Ντυμένος με ρούχα παλιών Τηνίων, έχοντας στην πλάτη ένα κοφίνι με το κολατσιό, ο Μάρκος Παλαμάρης οδηγεί τους επισκέπτες σε λαογραφικές περιηγήσεις, για να γνωρίσουν την παλιά και αυθεντική ζωή στο νησί.
Είναι ευρυμαθής, εύγλωττος και λαλίστατος. Προσηνής και τόσο φιλικός που καταφέρνει να με κάνει να τον συμπαθήσω από τα πρώτα λεπτά της συνάντησής μας, όπου θα φθάσει κρατώντας ένα μπουκάλι από την σπιτική ρακή του για να μου κάνει δώρο. Είναι ντυμένος casual αλλά στις λαογραφικές περιηγήσεις που κάνει έχει επιλέξει να ντύνεται όπως οι παλιοί Τήνιοι -και με έναν μαγικό τρόπο να μην δείχνει γραφικός.
Ο χειμαρρώδης λόγος του 38χρονου Μάρκου Παλαμάρη, όπως σύντομα θα αντιληφθώ, είναι γιατί θέλει να μεταδώσει τις γνώσεις του και να εκφράσει τον ενθουσιασμό και την μεγάλη του αγάπη για τον τόπο αυτό. Ο πατέρας του κατάγεται από το χωριό της Ποταμιάς και η μητέρα του από τη Στενή. Ο ίδιος έχει γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αθήνα, ωστόσο του αρέσει να τονίζει ότι κατάγεται από την Τήνο.
«Τελείωσα το ιστορικό τμήμα της Φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου της Αθήνας το 2009 και από το 2010 μέχρι το 2022 δίδασκα στη Λεόντειο στη Νέα Σμύρνη. Θεωρώ τον εαυτό μου παιδαγωγό, όχι καθηγητή», είναι οι πρώτες του κουβέντες. Πριν καν ξεκινήσει επίσημα η περίοδος του covid, ο 33χρονος τότε Μάρκος κόλλησε τον ιό και στη συνέχεια έπαθε πολύ σοβαρές επιπλοκές που απείλησαν τη ζωή του. Συνειδητοποιώντας, όπως τόσοι άλλοι εκείνη την εποχή, το πόσο προσωρινοί είμαστε, αποφάσισε να κάνει «εκεί και τότε» πραγματικότητα αυτό που ήθελε πάνω από όλα: να πάει στο νησί του, όπου η ζωή «είναι πολύ πιο κοντά στη φύση του ανθρώπου».
«Παράτησα λοιπόν την Αθήνα, χωρίς καμία αίσθηση νοσταλγίας, και ήρθα. Βρήκα δουλειά σε φροντιστήριο και από τον Σεπτέμβριο έχω γίνει βοηθός αρχειοφύλακα στο Ιστορικό Αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής Τήνου -μια δουλειά που θεωρώ τιμητική. Παράλληλα, κάνω εθελοντισμό και εκπαιδεύομαι στις παραδοσιακές αγροτικές δραστηριότητες, καλλιεργώντας το αμπέλι και το μποστάνι μου».
Το Soul of Tinos το ξεκίνησε το 2022 ως ένα project ψηφιοποίησης της γνώσης του για το νησί, της ιστορικής και λαογραφικής του έρευνας. Σύντομα μετατράπηκε σε μια μικρή εταιρεία εναλλακτικού τουρισμού. «Δεν πρόκειται για απλές πεζοπορίες», διευκρινίζει. «Εγώ κάνω λαογραφικές περιηγήσεις. Αποτυπώνω στο σήμερα τις διαδρομές που έκαναν οι πρόγονοί μας στις αρχές του 20ού αιώνα. Αυτό που θυμάμαι από παιδί είναι ότι από εκείνη την περίοδο μέχρι την έλευση των δρόμων και του ρεύματος, οι Τήνιοι ζούσαν σε μεγάλο βαθμό όπως οι πρόγονοί τους επί Βενετοκρατίας. Κι αυτό δεν ήθελα να χαθεί. Έτσι, ξεκάθαρα για μένα και όχι για βιοπορισμό, ξεκίνησα να προτείνω μια σειρά από αυθεντικές εμπειρίες».
«Ελάτε και δείτε την Τήνο με τα μάτια της ψυχής»
Με το παραπάνω «μότο» η Soul of Tinos μας προτρέπει να γνωρίσουμε το νησί. «Η ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου, η προστασία και φροντίδα του περιβάλλοντος των προγονικών διαδρομών και η βιωσιμότητα της Τήνου αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους στα ριζά του εγχειρήματός μας. Οι εμπειρίες που παρέχουμε επιλέγουμε να είναι αποκλειστικές, μακριά από τον θόρυβο της μαζικότητας, ώστε να γίνουν πραγματικά βιώματα», εξηγούν στο website τους ο Μάρκος και ο συνεργάτης του Πέτρος Λιβαδάρης που παίζει τον ρόλο του οδηγού των γκρουπ, γνωρίζοντας καλά το κομμάτι της παράδοσης και της αγροτικής ζωής.
«Στο δρόμο για τα Καμίνια», «Στα βήματα των Αγελούδων», «Η Τήνος στο διάβα των αιώνων»: Οι προτεινόμενες περιηγήσεις που γράφουν στον ιστότοπό τους μπορεί να είναι μόνο τρεις, στην πραγματικότητα όμως ο Μάρκος μπορεί να αυτοσχεδιάσει και να προτείνει δεκάδες άλλες, καθώς όπως λέει «πάει παντού στην Τήνο». «Συνήθως, έχω ανθρώπους που έχουν ξανάρθει στο νησί, ή έφτιαξαν σπίτια εδώ και θέλουν να το γνωρίσουν πιο ουσιαστικά. Οπότε σχεδιάζω τις περιηγήσεις σύμφωνα με το τι μου ζητάνε κι εκείνοι».
Τι κάνει λοιπόν; «Φοράω την τραγιάσκα του παππού μου, πουκάμισο με τις τιράντες ενός θείου μου και στιβάνια. Κουβαλάω μαζί μου ένα κοφίνι για το μαράντι (το κολατσιό). Περιλαμβάνει καταρχάς χειροποίητο ψωμί ολικής άλεσης σε φχάσια (μικρά καρβελάκια), τα οποία σηκώνομαι αξημέρωτα για να τα φτιάξω όπως με έμαθε ο μπαμπάς μου, τον οποίο είχε διδάξει η γιαγιά μου. Έχω επίσης μαζί μου τυρί και λούζα από παραγωγούς του νησιού. Έτσι, όποτε κάνουμε διάλειμμα, σε ξέφωτα ή σε παραλίες, απλώνω κουρελούδες και καθόμαστε να κολατσίσουμε. Όπως ακριβώς γινόταν παλιά», λέει χαμογελώντας και προσθέτοντας ότι θα ήθελε σε επόμενη φάση να πάρει κι έναν γάιδαρο.
Με ποιο κριτήριο επιλέγεις τις διαδρομές σου;, θα τον ρωτήσω. «Είναι αυτές που προσφέρουν άφθονη πληροφορία στο ιστορικό και το λαογραφικό κομμάτι. Οι αγροτικοί δρόμοι ή στράτες -γιατί έτσι λέγονται κανονικά, δεν υπήρχαν μονοπάτια στην Τήνο- οδηγούν κατά κύριο λόγο από το ένα χωριό στο άλλο και στη διάρκεια της περιήγησης συναντάς περιστεριώνες, κρήνες, ξωκλήσια και φυσικά ξερολιθιές και αναβαθμίδες. Μιλάω στους συμμετέχοντες για όλα αυτά και μετά, σταματώντας σε διάφορα σημεία ενδιαφέροντος, τους αφήνω να αφουγκραστούν, αλλά και να απορροφήσουν τις πληροφορίες».
Μετά, όπως το συνηθίζει, ξεκινάει ένας λεκτικός χείμαρρος που περιλαμβάνει μια σειρά από εμπειρίες που έχει οργανώσει η Soul of Tinos, που θα με κάνουν να ζηλέψω: Εργαστήριο πασχαλινής τυρόπιτας -τα λεγόμενα λυχναράκια- στη Στενή. Ο «κύκλος του ψωμιού», όπου παρουσιάστηκαν όλες οι διαδικασίες, από τη σπορά και το αλώνισμα, μέχρι το ζύμωμα και το ψήσιμο, με τη συμμετοχή του κόσμου και γυναικών από το χωριό. Γλέντι στο Καλαμάν κοντά στο Βωλάξ, με φαγητό, παραδοσιακή μουσική και χορό. Μαγείρεμα με τον Μαρίνο Σουράνη από την Μαραθιά και σεφ από άλλα μέρη της Ελλάδας, στον φούρνο που λειτουργεί στο εσωτερικό ενός περιστεριώνα της Ποταμιάς: είναι μοναδικός στο νησί και ο Σύλλογος Ποταμιάς θέλει κάποια στιγμή να τον μετατρέψει σε μικρό μουσείο.
«Και πάντα περιηγούμενοι στα χωριά συναντάμε ανθρώπους που θα μας μιλήσουν για τον τόπο τους. Έτσι, όσοι είναι μαζί μου δεν αισθάνονται σαν απλοί τουρίστες», συμπληρώνει. «Εάν το ξέρω από πριν, μπορώ να έχω οργανώσει κι άλλα -όπως μάθημα καλαθοπλεκτικής στο Βωλάξ, ή επίσκεψη στο εργαστήριο ενός μαρμαροτεχνίτη», καταλήγει κάνοντάς με να σκεφτώ ότι με έναν τρόπο έχει γυρίσει πάλι στη δουλειά του εκπαιδευτικού, διδάσκοντας πλέον μεγάλα παιδιά.
Διαβάστε ακόμα:
Στα μονοπάτια της Τήνου -Μια πολυδιάστατη περιπατητική εμπειρία 150 χιλιομέτρων
Εξερευνώντας την πόλη της Τήνου: Οι άνθρωποι που την μεταμορφώνουν
