Ο Πάτροκλος είναι οικείος στους Αθηναίους, μα ταυτόχρονα παραμένει και άγνωστος. Η παρουσία του, δηλαδή, δείχνει γνωστή σε όλους όσους πηγαίνουν τακτικά για μπάνιο προς το Σούνιο. Λίγοι, όμως, έχουν μπει στον κόπο να μάθουν περισσότερα, ίσως γιατί σε πρώτη ματιά δείχνει ως ακόμα μία ακατοίκητη και αδιάφορη βραχονησίδα με θαμνώδη βλάστηση.
Ο Πάτροκλος είναι ένας βραχώδης όγκος στον Σαρωνικό Κόλπο, έκτασης 2.800 στρεμμάτων, με το υψηλότερο σημείο του να ανέρχεται σε υψόμετρο 240 μέτρων. Απέχει 65 χιλιόμετρα από την Αθήνα και μόλις 3 χιλιόμετρα από το Σούνιο, ευρισκόμενος ανάμεσα στους οικισμούς Θυμάρι και Λεγραινά –απέναντι ακριβώς από την παραλία του Χάρακα, από την οποία η απόσταση είναι μόνο 850 μέτρα.
Αν και σε νεότερα χρόνια η νησίδα ήταν γνωστή στους ντόπιους και ως Γαϊδουρονήσι, η ονομασία Πάτροκλος έχει μείνει σταθερή ήδη από την αρχαιότητα, καθώς τη συναντάμε και στα γραπτά του περίφημου γεωγράφου και περιηγητή Παυσανία. Δεν φαίνεται όμως να κατοικήθηκε ποτέ στο διάβα των αιώνων, παρά την κοντινή της πρόσβαση στην ακτή.
Το ναυάγιο, το εξοχικό ταβερνάκι και τα διεθνή επενδυτικά σχέδια
Σε αντίθεση με όσα λαθεμένα νομίζουν κάποιοι, η ονομασία του νησιού δεν σχετίζεται με τον γνωστό σύντροφο του Αχιλλέα από την «Ιλιάδα», αλλά με τον ναύαρχο Πάτροκλο, ο οποίος ήταν ηγέτης του αιγυπτιακού στόλου στην Ελληνιστική Εποχή: όταν κατά τη διάρκεια του Χρεμωνίδειου Πολέμου (267-261 π.Χ.) ο Πτολεμαίος Β΄ έστειλε ναυτικές ενισχύσεις στην Αθήνα, που είχε ζητήσει βοήθεια για να αντιμετωπίσει τους Μακεδόνες, ο Πάτροκλος έστησε εκεί το στρατόπεδό του. Από τότε η νησίδα πήρε το όνομά του.
Το νησί δεν ξανακούστηκε μέσα στους αιώνες που ακολούθησαν, μέχρι την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής, όταν στις ακτές του συνέβη ένα τρομακτικό ναυάγιο, το οποίο σήμερα θεωρείται ως «Ελληνικός Τιτανικός». Μια νύχτα του Φεβρουάριου 1944, δηλαδή, το νορβηγικό πλοίο «Όρια» –το οποίο είχε επιταχθεί από τους Ναζί και δρούσε στα Δωδεκάνησα– βούλιαξε στον Πάτροκλο καθώς μετέφερε 4.115 Ιταλούς αιχμαλώτους από τη Ρόδο στην Πειραιά (ήταν η περίοδος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που η Ιταλία είχε στραφεί κατά της Γερμανίας). Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους πνίγηκαν, με τις αιτίες του ναυαγίου να θεωρούνται σύνθετες, καθώς το «Όρια» αντιμετώπιζε πάγια κατασκευαστικά προβλήματα, έπεσε σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες, ενώ ίσως να είχε πληγεί και από βρετανική επίθεση. Τα απομεινάρια του βρίσκονται σήμερα σε βάθος 28 έως 42 μέτρων.
Μέχρι τότε, ο Πάτροκλος φαίνεται να είχε περιέλθει σε διάφορους ιδιώτες, με συμφωνίες που νομικά θεωρούνται αρκετά θολές. Ένα τμήμα του πωλήθηκε έπειτα (1945) στην οικογένεια Μπενάκη από κάποιον Αδαμάντιο Γιαγλόπουλο. Το 1961 το κομμάτι αυτό πέρασε στα χέρια του γνωστού δικηγόρου Πέτρου Γιατράκου –που φέρεται να έκανε καλοκαιρινές διακοπές στο νησί ήδη από το 1948– ο οποίος ως το 1986 είχε πλέον στην κατοχή του ολόκληρη την έκταση του νησιού. Ήδη ως τότε, όμως, το τελευταίο είχε υπαχθεί σε ζώνη προστασίας (1982), γεγονός που απαγόρευε κάθε είδους δόμησης. Και το 1998 ανακηρύχθηκε επισήμως σε αρχαιολογικό χώρο.
Οι κινήσεις αυτές της Πολιτείας βρέθηκαν να είναι εκ διαμέτρου αντίθετες με τα πλάνα του Γιατράκου, ο οποίος το 1997 ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τον Ισραηλινό επιχειρηματία Ντέιβιντ Άπελ. Ο τελευταίος σκόπευε να αγοράσει τον Πάτροκλο, να τον συνδέσει μέσω υποθαλάσσιας σήραγγας με το Λαύριο και να κατασκευάσει ένα κολοσσιαίο, πολυτελέστατο ξενοδοχείο με καζίνο –επένδυση ύψους 16 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Όμως οι διαπραγματεύσεις ναυάγησαν λόγω του νέου επίσημου στάτους του νησιού, αλλά και εξαιτίας της εμπλοκής του Άπελ σε ένα σοβαρό οικονομικό σκάνδαλο στο Ισραήλ.
Έκτοτε έγιναν κι άλλες διεθνείς προσφορές για αξιοποίηση του Πατρόκλου –είναι γνωστή λ.χ. εκείνη του Λιβανέζου μεγιστάνα Αντουάν Μααλούφ (2008), που επίσης σκόπευε να χτίσει υποθαλάσσια σήραγγα, θεματικό πάρκο και ξενοδοχείο 6 αστέρων με γήπεδο γκολφ– όλες όμως εμποδίζονταν από την κήρυξή του ως αρχαιολογικού χώρου και από την ένταξή του στον Εθνικό Δρυμό Σουνίου. Το 2015 οι κληρονόμοι του Γιατράκου κινήθηκαν εναντίον της Πολιτείας, έχασαν όμως τη σχετική δίκη.
Το μόνο που έγινε όλα αυτά τα χρόνια στον Πάτροκλο σχετίζεται με την απόφαση για ελεύθερη πρόσβαση στις ελληνικές παραλίες. Το γεγονός επέτρεψε τους επισκέπτες στον Πάτροκλο κι έτσι άνοιξε κι ένα εξοχικό ταβερνάκι στον γραφικό του όρμο, όπου υπάρχει προβλήτα αγκυροβόλησης σκαφών –μάλιστα, το κατάστημα μετέφερε τους πελάτες από και προς την ακτή με ιδιωτική βενζινάκατο. Πλέον, ωστόσο, έχει κλείσει.
Πώς θα πάτε στον Πάτροκλο
Ο Πάτροκλος διαθέτει νερά βαθιά, πεντακάθαρα και σε διάφορες αποχρώσεις του μπλε, όπως και καταπληκτικό βυθό, ο οποίος προσφέρεται για τους λάτρεις των καταδύσεων. Στην περιοχή του θα δείτε μάλιστα και αρκετούς ψαράδες, ενώ υπάρχουν και ιχθυοκαλλιέργειες στη βόρεια ακτή του, ακριβώς απέναντι από την παραλία του Χάρακα.
Εκτός από ψαράδες, ωστόσο, θα δείτε και αρκετά ιδιωτικά σκάφη στην αιχμή του ελληνικού καλοκαιριού, που στοχεύουν κυρίως στον απάνεμο ορμίσκο δίπλα ακριβώς στις ιχθυοκαλλιέργειες. Εκεί υπάρχει προβλήτα κατάλληλη για αγκυροβόλιο, αλλά και μια όμορφη, ήσυχη αμμουδιά.
Φυσικά μιλάμε για μια εντελώς ανοργάνωτη παραλία, οπότε αν σκοπεύετε να έρθετε εδώ για μπάνιο –αξίζει, αν αναζητάτε μια απόδραση από την Αθήνα διαφορετική από τα συνηθισμένα– θα πρέπει να μεριμνήσετε να φέρετε μαζί σας ομπρέλα, ψάθα, γυαλιά ηλίου, καλό αντηλιακό και άφθονο κρύο νερό.
Η πρόσβαση στον Πάτροκλο είναι πολύ εύκολη αν έχετε δικό σας σκάφος, αλλά είναι εφικτή ακόμα κι αν δεν διαθέτετε κάτι τέτοιο. Στον Χάρακα, λ.χ., μπορείτε να βρείτε βάρκα που θα σας μεταφέρει απέναντι και θα αναλάβει έπειτα την επιστροφή σας, ενώ ενοικιάσεις σκαφών γίνονται και στο Λαγονήσι. Κι αν έχετε όρεξη, συνεννοηθείτε και για έναν πλήρη γύρο του νησιού, ο οποίος θα σας αποκαλύψει και τους γραφικούς ορμίσκους της πίσω πλευράς του.
Διαβάστε ακόμα:
Άγιος Πέτρος: Μπάνιο με θέα στον ναό του Ποσειδώνα, 75 λεπτά από την Αθήνα
Αλθέα: Η παραλία της Αττικής με νερά που θυμίζουν Ιόνιο
Ανατολή και ηλιοβασίλεμα στο Σούνιο – Δυο από τις πιο απλές αλλά απίστευτα μαγικές εμπειρίες
