Ο Roderick Beaton είναι Άγγλος αλλά και πιο Έλληνας από πολλούς από εμάς. Τον συναντήσαμε στη Ναύπακτο μετά την παρουσίαση του βιβλίου του «Οι Έλληνες – Μια Παγκόσμια Ιστορία». Παραχώρησε τη συνέντευξη σε άπταιστα ελληνικά.
Ο Roderick Beaton είναι Άγγλος συνταξιούχος πανεπιστημιακός και πάντα ενεργός συγγραφέας. Ως ακαδημαϊκός, διετέλεσε καθηγητής Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας της έδρας «Κοραής», στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου από το 1988 έως το 2018 και ως συγγραφέας έχει γράψει βιβλία με ήρωες από τον Λόρδο Βύρωνα μέχρι και τον Σεφέρη (μετάφραση της ποίησής του). Αυτό που τον χαρακτηρίζει είναι ένα συναίσθημα σχεδόν «εξωτικό» για πολλούς από εμάς. Αγαπάει την Ελλάδα των Ζαγοροχωρίων, όταν αυτά είχαν ακόμα Σαρακατσαναίους, μέχρι το πενθήμερο γλέντι των Αποκριών στην Κάρπαθο.
Toν συνάντησα στη Ναύπακτο, όπου βρέθηκε ύστερα από πρόσκληση από την Αδελφότητα Ναυπακτίων που αναπτύσσει δράσεις εκπαιδευτικού και πολιτιστικού περιεχομένου, τις οποίες έχουν διαβιβάσει οι επιστημονικοί σύμβουλοι της Αδελφότητας (η Σπυριδούλα Δημητρίου, Δρ στην Ιστορία της Τέχνης και η Σταυρούλα Πολονύφη, συντηρήτρια αρχαιοτήτων, πρώην υπάλληλος της εφορίας.
–Πώς νιώσατε με το διδακτορικό που σας αποδόθηκε τιμής ένεκεν από το Πανεπιστήμιο Πατρών και πώς μετά την παρουσίαση του βιβλίου σας στο εμβληματικό βιβλιοπωλείο Adagio II της Ναυπάκτου;
Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο τιμητικό είναι για έναν ξένο να τιμηθεί με αυτόν τον τρόπο από το Πανεπιστήμιο Πατρών. Με το επίτιμο διδακτορικό. Επίσης, χάρηκα πάρα πολύ που έκανα την παρουσίαση του βιβλίου μου «Οι Έλληνες-Μια Παγκόσμια Ιστορία» στην Πάτρα και τη Ναύπακτο. Μιλάμε για τρεις εκδηλώσεις όπου όλες τους συγκέντρωσαν κόσμο και παρά το ότι ήταν διαφορετικού είδους «τελετές», όλες είχαν ως κοινό παρονομαστή τη συγκίνηση -βέβαια, σε καθεμία από αυτές, το είδος της συγκίνησης ήταν διαφορετικό. Όταν άκουσα στο Πανεπιστήμιο Πατρών ωραίες ομιλίες από νεότερους συναδέλφους μου και ακαδημαϊκούς, ντύθηκα με την επίσημη τήβεννο και πήγα να μιλήσω δημοσίως.
Ξεκίνησα, λέγοντας, ποιος θα φανταζόταν ότι θα τιμούσαν το 16χρονο παιδί που «ξεμπάρκαρε» στο λιμάνι της Πάτρας, έχοντας έρθει με τους γονείς του για διακοπές στην Ελλάδα, πενήντα χρόνια αργότερα, στην ίδια πόλη, με αυτόν τον τρόπο. Μια από τις πρώτες μου επαφές με την Ελλάδα ήταν τότε, στο λιμάνι της Πάτρας και μάλιστα την πρώτη χρονιά της Χούντας. Το 1967 καταλάβαινα λίγα για την πολιτική, όχι αυτά που καταλαβαίνω τώρα. Έτσι, έζησα τις διακοπές στην Ελλάδα με ενθουσιασμό για τον τόπο και τους ανθρώπους κι αυτό συνέπιπτε με την αρχή του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών στο Γυμνάσιο της χώρας μου, της Μεγάλης Βρετανίας.
Έτσι, ξεκίνησε για μένα η σύνδεση του τόπου με την αρχαία γλώσσα. Σιγά-σιγά από εκεί, βρέθηκα στον δρόμο προς τις Νεοελληνικές Σπουδές. Αυτές που με έκαναν επίτιμο διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο Πατρών.
–Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε στις Νεοελληνικές Σπουδές; Θα μπορούσατε να το «φωτογραφίσετε» με μια εικόνα;
Ήταν καλοκαίρι, στη Μύκονο, βρισκόμουν στο μόλο και φυσούσε δυνατός αέρας. Περιμέναμε την βαρκούλα που θα μας πήγαινε απέναντι στη Δήλο. Εκεί, υπήρχε ξεχασμένο juke-box εκείνης της εποχής. Έπαιζε μια μουσική που όλοι μας σαστίσαμε ακούγοντάς την. Η σύνδεση της μουσικής με τη θάλασσα και τις φωνές του κόσμου που περίμενε στον μόλο, μου αποτύπωσε στο μυαλό την ομορφιά της νεοελληνικής γλώσσας.
Λίγο αργότερα, στην Αγγλία, ο καθηγητής των Αρχαίων μάς έβαλε να συλλαβίσουμε το τμήμα της Οδύσσειας με τη Ναυσικά. Ξέρετε πόσο δύσκολος είναι ο Όμηρος. Παλέψαμε. Αλλά αυτό που με βοήθησε και μπόρεσα να τα βγάλω πέρα, ήταν αυτή η εικόνα που σας λέω. Γιατί με αυτή, η τόσο δύσκολη γλώσσα που διαβάζαμε στο χαρτί, ζωντάνευε στο στόμα των ναυτών και των ψαράδων που φώναζαν στον μόλο της Χώρας της Μυκόνου.
–Οπότε θέλατε να αναζητήσετε το ζωντανό κομμάτι αυτής της γλώσσας;
Ναι. Οι εμπειρίες από τον μόλο ζωντάνεψαν το λόγο του Ομήρου αλλά και ο Όμηρος έδινε σε αυτήν την εικόνα ένα βάθος.
–Ποια λάθη των Ελλήνων έκαναν τη διεθνή κοινότητα να υποτιμήσει τη νεότερη ιστορία τους και να εκθειάσει μόνο την αρχαία;
Ως ξένος πολίτης πρέπει να προσέξω τι θα πω εδώ. Ειδικά με την ιδιότητα του ανθρώπου που έχει τιμηθεί από τους Έλληνες. Από πολύ καιρό υποτιμήθηκε η νεότερη ελληνική ιστορία αλλά και η λογοτεχνία προς όφελος των Αρχαίων. Ένα παράδειγμα είναι η Ελληνική Επανάσταση του 1821, η οποία επέτρεψε για πρώτη φορά κάτι που δεν είχαν καταφέρει ποτέ οι Αρχαίοι Έλληνες: τη δημιουργία ενός ενιαίου ελληνικού κράτους. Μάλιστα, ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός χάθηκε μετά από τους αλλεπάλληλους εμφύλιους πολέμους μεταξύ των πόλεων-κρατών. Πριν τον ερχομό του Όθωνα, υπήρξε Ελληνική Δημοκρατία -μια έννοια που τα δύο τμήματά της προέρχονται από την αρχαιότητα-, ήταν, όμως, κάτι που οι Αρχαίοι Έλληνες δεν μπόρεσαν ποτέ να υλοποιήσουν.
Όλοι στο εξωτερικό μιλάνε για τους Σπαρτιάτες, τους 300 του Λεωνίδα. Κανείς δεν ξέρει, όμως, για την ηρωική νίκη των Ελλήνων εις βάρος των Ιταλών του Μουσολίνι και την εξίσου γενναία αντίσταση στους Γερμανούς Ναζί που καθυστέρησε την προγραμματισμένη επίθεσή τους στη Ρωσία στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το λένε αλλά μέσα από συμφραζόμενα. Μιλάνε για το έπος της Αλβανίας στην Αγγλία. Υπάρχουν οι επιγραφές έξω από τη Βουλή. Αλλά έχετε δίκιο: ο κάθε ξένος θα έχει δει την ταινία με τους 300 του Λεωνίδα ή θα έχει παίξει το video-game.
–Και το Βυζάντιο έχει μια ιστορία που την έχουν παραβλέψει οι περισσότεροι. Παραμένει στο σκοτάδι.
Μάλλον επισκιάστηκε από την ορθόδοξη εκκλησία. Γιατί το μόνο που μας μένει από το Βυζάντιο είναι το θρήσκευμα της αυτοκρατορίας και η εκκλησία.
–Γιατί να το κάνει αυτό η εκκλησία;
Πρέπει να σκεφτούμε ότι το Βυζάντιο ήταν και κοσμική αυτοκρατορία. Ήταν πάμπλουτη. Οι Βυζαντινοί ήταν στρατιώτες που έδωσαν μεγάλες μάχες. Είχε επεκταθεί με παρόμοιο τρόπο με την αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου. Και τότε που όλη η Δυτική Ευρώπη ζούσε τη λεγόμενη «σκοτεινή εποχή», το Βυζάντιο βρέθηκε στις δόξες του. Οι Φράγκοι σκόπιμα το υποτίμησαν αυτό. Ούτε στην Ελλάδα το θυμούνται όσο πρέπει. Γιατί και το Βυζάντιο είναι κομμάτι της ελληνικής ιστορίας που πήρε άλλη μορφή τον Μεσαίωνα.
–Το Σχίσμα των Εκκλησιών ήταν το κακό από το οποίο «μύρια έπονται»;
Ναι, αυτό που πιστεύω για το Σχίσμα, είναι ότι η μεγαλύτερη καταστροφή του Βυζαντίου και της Κωνσταντινούπολης δεν υπήρξε το 1453 με τον Μωάμεθ Β’, αλλά το 1204 με την Δ’ Σταυροφορία. Οι καθολικοί σταυροφόροι μαζί με τους Βενετούς κατέστρεψαν την Πόλη. Ουσιαστικά κατέστρεψαν ολόκληρο το Βυζάντιο. Και χωρίς να το πάρουν είδηση, κατέστρεψαν το μεγαλύτερο φρούριο της Ευρώπης εναντίον του Ισλάμ. Είτε Άραβες ή Τούρκοι. Η δεύτερη Άλωση της Κωνσταντινούπολης είναι μοιραίο επακόλουθο της πρώτης.
*Τα βιβλία του Ρόντρικ Μπίτον κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη.
Διαβάστε ακόμα:
Από τη Θεσσαλονίκη στα αμπέλια της Νεμέας
Ο Χρήστος δημιουργεί κοσμήματα με πρώτη ύλη το αμπέλι στη Νεμέα
