Μια παραδοσιακή ταβέρνα -κυριολεκτικά- στην άκρη του πουθενά, έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια, στον πλέον δημοφιλή γαστρονομικό προορισμό στην περιοχή της ορεινής Ξάνθης και τα φημισμένα Πομακοχώρια.

18


Εκεί στην άκρη της Ελλάδας και στον μικρό γραφικό οικισμό της Κοττάνης (56 χλμ βορειοανατολικά της Ξάνθης), στην «πινέζα» κυριολεκτικά του χάρτη, η παραδοσιακή ταβέρνα του Τζεμήλ και της Μουσγιέν Χαλίλογλου, μας ταξιδεύει πίσω στο χρόνο, αποτελώντας παράλληλα ένα πανόραμα της ντόπιας πομακικής γαστρονομίας.


Η ταβέρνα βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου, στους πρόποδες του οποίου διέρχεται ο ποταμός Κομψάτος που τα νερά του ρέουν νότια. Από εκεί αγναντεύεις τα απέναντι βουνά -σύνορο με την Βουλγαρία- και το μικρό χωριό της Κοττάνης, που συνεχίζει να διατηρεί ακέραιο το παραδοσιακό του χρώμα, σε σχέση με τα άλλα Πομακοχώρια που έχουν χάσει σε μεγάλο βαθμό την παλιά τους μορφή.


Η «Κοττάνη» είναι μια ταβέρνα – μουσείο, αφού λειτουργεί στο ισόγειο μιας παραδοσιακής πετρόκτιστης κατοικίας, ηλικίας άνω των 200 ετών, στην οποία γεννήθηκε και έζησε έως τις αρχές της δεκαετίας του 1970, ο σημερινός του ιδιοκτήτης. Ο επάνω όροφος διατηρείται όπως τον «άφησαν» ο παππούς και η γιαγιά του Τζεμίλ. Ένα ζωντανό μουσείο της ντόπιας – πομακικής παράδοσης ουσιαστικά, που σε ταξιδεύει νοσταλγικά πίσω στο χρόνο. «Στο σπίτι αυτό γεννήθηκα και μεγάλωσα. Στο ένα δωμάτιο κοιμόντουσαν ο παππούς και η γιαγιά μου και στο άλλο οι γονείς μου με τα τρία παιδιά τους.

Τη δεκαετία του 1970 μετακομίσαμε στην Ξάνθη. Οι παππούδες έμειναν εδώ έως το τέλος. Όταν στα μέσα της δεκαετίας του 2000 πήρα την απόφαση να επιστρέψω με τη σύζυγό μου και να λειτουργήσουμε την ταβέρνα, διατηρήσαμε τον επάνω όροφο όπως ακριβώς ήταν την παλιά εποχή. Ήταν το ελάχιστο που μπορούσαμε να κάνουμε, για να διατηρήσουμε ζωντανή την παράδοσή του τόπου μας και μαζί με αυτή τη μνήμη του παππού, της γιαγιάς μου και όσων έζησαν εδώ πάνω σε αυτή την αετοφωλιά» μας λέει ο Τζεμίλ, ξεναγώντας μας στους χώρους της προγονικής κατοικίας. Το κοινό καθιστικό – κουζίνα και τα δωμάτια, με όλα στη θέση τους όπως ακριβώς τα είχαν ο παππούς και η γιαγιά του. Ακόμη και τα γυαλιά και το κομπολόι του παππού, βρίσκονται στην ίδια θέση πάνω στο τραπέζι.


Στο ισόγειο λειτουργεί η ταβέρνα, με έντονο παραδοσιακό χρώμα. Στους τοίχους οικογενειακά κειμήλια, υφαντά, κιλίμια και φωτογραφίες. Παλιά έπιπλα, μπακίρια, πομακικές φορεσιές. Από την ανοιχτή κουζίνα, με μυρωδιές που προδιαθέτουν ευχάριστα, η Μουσγιέν, ετοιμάζει με αγάπη και μεράκι τα συνταγές και πιάτα βασισμένα σε πατροπαράδοτες ντόπιες συνταγές.


Εκτός από «της ώρας» (ψητά, σούβλα, κεφτεδάκια, κεμπάπ κ.α.), όλα από ντόπια φρέσκα κρέατα, δοκιμάστε τα κορυφαία πιάτα της πομακικής κουζίνας, στα οποία κυριαρχούν οι πατάτες, το καλαμποκάλευρο, το τυρί, τα χορταρικά κ.α.: Πάρενικ, μια πίτα με καλαμποκάλευρο, βούτυρο λιωμένο και τυρί και πολλές φορές με καβουρμά, πατάτνικ (πατατόπιτα), κλιν (με πατάτες, ρύζι, τυρί) πεκάν πατλατζάν (ψητή μελιτζάνα με τυρί), καυτερή φασολάδα κ.α. Όσο για την ποικιλία τουρσιών, πραγματικά εκεί χάνεις το λογαριασμό. Πραγματικά αυθεντικές γεύσεις, από αυθεντικούς ανθρώπους -στην άκρη της Ελλάδας- που θα σε κάνουν να νιώσεις σαν στο σπίτι σου.

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(117495)
      ["id"]=>
      int(117495)
      ["title"]=>
      string(2) "P5"
      ["filename"]=>
      string(15) "P5-1-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(990249)
      ["url"]=>
      string(64) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P5-1-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(89) "https://www.travel.gr/experiences/pos-mia-taverna-moyseio-sta-pomakocho/attachment/p5-29/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(1) "9"
      ["description"]=>
      string(87) "Ο Τζεμίλ και η Μουσγιέν/Photo: Παναγιώτης Σαββίδης"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(5) "p5-29"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(117486)
      ["date"]=>
      string(19) "2022-08-11 05:56:25"
      ["modified"]=>
      string(19) "2024-01-15 09:52:58"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1920)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(65) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P5-1-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(65) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P5-1-225x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(225)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(66) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P5-1-768x1024.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1024)
        ["large"]=>
        string(66) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P5-1-768x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(768)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(67) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P5-1-1152x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1152)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(67) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P5-1-1536x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Ο Τζεμίλ και η Μουσγιέν/Photo: Παναγιώτης Σαββίδης
Πομακική πίτα κλιν με πατάτα, ρύζι, τυρί/Photo: Παναγιώτης Σαββίδης


Χωριό «κόσμημα»


Η Κοττάνη είναι από τα πλέον απομακρυσμένα χωριά στην ορεινή Ροδόπη, σε ευθεία απόσταση λιγότερο των 2 χλμ από τα σύνορα με τη γειτονική Βουλγαρία. Κτισμένη σε υψόμετρο 295 μ., με λιγότερα από 30 σπίτια που κάποια χρονολογούνται άνω των 200 ετών, η Κοττάνη κατάφερε να διατηρήσει ακέραιο το πομακικό παραδοσιακό της χρώμα, λόγω ερήμωσης μετά το 1970.


Αν αναλογιστεί κανείς πως μόλις το 1998 το χωριό συνδέθηκε οδικώς με την κοντινή Μέδουσα -έως τότε η επικοινωνία με τον «έξω κόσμο» γινόταν με άλογα από μονοπάτια- αντιλαμβάνεται εύκολα τις δυσκολίες και τα προβλήματα του ντόπιου πληθυσμού, που μετανάστευσε σχεδόν στο σύνολό του σε μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας και στο εξωτερικό, κυρίως στην Γερμανία. Σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι της Κοττάνης, αριθμούνται στα δάχτυλα τους ενός χεριού με σημαντικότερα προβλήματα την κακή κατάσταση του μοναδικού δρόμου που τους συνδέει με τον «έξω» κόσμο και την προβληματική σύνδεση με το δίκτυο σταθερής και κινητής τηλεφωνίας. Αυτά αν και ο οικισμός έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέος και η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, έχει προχωρήσει σε αναπλάσεις στο πλαίσιο του προγράμματος Interreg.

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(117505)
      ["id"]=>
      int(117505)
      ["title"]=>
      string(3) "P10"
      ["filename"]=>
      string(16) "P10-1-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(977933)
      ["url"]=>
      string(65) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P10-1-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(90) "https://www.travel.gr/experiences/pos-mia-taverna-moyseio-sta-pomakocho/attachment/p10-25/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(1) "9"
      ["description"]=>
      string(155) "Από την Κοττάνη ξεκινούν οργανωμένες πεζοπορικές διαδρομές/Photo: Παναγιώτης Σαββίδης"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(6) "p10-25"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(117486)
      ["date"]=>
      string(19) "2022-08-11 05:57:28"
      ["modified"]=>
      string(19) "2022-08-11 06:08:24"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1920)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(66) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P10-1-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(66) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P10-1-225x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(225)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(67) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P10-1-768x1024.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1024)
        ["large"]=>
        string(67) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P10-1-768x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(768)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(68) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P10-1-1152x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1152)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(68) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P10-1-1536x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Από την Κοττάνη ξεκινούν οργανωμένες πεζοπορικές διαδρομές/Photo: Παναγιώτης Σαββίδης
Δειλινό από τα στενά της Κοττάνης/Photο: Παναγιώτης Σαββίδης


Τα λιγοστά σπίτια του χωριού είναι δίπατα με κεραμίδια, λιθόστρωτες αυλές και πολλές γλάστρες με πολύχρωμα λουλούδια. Κάποια από αυτά έχουν συντηρηθεί από τους ιδιοκτήτες τους και αποτελούν πραγματικά «διαμαντάκια» της ντόπιας λαϊκής αρχιτεκτονικής. Στο κέντρο δεσπόζει επιβλητικό το μικρό τέμενος, έχοντας δίπλα του το παλιό σχολείο που έκλεισε τη δεκαετία του 1980, ενώ παραδίπλα στέκει εγκαταλειμμένο το σπίτι που διέμενε ο δάσκαλος. Μπορεί αν μην υπάρχει καφετζής, αλλά η πόρτα του μοναδικού καφενείου είναι πάντα ανοιχτή στον διερχόμενο που θα αναζητήσει ένα κρύο ποτήρι νερό.


Η Κοττάνη αποτελεί σημείο εκκίνησης για πεζοπορικές διαδρομές στην άγρια φύση της περιοχής. Οργανωμένες πεζοπορικές διαδρομές, οδηγούν είτε προς τους απομακρυσμένους και εγκαταλειμμένους οικισμούς Κούνδουρος και Λυκότοπος, όπου δεν υπάρχει πρόσβαση με δρόμο (πορεία 3 ωρών), είτε με την κυκλική διαδρομή Κοττάνη – Κούνδουρος – Τσαλαπετεινός – Καλότυχο – Λυκότοπος – Κοττάνη διάρκειας 10 ωρών (25 χλμ) δίπλα από την κοιλάδα του ποταμού Κομψάτου.


Να θυμάστε


Για να φτάσετε στην Κοττάνη θα κινηθείτε βορειοανατολικά από την Ξάνθη (55 χλμ) προς τον ορεινό όγκο της Ροδόπης και τα φημισμένα Πομακοχώρια της περιοχής, που κατοικούνται από τους Πομάκους, μια συμπαγής πληθυσμιακή μουσουλμανική ομάδα της Θράκης, με τη δική της ντοπιολαλιά -κυριαρχούν τα σλάβικα- κουλτούρα, ήθη και έθιμα. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού -και εδώ- έχει μεταναστεύσει στο εξωτερική η εργάζεται εποχικά εκεί. Όσοι παρέμειναν ασχολούνται με την καπνοκαλλιέργεια, την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Οι Πομάκοι είναι άνθρωποι φιλότιμοι, φιλόξενοι και φιλικοί, που αγαπούν τον τόπο τους και είναι απόλυτα δεμένοι με αυτόν. Λόγω της ιδιαιτερότητάς τους, σ το διάβα των χρόνων, ταλαιπωρήθηκαν και υπέστησαν άδικα διακρίσεις.

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(117513)
      ["id"]=>
      int(117513)
      ["title"]=>
      string(3) "P14"
      ["filename"]=>
      string(14) "P14-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(1765536)
      ["url"]=>
      string(63) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P14-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(90) "https://www.travel.gr/experiences/pos-mia-taverna-moyseio-sta-pomakocho/attachment/p14-16/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(1) "9"
      ["description"]=>
      string(105) "To πέτρινο γεφύρι του Ξηροπόταμου/Photo: Παναγιώτης Σαββίδης"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(6) "p14-16"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(117486)
      ["date"]=>
      string(19) "2022-08-11 05:58:16"
      ["modified"]=>
      string(19) "2022-08-11 06:08:48"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1920)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(64) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P14-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(64) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P14-225x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(225)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(65) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P14-768x1024.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1024)
        ["large"]=>
        string(65) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P14-768x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(768)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(66) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P14-1152x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1152)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(66) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/08/P14-1536x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
To πέτρινο γεφύρι του Ξηροπόταμου/Photo: Παναγιώτης Σαββίδης
Τα λουτρά στα Θέρμα/Photo: Παναγιώτης Σαββίδης


Ανηφορίζοντας για την Κοττάνη, θα διασχίσετε αρχικά την Σμίνθη -έδρα του δήμου Μύκης, τον Εχίνο -με τα επιβλητικά τεμένη και το ηρώο της ομώνυμου οχυρού που το 1941 αντιστάθηκε τους Γερμανούς εισβολείς- για να φτάσετε στις Θέρμες με τις φημισμένες ιαματικές πηγές και τα λουτρά αλλά και την Ιαματικά Λουτρά και η βραχογραφία του Μίθρα (τέλη 2ου αιώνα μ.Χ). Στο επόμενο χωριό Μέδουσα, με το εντυπωσιακό πέτρινο γεφύρι, τελειώνει ο «πολιτισμός», μια και για Κοττάνη συνεχίζει χωματόδρομος 6 χλμ περίπου, ενώ προβλήματα υπάρχουν και στα δίκτυα τηλεφωνίας (να έχετε μετρητά μαζί σας γιατί δεν υπάρχει POS στην ταβέρνα του Τζεμίλ). Ξύλινες πινακίδες σας ενημερώνουν για υπόλοιπο της διαδρομής, ζητώντας σας «υπομονή» για την ταλαιπωρία, που όμως αξίζει. Ανάμεσα στο χωριά Μέδουσα και Κοττάνη, θα δείτε και το τρίτοξο πετρόκτιστο γεφύρι του Ξηροπόταμου, παραπόταμο του Κομψάτου.


Πληροφορίες :
• Ταβέρνα Koττάνη : Τηλ. 6945009855
• www.facebook.com/tavernkottani

Διαβάστε ακόμα:

Κόρφος: Ένα χωριό με αίσθηση νησιού, μόλις 1,5 ώρα από την Αθήνα

Βόνιτσα: Ανέμελες βουτιές στον Αμβρακικό, σε μια ήσυχη κωμόπολη της Αιτωλοακαρνανίας

Γκλιάτη: Η παραλία της Αργολίδας όπου θα κάνετε μπάνιο πάνω από μια βυθισμένη πολιτεία