Στο κέντρο του Ρεθύμνου, βρίσκεται η Πύλη Guora ή «Μεγάλη Πόρτα» όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό αξιοθέατο της περιοχής που χτίστηκε την περίοδο της Ενετοκρατίας και αποτελεί την είσοδο προς την παλιά πόλη.
Ακριβώς δίπλα της, στέκεται περήφανα, ένας άλλος χώρος, με τη δική του ιστορία, το «Οργανοποιείο Παπαλεξάκης». Μία οικογενειακή επιχείρηση που για δεκαετίες τιμά την κρητική μουσική και παράδοση. Ένας χώρος μικρός και συνάμα γεμάτος από εκστατικούς ήχους που προέρχονται από τις κρητικές παραδοσιακές λύρες που βρίσκονται σε κάθε γωνιά του.
Το οργανοποιείο ξεκίνησε από τον –αυτοδίδακτο- Γιώργη Παπαλεξάκη, έναν από τους παλαιότερους κατασκευαστές κρητικής λύρας στο νησί που διαθέτει περισσότερα από σαράντα πέντε χρόνια εμπειρίας. Σήμερα, το έργο του, συνεχίζεται, από τη μία γενιά στην επόμενη, χάρη στην αρωγή των δύο γιών του, του Νίκου και του Γιώργη. Εμείς είχαμε την ευκαιρία να συναντήσουμε τον μεγαλύτερο γιο, τον τεχνίτη και λυράρη Νίκο Παπαλεξάκη, ο οποίος μας υποδέχτηκε με θέρμη και εξομολογητική διάθεση. Μία δωρική φυσιογνωμία, γεμάτη από σεβασμό προς την Τέχνη του, κάτι που προδίδει και η συχνή χρήση της λέξης «αγαπώ». Αρχικά, μας αναφέρει: «Αν αποφασίσεις να κάνεις κάτι που δεν αγαπάς, το έχεις χάσει το παιχνίδι. Όλα ξεκινούν από το ‘αγαπώ’. Η ίδια η λέξη, εξάλλου, ξεκινάει με το άλφα που είναι το πρώτο γράμμα της αλφαβήτου και τελειώνει με το ωμέγα που είναι το τελευταίο, περικλείει τα πάντα μέσα της. Εγώ αυτό που αγαπώ σε όλη μου τη ζωή είναι ο ήχος της λύρας και ο σκοπός μου είναι να κατασκευάσω ένα ευλογημένο όργανο που παράγει έναν ευλογημένο ήχο» τονίζει γεμάτος δέος και βεβαιότητα.
Ο ίδιος εκτός από οργανοποιός είναι και οργανοπαίκτης, ιδιότητες αλληλένδετες όπως μας εξηγεί «Πιστεύω δεν μπορείς να κατασκευάσεις το οτιδήποτε, όχι μόνο μουσικό όργανο, ακόμη και ένα αυτοκίνητο ή ένα ποδήλατο, αν δεν γνωρίζεις πρώτα πώς να το χρησιμοποιείς. Πρέπει να ξέρεις τι δημιουργείς, τι απόδοση θα έχει, τι αισθητική θα φέρει, που ίσως εμφανίσει φθορά, τα πάντα. Το θεωρώ μειονέκτημα να είσαι μόνο κατασκευαστής λύρας και όχι λυράρης γιατί έτσι, δεν θα μπορείς να αναγνωρίσεις απόλυτα ούτε τις αρετές της αλλά ούτε και τις ελλείψεις της. Μπορώ να σου φτιάξω το πιο όμορφο όργανο του κόσμου, με διαμάντια επάνω και ό,τι άλλο θες, αν δεν παίζει, όμως, όπως πρέπει, χάνει τη χάρη του και το νόημα του».
Η κουβέντα μας σύντομα φτάνει στον πατέρα του, που όπως είναι εύκολα αντιληπτό, αποτέλεσε τη μεγάλη του επιρροή και αφορμή ώστε να ασχοληθεί με την οργανοποιία. Πλάι του δεν έμαθε μόνο το πρακτικό κομμάτι της υπόθεσης αλλά και κάτι πιο σημαντικό, πως οτιδήποτε όμορφο και ολοκληρωμένο, απαιτεί χρόνο και υπομονή για να υλοποιηθεί. Συγκεκριμένα, θυμάται: «Ο πατέρας μου ξεκίνησε εντελώς μόνος του. Εγώ είχα την τύχη, να έχω ένα σχολείο στα πόδια μου, με τον καλύτερο δάσκαλο, τον ίδιο. Εκείνος ήταν μοναχός του, δεν είχε κάποιον να του δείξει, πήρε μία λύρα όταν ήταν μικρός, άρχισε να την περιεργάζεται, να την αντιγράφει και μέσα από τη θέληση και την αγάπη που έτρεφε, έμαθε σιγά σιγά να κατασκευάζει. Μάλιστα την πρώτη του λύρα τη δημιούργησε στα επτά του χρόνια. Αντιθέτως, εγώ με θυμάμαι από παιδί να είμαι μαζί του στο εργαστήριο, να αφουγκράζομαι και να βοηθάω όπου μπορώ. Όλες αυτές οι εικόνες και οι στιγμές κουμπώνουν μέσα σου και σε ορίζουν. Θεωρώ, λοιπόν, πώς από την πρώτη φορά που μπήκα στο εργαστήριο, είχα ήδη αγαπήσει βαθιά τη λύρα. Έπειτα, στην ενήλικη μου ζωή, μόλις τελείωσα την στρατιωτική μου θητεία το 1999, ξεκίνησα να κατασκευάζω επαγγελματικά».
Τι είναι αυτό που καθιστά μία κρητική παραδοσιακή λύρα άρτια; « Το πρώτο και θεμελιώδες που κάποιος πρέπει να κοιτάξει είναι ο ήχος που παράγεται και ο ήχος θέλει ψυχή. Θα σύστηνα μάλιστα σε κάθε άνθρωπο να μάθει να παίζει ένα μουσικό όργανο αφού όλοι μας ασυναίσθητα λειτουργούμε με ήχους. Προσωπικά, όταν παίζω, με κατακλύζουν φοβερά συναισθήματα και μία αίσθηση ελευθερίας και αιωνιότητας, μοναδική. Έπειτα, σαφώς ρόλο παίζει και το πρακτικό κομμάτι. Πρέπει το μουσικό όργανο να είναι ελαφρύ και βολικό στο χέρι. Όταν κάποιος πχ πάει να παίξει επαγγελματικά για ώρες σε έναν γάμο, ιδίως στην Κρήτη που κρατάνε μερόνυχτα οι γάμοι, σταδιακά θα νιώθει πως κρατά ένα βαρύ όργανο και με την κούραση, δεν θα μπορεί να το λειτουργήσει όπως πρέπει, αυτό πρέπει να το αποφύγουμε να συμβεί».
Εδώ και χρόνια, το ογανοποιείο «Παπαλεξάκης» προμηθεύει με τις λύρες του όλους τους σπουδαίους τραγουδοποιούς και οργανοπαίκτες της Κρήτης, της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού. (Fun fact που δεν περιμένατε: από εκεί ζητήθηκε να κατασκευαστεί η λύρα που συνόδευε την εμφάνιση της Έλενας Παπαρίζου, στην σκηνή της Eurovision του 2005). Τα είδη της λύρας που κατασκευάζονται ποικίλουν, ανάλογα την περίσταση, την ένταση του ήχου και τη διάρκεια της χρήσης. Από την επαγγελματική τρίχορδη λύρα ή την παραδοσιακή τρίχορδη έως την βροντόλυρα, τη γιγαντόλυρα και την πιο απαιτητική ως προς την κατασκευή, τριανταφυλλιά που το ξύλο της προέρχεται από τα δάση της Αφρικής. Η μεγάλη ποικιλία μπορεί να θεωρηθεί ως μία ακόμα ένδειξη αγάπης απέναντι στο μουσικό αυτό όργανο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως κάθε φορά που ακούγεται ο ήχος μιας λύρας που μόλις κατασκευάστηκε, συγκεντρώνονται απ’ έξω σε χρόνο μηδέν, τουρίστες και επισκέπτες, οι οποίοι δεν είναι διατεθειμένοι να φύγουν, αν δε σταματήσει πρώτα η μουσική αυτή έκσταση.
