Λίγα χιλιόμετρα δυτικά του Αγίου Νικόλαου, στην ενδοχώρα του νομού Λασιθίου, σε έναν εύφορο και καταπράσινο τόπο, βρίσκεται το όμορφο, παραδοσιακό χωριό των Έξω Λακωνίων. Εδώ, ζει και δημιουργεί ο χειροτέχνης, αυτοδίδακτος καλλιτέχνης, Μανόλης Χαρούλης.
Το ραντεβού μας κανονίστηκε για νωρίς το απόγευμα στο καφενείο-ταβέρνα του Σταυρακάκη με το όνομα, κεντρικά στα Έξω Λακώνια, απίθανο να το χάσει ο επισκέπτης. Καφενείο όπως πρέπει να είναι τα καφενεία, απλά φτιαγμένο, ξύλο, βαριά τραπέζια, μεγάλο τζάκι να ζεσταίνει εύκολα τον εσωτερικό χώρο, μια ανθεκτική βουκαμβίλια να στολίζει το έξω με το χρώμα της και το έσω με τις σκιές της να παίζουν με το φως που μπαίνει από τα μεγάλα παράθυρα. Νωπά κουκιά, γραβιέρα, παξιμαδάκια και λίγη ρακή για την αναμονή αλλά και για το αυτονόητο καλωσόρισμα.
Χαμένοι κάπως στη μετάφραση και μετά από άλλες δύο επικοινωνίες, ξεκινάμε με τις τηλεφωνικές του οδηγίες να τον ανταμώσουμε στο κτήμα του στις παρυφές του χωριού. Η μυρωδιά από το κάψιμο νωπών ξύλων στην ατμόσφαιρα αναμεμιγμένη με αυτήν του υγρού χώματος μετά τη χθεσινοβραδινή βροχή μας συνοδεύει μέχρι να τον δούμε να στέκει στο δρόμο έξω από το σπίτι του. Αδύνατος, στητός, με γενειάδα λευκή να φεγγοβολά και μάτια έντονα, χαμογελαστά, μας καλωσορίζει και μας οδηγεί, δίπλα από τη φορτωμένη μανταρινιά, στα σκαλάκια που οδηγούν στο εργαστήριό του. Ευρύχωρο, ψηλοτάβανο ατελιέ, μπετό και τσιμεντόλιθοι, αποχρώσεις γκρι, ουδέτερες, ιδανικό για την ανάδειξη των έργων του.
Ο ήλιος γεμίζει το χώρο από τα μεγάλα παράθυρα λίγο πριν δύσει, ο οποίος είναι κυριολεκτικά γεμάτος από έργα και κατασκευές, μοιάζει να αποκτά και μια ακόμη, απροσδιόριστη διάσταση. Κυριαρχούν οι μεταλλικές και χάλκινες δημιουργίες του, εμπνευσμένες από τη φύση. Ελιές περίτεχνες, μικρότερες και μεγάλες, λουλούδια, δέντρα φυλλοβόλα, ιχθείς, κληματαριές, δελφίνια, όλα δουλεμένα με επιδεξιότητα. Η αγάπη του Μανόλη Χαρούλη για τη χειρονακτική έκφραση είναι διάσπαρτη στο χώρο του. Πετρώματα της περιοχής, σιδερόπετρες, ζωντανεύουν με τα σχέδια που έχει σμιλέψει πάνω τους, κρητική γεωλογία και τέχνη μαζί. Ήταν 11-12 χρονών όταν έφτιαξε με τα χέρια του ένα λακκάκι σε μια πέτρα, εντάσσοντάς το στη μνήμη του σαν το πρώτο του έργο αλλά και σαν αφορμή.
«Την εποχή του λίθου, ακολούθησε η εποχή του σιδήρου και μετά του χαλκού», όπως λέει χαρακτηριστικά χαμογελώντας ανάμεσα στα λευκά μουστάκια του. Τα χέρια του παραμένουν ο βασικότερος του εξοπλισμός και με ό,τι ασχολήθηκε καλλιτεχνικά το διδάχτηκε μόνος του. Εργάστηκε για πολλά χρόνια στις αρχαιολογικές ανασκαφές της Ανατολικής Κρήτης, δίνοντάς του το ερέθισμα να ασχοληθεί πιο σοβαρά με τη γλυπτική. Σημαντική στροφή στη ζωή του ήταν η πρόσκληση της διεύθυνσης Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, το 2000, αφού είχαν δει ένα μνημείο που είχε δημιουργήσει, τη «Μάνα», φτιαγμένο για ένα χωριό κοντά στα Έξω Λακώνια, να εργαστεί ως τεχνίτης σε δικό του εργαστήριο, ένα «χαλκιδιό» όπως λέγεται στο κρητικό ιδίωμα, επάνω στο νησί της Σπιναλόγκας.
Για πέντε χρόνια κατασκεύαζε και έμαθε να κατασκευάζει όλα τα μεταλλικά αντικείμενα, ακριβή αντίγραφα της εποχής, για την αναστήλωση του νησιού. «Έμαθα να κατασκευάζω ακόμη και κλειδαριές» μου εξηγεί δείχνοντάς μου μερικές που στέκονται σε μια γωνιά του εργαστηρίου προκαλώντας μου άμεσα σπαζοκεφαλιά, προσπαθώντας να κατανοήσω πως λειτουργεί μια κλειδαριά. «Το μέταλλο πρέπει να το ξεφοβηθείς για να το δουλέψεις» μου λέει, εξηγώντας παράλληλα το θαυμασμό που έχει ο ίδιος για την ομορφιά και τα μυστικά του υλικού αυτού και της επεξεργασίας του.
Καθώς ετοιμάζει την ακίδα ασετιλίνης με το απόκοσμο οινοπνευματί χρώμα για να μου δείξει ένα μεγάλο κομμάτι της δουλειάς που χρειάζεται ένα ελαιόδεντρο για να ολοκληρωθεί, αντιλαμβάνομαι, χρησιμοποιώντας δικά του λόγια, πως ο Μανόλης παραμένει ερασιτέχνης, «εραστής της Τέχνης», πως ο ίδιος μαθαίνει κάτι καινούριο κάθε μέρα και πως προσπαθεί να διατηρεί την αθωότητα του ανέγγιχτου από τα χρόνια εμπειρίας, τεχνίτη. Κάθε ελαιόδεντρο έχει κάπου, σε κάποιο από τα φυλλαράκια του, τον αριθμό τους χαραγμένο, πόσα χρειάστηκε να κόψει δηλαδή, με τα ειδικά ψαλίδια του ένα ένα για να τιμήσει με αυτόν τον τρόπο και την αγάπη του για το πολύτιμο αυτό δέντρο. Ανάλογα στο μέγεθος, ένα τέτοιο έργο μπορεί να του πάρει έως τέσσερις ημέρες για να ολοκληρωθεί.
Καθώς έχει αφοσιωθεί στη λεπτοδουλειά στον πάγκο του, κάνω μια τελευταία βόλτα μέσα στο χώρο παρατηρώντας στοιχεία μιας ζωής, αναμνηστικές φωτογραφίες, μια πινακίδα καφενείου του πατέρα του Ιωάννη, δίσκους, βιβλία, αφίσες από συναυλίες του γιου του Γιάννη Χαρούλη, με τον οποίο εμφανίζεται κάποιες φορές στις συναυλίες του, φωτογραφίες από τις εμφανίσεις του σε κινηματογραφικές ταινίες και σε τηλεοπτικές σειρές, όπως ο ρόλος του ιερωμένου στη γνωστή σειρά «Το νησί», καθώς και κάποιες παράξενες κρητικές λύρες, φτιαγμένες εν μέρει από κονσερβοκούτια, οι οποίες, όπως μου αποδεικνύει λίγο αργότερα, έχουν και ήχο κανονικό.
Φεύγοντας από τη ζεστή αυτή και φιλόξενη επίσκεψη, εκτός από την ομορφιά και την απλότητα που συνάντησα, παίρνω μαζί μου και τη μυρωδιά και τη γεύση των ζουμερών μανταρινιών που κρέμονταν προκλητικά στο δέντρο τους, στο πλάι της πόρτας του Μανόλη Χαρούλη.
*Ο Μανόλης Χαρούλης δέχεται επισκέψεις στο εργαστήριό του στα Έξω Λακώνια Λασιθίου κατόπιν τηλεφωνικής συνεννόησης στο 6987927262.
Διαβάστε ακόμα:
Ο Νίκος επέλεξε τα Άνω Πορόια για να εξελίξει το επάγγελμα του σιδερά
Η Patricia και ο Frank: Από την Αμβέρσα στο camping του Καρπερού Γρεβενών
Η Ελίζα Δημητρά ζει off the grid στην κεντρική Εύβοια
