Ο ήλιος έγερνε πίσω από τις ψηλές κορυφές των Τζουμέρκων, βάφοντας τον ουρανό σε αποχρώσεις του πορτοκαλί και του μωβ, όταν φτάσαμε στο Ματσούκι.
Η διαδρομή μας μέσα από τα χωριά του Ασπροποτάμου και το πέρασμα του Μπάρου είχε αφήσει τα σημάδια της κούρασης, αλλά η μαγεία του τοπίου έκανε κάθε χιλιόμετρο να αξίζει. Μαζί με τον φωτογράφο Κωνσταντίνο Σοφικίτη, είχαμε ήδη αρχίσει να εξερευνούμε τα στενά δρομάκια του χωριού, όταν συναντήσαμε τον Δημήτρη Κωσταδήμα.
«Μήπως ψάχνετε κάτι; Μπορώ να βοηθήσω;» Η φωνή του ήρθε γεμάτη καλοσύνη και γνήσιο ενδιαφέρον. Στο πρόσωπό του, ένα πλατύ χαμόγελο έμοιαζε να καλωσορίζει κάθε επισκέπτη σαν παλιό φίλο. Δεν το γνωρίζαμε εκείνη τη στιγμή, αλλά είχαμε μόλις συναντήσει έναν από τους πιο αυθεντικούς θεματοφύλακες της ιστορίας του Ματσουκίου.
Ο ακούραστος φύλακας του χωριού
Ο Δημήτρης είναι ένας άνθρωπος σε διαρκή κίνηση. Τον βλέπεις να διασχίζει τα καλντερίμια του χωριού με ένα σφρίγος που διαψεύδει την ηλικία του, έτοιμος να προσφέρει βοήθεια σε όποιον τη χρειάζεται. Είναι ο άνθρωπος που ξέρει κάθε γωνιά, κάθε ιστορία, κάθε μυστικό αυτού του ορεινού οικισμού.
Το ιστορικό καφενείο: Ένα ζωντανό μουσείο
«Να σας δείξω κάτι» μας λέει, και μας οδηγεί σε ένα κτίριο που στέκει περήφανα στην καρδιά του χωριού. Είναι το παλαιότερο καφενείο του Ματσουκίου, ένας χώρος που η ιστορία του ξετυλίγεται από το μακρινό 1879. Το άνοιξε ο προπάππος του, ο Κωνσταντίνος, ένας πολυτάλαντος άνθρωπος που συνδύαζε την τέχνη του καφετζή με εκείνη του ράφτη. «Δούλευε το καφενείο τα καλοκαίρια και το χειμώνα, πήγαινε στο Δομοκό και δούλευε ως ράφτης φτιάχνοντας μάλλινα παντελόνια για τους βοσκούς» μας εξηγεί ο Δημήτρης, καθώς μπαίνουμε στον χώρο που τώρα πια έχει μετατρέψει σε προσωπικό του καταφύγιο. «Έπρεπε να είναι ανθεκτικά για να αντέχουν στο κρύο και στη σκληρή ζωή του βουνού».
Εικόνες και αναμνήσεις στους τοίχους
Ο χώρος είναι ένα ζωντανό μουσείο. Στους τοίχους, δεκάδες κορνιζαρισμένες φωτογραφίες αφηγούνται την ιστορία του χωριού μέσα από διαφορετικές εποχές. Κάθε εικόνα έχει τη δική της ιστορία, και ο Δημήτρης τις ξέρει όλες. Μια παλιά ξυλόσομπα στέκει σαν πιστός φρουρός στη γωνία, έτοιμη να ζεστάνει τον χώρο στα κρύα βράδια του χειμώνα. Ένα απλό κρεβάτι μαρτυρά πως εδώ είναι πλέον το σπίτι του.
Η επιλογή της καρδιάς
«Προτιμώ να μένω εδώ παρά να κατεβαίνω στο σπίτι» μας εξομολογείται, και τα μάτια του λάμπουν καθώς κοιτάζει γύρω του. «Εδώ είμαι πιο κεντρικά, όλο και κάποιον άνθρωπο θα δω. Η ζωή είναι στον δρόμο, στην κουβέντα, στη συνάντηση». Στα λόγια του αντηχεί η σοφία ενός ανθρώπου που έχει καταλάβει πως η αληθινή ουσία της ζωής βρίσκεται στις ανθρώπινες σχέσεις. Καθόμαστε κάμποση ώρα. Προσπαθώ να καταλάβω το χώρο και τα ετερόκλιτα στοιχεία του.
Βραδινές ιστορίες και αναμνήσεις
Ο Δημήτρης μοιράζεται ιστορίες από την πλούσια διαδρομή του καφενείου της οικογένειάς του -ιστορίες για γάμους και πανηγύρια, για πολιτικές συζητήσεις και καθημερινές στιγμές που έχουν χαραχτεί στη συλλογική μνήμη του τόπου. Κάθε του λέξη είναι ένα ψηφίδα στο μωσαϊκό της τοπικής ιστορίας.
Πρωινή περιήγηση στο χωριό
Το επόμενο πρωί, μας παίρνει για μια εκτενή περιήγηση στο χωριό. Περπατάμε στα πλακόστρωτα δρομάκια, και κάθε στάση έχει τη δική της αφήγηση. Σταματάμε στον κήπο του, έναν μικρό παράδεισο όπου καλλιεργεί λάχανα και διάφορα χόρτα για σαλάτα. Τα χέρια του, που για χρόνια σέρβιραν καφέδες και τσίπουρα στο καφενείο, τώρα περιποιούνται με την ίδια αφοσίωση τη γη.
Ανάμεσα σε δύο κόσμους
«Ο χειμώνας εδώ είναι δύσκολος,» μας λέει καθώς περιεργάζεται τα φυτά του. «Θα κατέβω στα Γιάννενα όταν πιάσουν τα κρύα». Αλλά ακόμα και καθώς το λέει, διακρίνεις στη φωνή του μια νότα νοσταλγίας για το χωριό που δεν έχει καν αφήσει. Γιατί το Ματσούκι δεν είναι απλά ο τόπος που ζει -είναι κομμάτι της ταυτότητάς του.
Ο θεματοφύλακας της παράδοσης
Ο Δημήτρης Κωσταδήμας είναι κάτι περισσότερο από έναν απλό κάτοικο του Ματσουκίου. Είναι ο ζωντανός σύνδεσμος ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν του χωριού. Στο πρόσωπό του καθρεφτίζεται η ιστορία ενός τόπου που αρνείται να παραδοθεί στη λήθη, και στις καθημερινές του κινήσεις -από το πότισμα του κήπου μέχρι το καλωσόρισμα των επισκεπτών- βλέπεις την αγάπη ενός ανθρώπου που έχει επιλέξει να είναι ο φύλακας της μνήμης του τόπου του.
Φεύγοντας από το Ματσούκι, κουβαλάμε μαζί μας όχι μόνο τις εικόνες από τα επιβλητικά βουνά των Τζουμέρκων, αλλά και το μάθημα ζωής ενός ανθρώπου που μας θύμισε πως η αληθινή ομορφιά ενός τόπου βρίσκεται στους ανθρώπους που τον κρατούν ζωντανό με την αγάπη και την αφοσίωσή τους.
Όταν ο χειμώνας σκεπάσει τα Τζουμέρκα με το λευκό του πέπλο, ο Δημήτρης θα κατέβει στα Γιάννενα. Αλλά η καρδιά του θα παραμείνει εδώ, στο παλιό καφενείο, ανάμεσα στις φωτογραφίες και τις αναμνήσεις, περιμένοντας την άνοιξη για να επιστρέψει στον τόπο που αγαπά και που τον κρατά ζωντανό με την παρουσία του.
Διαβάστε ακόμα:
Ασπροπόταμος: Το πράσινο διαμάντι της Πίνδου
