Καθώς αφήνετε την σκληρή ευθεία της εθνικής οδού Αθηνών-Λαμίας και στρίβετε στο Κάστρο, αισθανόσαστε σιγά -σιγά να καταλαγιάζει η βιασύνη και η ένταση. Περνάτε έξω από τον Ορχομενό και μπαίνοντας στην ήσυχη, επίπεδη ενδοχώρα, η απόφαση να γνωριστείτε από κοντά με τα low profile χωριά της πίσω πλευράς του Παρνασσού, στην κοιλάδα του ποταμού Βοιωτικός Κηφισός, σας φαίνεται όλο και καλύτερη.
Ο Βοιωτικός Κηφισός, που παλαιότερα λεγόταν και Μαυρονέρι, κυλάει τα νερά του σε μέρος των νομών Βοιωτία, Φωκίδα και Φθιώτιδα εκβάλλοντας στη λίμνη Υλίκη. Στο πέρασμά του αρδεύει μεγάλες πεδινές εκτάσεις και δημιουργεί την Κοιλάδα του Βοιωτικού Κηφισού, ανάμεσα στον Παρνασσό και το όρος Καλλίδρομο, εκεί που βρίσκονται κάποια από τα χωριά που θα επισκεφθείτε στο ταξίδι σας.
Περνάτε το χωριό Θούριο έχοντας στα αριστερά σας τον κάμπο και το χαρακτηριστικό ελληνικό αγροτικό τοπίο. Το Λιοντάρι της Χαιρώνειας στα δεξιά, σας παρατηρεί με την αιώνια αταραξία του. Αφήνετε πίσω την Αγία Παρασκευή και φθάνετε σε ένα γεφυράκι. Αριστερά πηγαίνετε προς Τιθορέα, δεξιά προς Κάτω Τιθορέα.
Κατευθυνόσαστε προς την Κάτω Τιθορέα. Μια πλατεία στο κέντρο του χωριού και πίσω από την πλατεία ο παλιός σταθμός του τρένου στέκει έρημος με την ατελείωτη σειρά από τις ράγες να περνούν από μπροστά του. Παγκάκια στις αποβάθρες και γάτες που τεμπελιάζουν. Οι ρομαντικές ψυχές μπορούν να φτιάξουν σενάρια με πρωταγωνιστές την απουσία και τη σιωπή. Νoir ατμόσφαιρα για κάποιον που ζει με μυθιστορήματα. Γυρίζετε πίσω στο γεφυράκι και ανηφορίζετε για την Τιθορέα.
Τιθορέα και Αμφίκλεια στην περιοχή της Λοκρίδας
Αν και άλλαξαν τα πράγματα και τα ονόματα στο διάβα του χρόνου, η περιοχή ήταν επαρχία της Φθιώτιδας μέχρι το 1997 που καταργήθηκε με τη δημιουργία των Καποδιστριακών δήμων. Εδώ ζούσαν οι προϊόστορικοί Λέλεγες και οι αρχαίοι Λοκροί, εδώ ήταν η πατρίδα του αρχαίου ήρωα Αίαντα του Λοκρού, σπουδαίου πολεμιστή, τοξότη και ακοντιστή που πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Το όνομα Λοκρίδα, θα το ακούσετε από αρκετούς ανθρώπους της περιοχής ακόμα και νέας ηλικίας.
Ανηφορίζοντας λοιπόν προς την Τιθορέα, παλιά είχε το σλαβικής προέλευσης όνομα Βελίτσα, αντικρύζετε με δέος τον ψηλό βράχο που στέκει στην πλάτη του χωριού, την Ακρόπολή του, και την «μαύρη τρούπα του Παρνασσού» όπως λένε την σπηλιά που υπήρξε το απόρθητο σπίτι-καταφύγιο του οπλαρχηγού του 1821 Οδυσσέα Ανδρούτσου. Σας υποδέχονται ερείπια της οχυρωματικής γραμμής τείχους του 4ου αιώνα π.Χ., που συνεχίζει να «περπατάει» μέσα στο χωριό, ανάμεσα στα σπίτια του, μέχρι το Αισθητικό Δάσος της Τιθορέας που ξεκινάει πάνω από το χωριό. Η Τιθορέα, σκαρφαλωμένη στο φρύδι του φαραγγιού Καχάλα, σε υψόμετρο 440 μ. είναι πολύ όμορφη. Έχει σοκάκια στριφογυριστά, σπίτια πετρόκτιστα, και μια απλή μεγάλη πλατεία στρωμένη με χώμα, όπου κυριαρχεί ένας θεόρατος, αιωνόβιος πλάτανος που λένε ότι φυτεύτηκε το 1887 και η προτομή του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Θα συγκινηθείτε από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου που, αν είναι ανοιχτή, θα θαυμάσετε στο εσωτερικό ένα υπέροχο ψηφιδωτό του 3ου π.Χ αιώνα ενώ μια πλάκα απ´ έξω λέει πως είναι αφιερωμένη στα παιδιά. Συνταρακτική η θέα στο φαράγγι και στον καταρράκτη από τη θέση «Πλατανάκος», στα ΝΑ του χωριού.
Για φαγητό, πηγαίνετε στην ταβέρνα «Γιαλάς» (2234071237) με ψητά κρεατικά και παραδοσιακά μαγειρευτά, στο «Λαγιαρνί» που σερβίρει μόνο ό, τι έχει να κάνει με προβατίνα ή στην ψησταριά «Πλάτανος» (2234 071218) στην πλατεία.
Για να μείνετε, υπάρχει η αγροτουριστική μονάδα «Αγρόκτημα Τιθορέα» (6932410539).
Φεύγοντας από την Τιθορέα για την Αμφίκλεια, μπορείτε να ακολουθήσετε τον εσωτερικό παλιό δρόμο με πολλές στροφές αλλά καταπληκτική θέα στον κάμπο ή να κατεβείτε από την Τιθορέα και να πάρετε τον κεντρικό δρόμο. Αν προτιμήσετε τον εσωτερικό δρόμο, θα δείτε μια ταμπέλα που θα σας οδηγεί προς την Ιερά Μονή Δαδίου ή το μοναστήρι της Παναγίας της Γαυριώτισσας σε υψόμετρο 800 μ. μέσα σε ένα υπέροχο δασικό τοπίο με γαύρους (είναι δέντρο), πεύκα, κέδρους και βελανιδιές (2234022203). Η εκκλησία της Μονής είναι μεταβυζαντινού τύπου και χτίστηκε το 1755.
Στην Αμφίκλεια που στους μεταβυζαντινούς χρόνους λεγόταν Δαδί και στην αρχαιότητα Αμφίκαια, με μια πρώτη ματιά, θα σας εντυπωσιάσει η όμορφη δενδροσκέπαστη πλατεία της 25ης Μαρτίου και το πολιτιστικό κέντρο με τις αψίδες. Ανηφορίζοντας στην Άνω Αμφίκλεια (Πάνω Χωριό), μια ολόκληρη πετρόκτιστη οικιστική δομή σάς περιμένει να την περπατήσετε, να ανακαλύψετε την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της και να παρασυρθείτε από την ομορφιά της. Πέτρινα σπίτια, πλακόστρωτα σοκάκια, νεοκλασικά αρχοντικά, εκκλησίες, βρύσες, συγκροτούν έναν γραφικό διατηρητέο οικισμό με αυθεντική αύρα. Σημειώστε το Μουσείο Άρτου (22340 23044, www.breadmuseum.gr) με άπειρα κεντημένα ψωμιά και σύνεργα επαγγελμάτων που έχουν πια χαθεί: Πεταλωτή (Αλμπάνης), Επισηγματοποιού (Σαμαρτζής ή Σαμαράς), Υφαντουργού, κλπ. Αν έχετε διάθεση, κάντε μια βόλτα στον Εθνικό Δρυμό Παρνασσού αφού το χωριό βρίσκεται στα σύνορά του. Πολύ κοντά βρίσκεται και η Μονή της Αγίας Ιερουσαλήμ.
Επιλέξτε την ταβέρνα «Δαδί» (2234023133, 6947270146) για προσεγμένη κρεοφαγία και το «Μη σε μέλλει» (698 564 2587) που δηλώνει ουζομεζεδοπωλείο αλλά έχει και πίτες, και γίδα βραστή και κότσι στον ξυλόφουρνο και άλλα ωραία.
Μπορείτε να μείνετε στον φροντισμένο ξενώνα «Κυριακή» (2234029011), στο πολύ όμορφο «Δαδί Αρχοντικό Παρνασσού» (22340 29040) και στην αγροτουριστική μονάδα «Αμφίκαια» (22340 48860).
Στα χωριά της Φωκίδας
Αφήνετε τη Φθιώτιδα με κατεύθυνση το καταπληκτικό χωριό της Φωκίδας Πολύδροσος. Τρεχούμενα νερά παντού που εξηγούν το παλιό, σλαβικής προέλευσης όνομα του χωριού «Σουβάλα», που σημαίνει λάκκος με νερό. Με το παλιό του όνομα, Σουβάλα, η Πολύδροσος αναφέρεται σε ένα τραγούδι που γράφτηκε το 1935, για το λήσταρχο του Παρνασσού, Γιάννη Μαστροκώστα ή Λουλουβιά:
«Εσείς πουλιά του Παρνασσού, πουλιά απ’ τη Σουβάλα
Φέτο να μην λαλήσετε, φέτο να μην τα ειπείτε
Το Μαστροκώστα βάρεσαν, το Γιάννη το λεβέντη
Στη Γκιώνα τον εβάρεσαν και στη Γραβιά τον πάνε»
Στον Πολύδροσο, όπως μετονομάστηκε το 1928 το χωριό, η υπέροχη πλατεία απέναντι από την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, θα σας γλυκάνει την καρδιά. Κάτω από σκιερά πλατάνια και μια τριπλή πέτρινη βρύση που δημιουργεί έναν μικρό καταρράκτη σάς προσκαλεί να χαλαρώσετε, να πιείτε καφέ και να φάτε στις ταβέρνες της.
Έξω από το χωριό, πηγαίνοντας προς τις πηγές της Αγίας Ελεούσας, όπου βρίσκονται και οι πηγές του βοιωτικού Κηφισού -με τα πόδια θα σας πάρει γύρω στα 20 λεπτά αλλά μπορείτε να πάτε και με το αυτοκίνητο- ίσως θελήσετε να ρίξετε μια ματιά στην εκκλησία της Παληοπαναγιάς που έχει χτιστεί γύρω στο 560 μ.Χ. Φτάνοντας στις πηγές, θα δείτε τα πανύψηλα πλατάνια να καθρεφτίζονται μέσα στα νερά που κελαρύζουν ασταμάτητα. Πίσω στο χωριό, θα ανηφορίσετε στον Άνω Πολύδροσο με τους χαριτωμένους ξενώνες και τα σπίτια που ανακαινίζονται το ένα μετά το άλλο. Η περιοχή είναι πολύ γοητευτική έτσι όπως φωλιάζει μέσα σε ένα καταπράσινο πευκοδάσος. Οι φίλοι του κρασιού θα εκτιμήσουν μια βόλτα στο επισκέψιμο «Οινοποιείο Αργυρίου» (22340 29616, www.argyriouwinery.gr) για ξενάγηση και οινογευσιγνωσία. Ας έχετε υπόψη σας πως διαθέτει και περιποιημένα δωμάτια για διαμονή.
Από τον Πολύδροσο, μπορείτε να επισκεφτείτε το ανακαινισμένο και επισκέψιμο Χάνι της Γραβιάς (https://www.chanigravias.gr) με τη ναϊφ εικονογράφηση στο εξωτερικό του, όπου δόθηκε μια από τις καθοριστικές μάχες της επανάστασης του 1821. Ύστερα από την ήττα στη μάχη της Αλαμάνας, ο οπλαρχηγός Οδυσσέας Ανδρούτσος με 120 μαχητές οχυρώθηκε στη Γραβιά. Ήταν τότε ένα πλινθόκτιστο χάνι σε στρατηγική θέση, ανάμεσα στον Παρνασσό και την Γκιώνα. Στις 8 Μαϊου 1821 κατόρθωσε και αναχαίτισε τον στρατό 7.000 ανδρών του τουρκαλβανού στρατηγού Ομέρ Βρυώνη και του Τούρκου στρατηγού Κιοσέ Μεχμέτ. Την επαύριο, με ηρωική έξοδο διέλυσε τον στρατό τους και διέφυγε στα βουνά. Το ανδραγάθημά του έδωσε την ευκαιρία στους Έλληνες να ανασυνταχθούν και να συνεχίσουν τον αγώνα τους.
Συνεχίζοντας το δρόμο σας, και ιδιαιτέρως αν έχετε παιδιά μαζί σας, αξίζει να πάτε στο
«Vagonetto», ένα διαδραστικό θεματικό πάρκο-μουσείο με θέμα την εκμετάλλευση του βωξίτη και τη ζωή των μεταλλωρύχων. Η επίσκεψη σε μια από τις υπόγειες στοές όπου δούλευαν οι μεταλλωρύχοι είναι εμπειρία (www.vagonetto.gr).
Στην έξοδο του χωριού για Γραβιά ή για Αγόριανη (Επτάλοφος), κάνετε μια στάση στο Τυροκομείο Αυγέρη (2234051825, 6995792992). Ο Γιώργος Αυγέρης και η οικογένειά του παράγουν από δικά τους ζώα (αιγοπρόβατα) στο τεχνολογικά άρτιο τυροκομείο τους γύρω στα 40 παραδοσιακά προϊόντα. Μερικά από αυτά είναι η φέτα Παρνασσού, το γίδινο τυρί, το κεφαλοτύρι, η μυζήθρα, το μελίτυρο αλλά και τυριά, με βότανα και μπαχαρικά, όλα με πολύ ωραία γεύση και πολύ καλή ποιότητα. Παράγει και μια μεγάλη ποικιλία από θαυμάσια γιαούρτια. Τα προϊόντα του τα διαθέτει μόνο στο μοντέρνο και καλοβαλμένο κατάστημά του.
Για φαγητό στον Πολύδροσο, δοκιμάστε το «Κατώι» με ελληνική κουζίνα και κρεατικά της ώρας και την ταβέρνα «Δροσιά» (2234052048) για κρεατικά και πίτες.
Μπορείτε να μείνετε στον ξενώνα «Δρυάς» (22340 51358) και στο «Έρωχος Suites» (2234029610) ή στη «Βίλα Μυλωνάς» (693 6725369) στον Άνω Πολύδροσο.
Στην ονειρεμένη Αγόριανη
Επιστρέφοντας από το Vagonetto και το Χάνι της Γραβιάς, θα ακολουθήσετε τις πινακίδες για Κάτω Αγόριανη και Αγόριανη (Επτάλοφος), οδηγώντας σε έναν δεντροσκεπή δρόμο μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο. Η Κάτω Αγόριανη ή Λιλαία όπως ονομαζόταν μέχρι το 1928 βρίσκεται στους πρόποδες του Παρνασαού, σε 330 μ. υψόμετρο. Μέσα στο χωριό, θα θαυμάσετε τα δύο Κεφαλόβρυσα, θα καθίσετε στο συμπαθέστατο καφέ στην πλατεία με την εκκλησία, θα περιπλανηθείτε στα πλακόστρωτρα δρομάκια, με τα πέτρινα σπίτια και τις αυλές, θα σταθείτε στην οικία του αγωνιστή καπετάν Διαμαντή (Γιάννης Αλεξάνδρου) που σήμερα έχει γίνει μουσείο Εθνικής Αντίστασης.
«Μαρτυρικό χωριό» γράφει στην είσοδο. Στη διάρκεια της Κατοχής, τον Οκτώβριο του 1943, το χωριό κάηκε σχεδόν ολοσχερώς από τους Γερμανούς. Οι κάτοικοι ξανάχτισαν τα σπίτια τους ακριβώς όπως πριν και το χωριό διατηρεί μέχρι σήμερα το γοητευτικό παραδοσιακό αρχιτεκτονικό του ύφος. Σε λόφο, λίγο έξω από το χωριό, βρίσκονται ερείπια των τειχών της αρχαίας Λιλαίας. Φανταστική η θέα στον κάμπο και στα γύρω χωριά. Για φαγητό, στην ταβέρνα «Τσιάφας» (2234051293) με δικό τους κρεοπωλείο και δικά τους κρεατικά. Για διαμονή, στο «Κάστρο Λιλαίας» (2234051320).
Ανεβαίνοντας καμιά πεντακοσαριά μέτρα, σε υψόμετρο 850 μ., βρίσκεται το φημισμένο και πανέμορφο χωριό Αγόριανη ή Επτάλοφος όπως είναι σήμερα το σημερινό επίσημο όνομά του, επειδή τα σπίτια του είναι χτισμένα πάνω σε επτά λόφους. Αν κάνετε μια βόλτα στο ύψωμα που βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, λίγο έξω από το χωριό, θα το δείτε καθαρά.
Απέχει 20 χλμ. από το Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού και 24 χλμ. από την Αράχωβα και πολλοί έχουν πλέον την Αγόριανη στην πρώτη θέση της χειμερινής ατζέντας των διακοπών τους.
Μέσα σε πυκνά δάση κυρίως από έλατα και με ικανοποιητική τουριστική υποδομή, το χωριό αναδεικνύεται χρόνο με το χρόνο σε όλο και πιο δυνατό χειμερινό προορισμό.
Η φυσική ομορφιά του ορεινού τοπίου -πράσινο ατελείωτο, τρεχούμενα νερά- φιλοξενεί ένα εξίσου όμορφο αρχιτεκτονικό «τοπίο»: πετρόκτιστα σπίτια, πλακτόστρωτα δρομάκια, η υπερυψωμένη πλατεία, σημείο αναφοράς του χωριού, που τη διασχίζει ο Αγοριανίτης ποταμός, σχηματίζοντας με τα νερά του έναν καταπληκτικό καταρράκτη.
Τριγύρω, ένα καταπράσινο σκηνικό με τεράστια δέντρα, καφέ και εστιατόρια. Μακρινοί ήχοι από τα κουδούνια των κοπαδιών τις καθημερινές όταν οι επισκέπτες σπανίζουν, πλήθος κόσμου που βολτάρει ή χαλαρώνει, τα weekends και τις αργίες. Μυρωδιά από τα ξύλα που καίγονται στα τζάκια, ατμόσφαιρα ονειρεμένη, ιδιαίτερα όταν χιονίζει.
Εύκολα μονοπάτια θα σας οδηγήσουν σε υπέροχες τοποθεσίες μέσα στη φύση, όπως η Αγία Τριάδα, η Αγία Παρασκευή και η πηγή Βασιλική. Μπορείτε να πάτε είτε πεζοπορώντας είτε με όχημα 4Χ4. Μέσα στο χωριό, στο Λαογραφικό Μουσείο Επταλόφου εκτίθενται αντικείμενα και φωτογραφικό υλικό από το αγροτικό παρελθόν και τα έθιμα της περιοχής.
Για φαγητό, στην «Γκρίζα Αρκούδα» (2234061277) θα βρείτε μαγειρευτά και κρεατικά της ώρας από τους στάβλους των ιδιοκτητών και στην ταβέρνα «Ο Σταύρος» (2234061305) η οποία προσφέρει κρεατικά της ώρας.
Μπορείτε να μείνετε στο «Μπαλκόνι της Αγόριανης» (22340 61127) που διαθέτει και την ταβέρνα «Κυρ Γιάννης» με παραδοσιακά μαγειρευτά, της ώρας και πίτες. Μπορείτε επίσης να μείνετε στο «Cave chalet» (6984179138) μια πρωτότυπη «κατοικήσιμη» σπηλιά ή στον ξενώνα «Μαυροδήμος» στον δρόμο για την Αγία Τριάδα.
