Βρίσκονται γύρω στα 10 χιλιόμετρα νότια από την πόλη της Ρόδου και θεωρούνται ένα από τα πιο όμορφα μα και πιο εμβληματικά αξιοθέατα του Νησιού των Ιπποτών, το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφθεί κανείς πηγαίνοντας εκεί, έστω για μία φορά. Δεν είναι τυχαία, άλλωστε, τα πλήθη που προσελκύουν σε κάθε θερινή σεζόν, ούτε και το γεγονός ότι υπήρξαν σκηνικό τόσο για τη δημοφιλέστατη ταινία του Αλέκου Σακελλάριου «Το Δόλωμα» (1964), με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, τον Αλέκο Αλεξανδράκη και τον Ντίνο Ηλιόπουλο, όσο και για διεθνείς κινηματογραφικές παραγωγές.

19

Ο λόγος για τις Πηγές Καλλιθέας, ονομασία που οφείλεται στον ομώνυμο, γραφικό όρμο της Καλλιθέας, στο βορειοανατολικό τμήμα της Ρόδου. Εκεί, στην πλευρά όπου βρίσκεται το ακρωτήρι Βόδι, αναβλύζουν κοκκινωπής απόχρωσης νερά με ιαματικές ιδιότητες, γύρω από τα οποία αρθρώνεται ένας περίτεχνος συνδυασμός φύσης και μνημειακής αρχιτεκτονικής, υποσχόμενος μια μοναδική εμπειρία στους επισκέπτες της περιοχής.

Ταυτόχρονα, ασφαλώς, οι Πηγές Καλλιθέας αποτελούν κι ένα μνημείο νεότερης ιστορίας, καθώς η σύγχρονη λουτρόπολη βασίζεται σε διατηρητέα κτίρια, άρρηκτα συνδεδεμένα με την ιταλική κατοχή στα Δωδεκάνησα και ειδικά με την περίοδο του Μπενίτο Μουσολίνι (1922-1943) και με τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του για την κυριαρχία της Ιταλίας στη Μεσόγειο.

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(234200)
      ["id"]=>
      int(234200)
      ["title"]=>
      string(59) "europe, greece, dodecanese, rhodes, kallithea, baths, beach"
      ["filename"]=>
      string(22) "KallitheaBaths_01a.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(2636779)
      ["url"]=>
      string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_01a.jpg"
      ["link"]=>
      string(140) "https://www.travel.gr/experiences/piges-kallitheas-to-emvlimatiko-axioth/attachment/europe-greece-dodecanese-rhodes-kallithea-baths-beach-4/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(2) "10"
      ["description"]=>
      string(146) "Οι ιαματικές πηγές ήταν γνωστές ήδη από την αρχαιότητα. Photo: Κλαίρη Μουσταφέλλου"
      ["caption"]=>
      string(59) "europe, greece, dodecanese, rhodes, kallithea, baths, beach"
      ["name"]=>
      string(55) "europe-greece-dodecanese-rhodes-kallithea-baths-beach-4"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(234142)
      ["date"]=>
      string(19) "2023-05-25 11:54:04"
      ["modified"]=>
      string(19) "2023-05-25 11:56:23"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1331)
      ["height"]=>
      int(2000)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(79) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_01a-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(79) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_01a-200x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(200)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(80) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_01a-768x1154.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1154)
        ["large"]=>
        string(80) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_01a-681x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(681)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(81) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_01a-1022x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1022)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_01a.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1331)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2000)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Οι ιαματικές πηγές ήταν γνωστές ήδη από την αρχαιότητα. Photo: Κλαίρη Μουσταφέλλου
Η λουτρόπολη προσελκύει πλήθη επισκεπτών κάθε χρόνο. Photo: Κλαίρη Μουσταφέλλου

Αρχαίες πηγές και μια σύγχρονη λουτρόπολη ιταλικής έμπνευσης

Οι ιαματικές ιδιότητες των νερών της Καλλιθέας ήταν γνωστές ήδη από τα αρχαία χρόνια, με τις παλιότερες μαρτυρίες να φτάνουν στον 7ο π.Χ. αιώνα. Άλλωστε το χαρακτηριστικά κοκκινωπό τους νερό, που ανέβλυζε από τους βράχους, ήταν κάτι άμεσα ορατό σε όλους. Οι πηγές, μάλιστα, πίστευαν ότι βρίσκονται υπό την αιγίδα του θεού Ποσειδώνα, ενώ ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. ο Ιπποκράτης –ο επονομαζόμενος και «πατέρας της Ιατρικής»– φαίνεται ότι εξερεύνησε τις δυνατότητες που παρουσίαζαν για υδροθεραπεία. Η προοπτική αυτή, ωστόσο, αναπτύχθηκε περισσότερο κατά την Ελληνιστική Εποχή, με τους γιατρούς Ηρόφιλο και Ερασίστρατο να δοκιμάζουν ποσιθεραπεία και θερμαλισμό γύρω στο 320 π.Χ.

Η φήμη των Πηγών Καλλιθέας παρέμεινε σταθερή μέσα στους αιώνες, ήταν όμως επί Τουρκοκρατίας στη Ρόδο (1523-1912) που γνώρισαν ξανά μεγάλη ακμή: το κοκκινωπό νερό συγκέντρωνε σημαντικά πλήθη κάθε Αύγουστο και Σεπτέμβριο, με πολλούς ανθρώπους να ταξιδεύουν οικογενειακώς ακόμα και από τα βάθη της Ανατολίας προκειμένου να βιώσουν τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Φτάνοντας στην περιοχή, έπειτα, έμεναν σε πρόχειρα, προσωρινά καταλύματα ή στις «κουσπές», όπως αποκαλούσαν τις φυσικές κοιλότητες των γύρω βράχων. Τα δε θεραπευτικά ύδατα έγιναν γνωστά ως «Τσιλλόνερο» ανάμεσα στο ελληνικό στοιχείο της εποχής, που τα θεωρούσε ευρέως θεραπευτικά, ακόμα και για την παχυσαρκία.

Αυτό που άλλαξε άρδην τη φυσιογνωμία των Πηγών Καλλιθέας, μετατρέποντάς τις σε μια σύγχρονη λουτρόπολη, ήταν η κατάκτηση των Δωδεκανήσων από το βασίλειο της Ιταλίας (1912) και οι επιδιώξεις της φασιστικής κυβέρνησης του Μπενίτο Μουσολίνι για επίδειξη δύναμης και υπεροχής στην ανατολική Μεσόγειο, στο πλαίσιο της γενικότερης φιλοσοφίας που τον διακατείχε ως προς την τελευταία –την οποία θεωρούσε ως «mare nostrum» (δική μας θάλασσα), ακολουθώντας ένα πρότυπο που καταγόταν από την περίοδο της παντοκρατορίας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Αυτό το πλαίσιο, ωστόσο, δεν πρέπει να αδικήσει τον Mario Lago, τον διοικητή των Δωδεκανήσων από το 1922 ως το 1936. Ο κοσμοπολίτης και μετριοπαθής αυτός διπλωμάτης, ο οποίος στήριξε την ειρηνική συνύπαρξη των κατοίκων με τους Ιταλούς κυρίαρχους (σε αντίθεση με τον καταπιεστικό διάδοχό του Cesare Maria De Vecchi), πήρε την πρωτοβουλία για μια επιστημονική μελέτη των νερών των Πηγών Καλλιθέας (1927), η οποία επιβεβαίωσε τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Στη βάση αυτή, λοιπόν, πρότεινε τη δημιουργία μιας σύγχρονης, ευρωπαϊκών προτύπων λουτρόπολης. Καθώς κάτι τέτοιο ήταν άκρως συμβατό με τους φασιστικούς σχεδιασμούς για την ιταλική προβολή στη Μεσόγειο, η πρότασή του όχι μόνο έγινε δεκτή, μα της δόθηκε και σημαντική στήριξη, ώστε να υλοποιηθεί κατά τρόπο μεγαλοπρεπή.

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(234206)
      ["id"]=>
      int(234206)
      ["title"]=>
      string(59) "europe, greece, dodecanese, rhodes, kallithea, baths, beach"
      ["filename"]=>
      string(22) "KallitheaBaths_03a.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(3231245)
      ["url"]=>
      string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_03a.jpg"
      ["link"]=>
      string(140) "https://www.travel.gr/experiences/piges-kallitheas-to-emvlimatiko-axioth/attachment/europe-greece-dodecanese-rhodes-kallithea-baths-beach-7/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(2) "10"
      ["description"]=>
      string(118) "Τα λουτρά σχεδιάστηκαν από τον Pietro Lombardi. Photo: Κλαίρη Μουσταφέλλου"
      ["caption"]=>
      string(59) "europe, greece, dodecanese, rhodes, kallithea, baths, beach"
      ["name"]=>
      string(55) "europe-greece-dodecanese-rhodes-kallithea-baths-beach-7"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(234142)
      ["date"]=>
      string(19) "2023-05-25 11:54:19"
      ["modified"]=>
      string(19) "2023-05-25 12:00:49"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1331)
      ["height"]=>
      int(2000)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(79) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_03a-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(79) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_03a-200x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(200)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(80) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_03a-768x1154.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1154)
        ["large"]=>
        string(80) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_03a-681x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(681)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(81) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_03a-1022x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1022)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/05/KallitheaBaths_03a.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1331)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2000)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Τα λουτρά σχεδιάστηκαν από τον Pietro Lombardi. Photo: Κλαίρη Μουσταφέλλου
Δόθηκε προσοχή στη συνύπαρξη οικοδομημάτων και φύσης. Photo: Κλαίρη Μουσταφέλλου

Τη σχεδίαση του συγκροτήματος ανέλαβε ο γνωστός αρχιτέκτονας της εποχής Pietro Lombardi, ο οποίος ακολούθησε μοντέρνες τάσεις, ευνοώντας ένα στυλ πιο αφηρημένο σε σύγκριση με τον νεοκλασικισμό που επικρατούσε ως τότε, στο οποίο ενέταξε και στοιχεία αρ ντεκό. Το σημαντικότερο, ωστόσο, ήταν η προσοχή που δόθηκε ώστε τα οικοδομήματα να συνυπάρξουν αρμονικά με το ειδυλλιακό φυσικό περιβάλλον στον όρμο της Καλλιθέας, η οποία πρέπει να χρεωθεί στον αρχιτέκτονα που επέβλεψε το έργο αναλαμβάνοντας παράλληλα και τον διάκοσμό του, τον Armando Bernabiti. Τα νέα λουτρά εγκαινιάστηκαν σε εορταστική ατμόσφαιρα τον Ιούλιο του 1929, ώστε να συμπέσουν με τον νέο δρόμο που συνέδεε την πόλη της Ρόδου με τη Λίνδο. Δεν είναι τυχαίο, μάλιστα, ότι έδωσε το παρών ακόμα και ο βασιλιάς της Ιταλίας, Βιτόριο Εμμανουέλε Γ΄ –άλλωστε η επίσημη ονομασία των εγκαταστάσεων ήταν «Βασιλικές Θέρμες».

Η είσοδος οδηγεί σε κεντρική πλατεία με σιντριβάνι, την οποία ακολουθεί πύλη μαυριτανικού ρυθμού και διάδρομος με πέργκολα, ο οποίος κατηφορίζει προς τη θάλασσα. Στο τέλος του υπάρχουν σκάλες τόσο αριστερά, όσο και δεξιά, που σχηματίζουν στοά, την οποία περιβάλλει μια μικρή ροτόντα με διάμετρο 14 μέτρων, χτισμένη πάνω από τη φυσική πηγή, με έξι μαυριτανικού ρυθμού πύλες να αποτελούν την είσοδο σε αυτή κι ένα άγαλμα του θεού Έρωτα στο κέντρο της. Από κάτω της, έξι κρήνες αναλαμβάνουν να διοχετεύσουν τα ύδατα στην κεντρική πισίνα. Σήμερα στον χώρο αυτό τελούνται γάμοι (πολιτικοί, ασφαλώς), δεξιώσεις, όπως και άλλες τελετές.

Ακολουθεί ένα ακόμα μονοπάτι, που οδηγεί σε μια μεγαλύτερη και χαρακτηριστικότερη ροτόντα (υπάρχει και σχετική πινακίδα), από την οποία απολαμβάνει κανείς πανοραμική θέα τόσο στο υπόλοιπο συγκρότημα, όσο και στον όρμο της Καλλιθέας. Εκεί εντοπίζεται και ελλειπτική στοά στην οποία έχουν τοποθετηθεί παγκάκια, ενώ στο κέντρο της διακρίνεται θόλος, στηριγμένος σε δύο ημιθόλια. Όλα τα δάπεδα των μονοπατιών είναι διακοσμημένα με μωσαϊκά από άσπρα και μαύρα βότσαλα, που σχηματίζουν φυτικά μοτίβα και γεωμετρικά σχέδια, ενώ οι εξωτερικοί τοίχοι του συγκροτήματος κοσμούνται με παραστάσεις εμπνευσμένες από τη θάλασσα.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο ιταλικός κρατικός μηχανισμός στήριξε με ενθουσιασμό το εγχείρημα στις Πηγές Καλλιθέας, τόσο με τη διοργάνωση και διαφήμιση ενός διεθνούς υδρολογικού συνεδρίου, όσο και με την έκδοση μιας σειράς γραμματοσήμων με απεικονίσεις των λουτρών (η οποία θεωρείται και αρκετά σπάνια, πλέον). Ως αποτέλεσμα, μέχρι το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι Βασιλικές Θέρμες έγιναν ένα κοσμοπολίτικο θέρετρο μεγάλης ακτινοβολίας, που προσέλκυε εντυπωσιακά πλήθη κάθε καλοκαίρι, ενώνοντας ανθρώπους ενδιαφερόμενους για θεραπείες (αρθρίτιδες, δερματοπάθειες, αλλεργίες, άσθμα, διαβήτη κ.ά.) με επισκέπτες που στόχευαν σε στιγμές χαλάρωσης και ηρεμίας δίπλα στη θάλασσα.

Παρακμή και αναγέννηση

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε τη λειτουργία των λουτρών, ενώ η πτώση του Μουσολίνι και η σύμπλευση της Ιταλίας με τους Συμμάχους έφερε τους Γερμανούς στη Ρόδο, οι οποίοι υποβίβασαν τις εγκαταστάσεις σε στρατόπεδο συγκέντρωσης Ιταλών αιχμαλώτων. Το 1948 τα Δωδεκάνησα έγιναν και επισήμως τμήμα της χώρας μας και οι πηγές μπόρεσαν να ξανανοίξουν και να αποκαταστήσουν ένα τμήμα, έστω, της παλιάς τους αίγλης. Αυτό φάνηκε και από τη σχέση που απόκτησαν με το σινεμά, αφού δεν ήταν μόνο το προαναφερθέν «Δόλωμα» με την Αλίκη Βουγιουκλάκη που γυρίστηκε εδώ: την τοποθεσία διάλεξαν και διεθνείς παραγωγές, με πιο εξέχουσα ανάμεσά τους τα θρυλικά «Κανόνια του Ναβαρόνε» του J. Lee Thompson (1961). Τίποτα όμως από αυτά δεν μπόρεσε να τις σώσει από τη βαθμιαία μα σταθερή παρακμή, που οδήγησε στο κλείσιμό τους το 1967.

Η πρώτη σπίθα αναγέννησης ήταν η κήρυξη του συγκροτήματος σε έργο τέχνης προστατευμένο από το κράτος (1985), λόγω του εξαιρετικού του αρχιτεκτονικού και μορφολογικού ενδιαφέροντος. Στη βάση αυτή, ο Δήμος Καλλιθέας Ρόδου ξεκίνησε το 1999 μια φιλόδοξη προσπάθεια ανασυγκρότησης και αποκατάστασης, με πρωτεργάτη τον δήμαρχο Ιωάννη Ιατρίδη. Τα έργα στέφθηκαν με επιτυχία κι έτσι η λουτρόπολη άνοιξε ξανά για το κοινό το 2007, διατηρώντας το κοσμοπολίτικο πνεύμα του αρχικού ιταλικού σχεδιασμού, φρεσκαρισμένο πλέον με μια πιο σημερινή ματιά.

Πώς θα έρθετε εδώ

Η πρόσβαση στις Πηγές Καλλιθέας είναι πολύ εύκολη, καθώς, όπως είπαμε και στην αρχή, απέχουν λιγότερο από 10 χιλιόμετρα από την πόλη της Ρόδου: υπολογίστε λοιπόν ότι οδικώς θα φτάσετε εδώ μέσα σε μόλις 15 λεπτά, διασχίζοντας την παραλιακή λεωφόρο Καλλιθέας προς τα νότια.

Η λουτρόπολη ανοίγει καθημερινά στις 8 το πρωί. Ερχόμενοι εδώ, επίσης, θα βρείτε δίπλα της και την ομώνυμη παραλία, όπου έρχονται πολλοί τα καλοκαίρια για μπάνιο και καφέ (ή ποτό) –καθώς πλάι της λειτουργεί το κατάστημα «Pane di Capo», προσφέροντας και φαγητό. Προσβάσιμες στο κοινό είναι τρεις ακόμα παραλίες σε κοντινή απόσταση, τριγυρισμένες κι αυτές από βράχια, φοίνικες και το κοντινό στην ακτή πευκοδάσος της Καλλιθέας: πρόκειται για τις παραλίες Τάσος, Νίκος και Όαση, οι οποίες είναι επίσης οργανωμένες, με πεντακάθαρα νερά, που διατηρούν μια «κρυστάλλινη» αίσθηση. Για τους φίλους των υποβρύχιων καταδύσεων, τέλος, υπάρχουν και σημεία περιορισμένης πρόσβασης, ιδανικά για τέτοιες δραστηριότητες.

Διαβάστε ακόμα:

Παλιά Πόλη της Ρόδου: Εμπειρίες σε ένα από τα πιο μυθικά σημεία της Ελλάδας

Ρόδος: Τα κορυφαία εστιατόρια και οι καλύτερες ταβέρνες

Λίνδος: Το εμβληματικό χωριό της Ρόδου με την αρχαία Ακρόπολη και τις μαγευτικές παραλίες