Παρά το μικρό του μέγεθος, το χωριό της Δυτικής Μακεδονίας έγινε διάσημο από τα γυρίσματα της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη «Ψυχή Βαθιά» (2009), η οποία έδωσε σε πολλούς την ευκαιρία να ανακαλύψουν την ορεινή του ομορφιά και την υπέροχη θέα του προς τη λίμνη της Καστοριάς.
Το Σιδηροχώρι είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.060 μέτρων στις πλαγιές του βουνού Βέρνο (γνωστό και ως Βίτσι), κάτι που το τοποθετεί ανάμεσα στους πιο ορεινούς οικισμούς σε όλη τη Μακεδονία. Πρόκειται για ένα χωριό με μόλις 150 κατοίκους (σύμφωνα με την απογραφή του 2011), το οποίο είναι πολύ εύκολα προσβάσιμο από την Καστοριά, καθώς απέχει μόνο 9 χιλιόμετρα. Με αυτοκίνητο χρειάζεστε περίπου 20 λεπτά για να φτάσετε εκεί.
Αν και μικρό, βρίσκεται σε μια περιοχή με πλούσια ιστορία κι έχει παίξει και το ίδιο ρόλο σε διάφορα κομβικά γεγονότα του 20ου αιώνα, τα ίχνη των οποίων εξακολουθούν να είναι διακριτά στον σημερινό επισκέπτη. Αυτός είναι άλλωστε κι ένας από τους λόγους που το διάλεξε για γυρίσματα ο Παντελής Βούλγαρης –ανάμεσα βέβαια σε κάμποσα ακόμα χωριά της Δυτικής Μακεδονίας– όταν έφτιαχνε τη γνωστή ταινία «Ψυχή Βαθιά», πραγματευόμενος τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο.
Η περιοχή πρωτοκατοικήθηκε στα ρωμαϊκά χρόνια, όταν ιδρύθηκε εκεί πόλισμα (σ.σ. μικρή πόλη) με πιθανό στρατιωτικό χαρακτήρα. Προς αυτή την κατεύθυνση οδηγεί και το γεγονός ότι ο Ιουστινιανός ενίσχυσε το υπάρχον τείχος με πύργο, κάτι που δείχνει να ταυτίζει το πόλισμα με το Κάστρο Λάγης των βυζαντινών καταλόγων. Ο οικισμός καταστράφηκε τον 7ο αιώνα από Σλάβους επιδρομείς. Όταν ανοικοδομήθηκε τον 10ο αιώνα βρισκόταν πλέον στην κατοχή των Βουλγάρων και λεγόταν Κάστρο του Λογγά. Το 1017 κάηκε ολοσχερώς στα πλαίσια των πολέμων μεταξύ Βουλγαρίας και Βυζαντίου.
Είναι άγνωστο πότε ιδρύθηκε το Σιδηροχώρι κι αν συνδέεται με μια προγενέστερη προσπάθεια κατοίκησης στην επικράτεια του παλιού κάστρου, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Αρχικά λεγόταν Σεστέοβο, ονομασία που φαίνεται να απηχεί έναν τοπικό θρύλο, σύμφωνα με τον οποίον εκεί έχει θαφτεί ο βασιλιάς Δαυίδ και η κυρά του η Σέστα –γι’ αυτό και Σεστέοβο. Ο Δαυίδ θεωρείται γιος σημαντικού τοπικού άρχοντα (πιθανότατα από τη βουλγαρική περίοδο του κάστρου), λέγεται δε ότι τάφηκε μέσα σε ολόχρυση λάρνακα.
Το χωριό περιήλθε στην Ελλάδα μετά το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων, διατηρώντας το όνομα Σεστέοβο –είχε τότε 602 κατοίκους. Σιδηροχώρι έγινε το 1928, στο πλαίσιο της μαζικής αντικατάστασης σλαβικών τοπωνυμίων με ελληνικά. Ο μόνιμος πληθυσμός άρχισε να μειώνεται βαθμιαία μα σταθερά από τη δεκαετία του 1950 κι έπειτα, ως αποτέλεσμα εσωτερικών μεταναστεύσεων.
Πού να μείνετε
Λόγω της εγγύτητας με την Καστοριά πολλοί επισκέπτες διαλέγουν να μείνουν εκεί και να έρθουν στον οικισμό για ημερήσια εκδρομή. Ωστόσο το Σιδηροχώρι διαθέτει και τουριστικές υποδομές για όσους επιθυμούν μια εμπειρία χαλάρωσης μακριά από το αστικό πεδίο.
Ο ξενώνας Nimbus συνδυάζει ιδανικά παροχές και μια πολύ προσβάσιμη τιμή, εντυπωσιάζοντας με τις σπιτικές του μαρμελάδες. Ο πετρόχτιστος ξενώνας Πεντόλβιο είναι συγκριτικά πιο ακριβός, προσφέρει όμως θέα, τζάκι και δωρεάν πρωινό –οι ομελέτες, μάλιστα, εξοπλίζονται και με μανιτάρια μαζεμένα εκεί γύρω. Ο Λογγάς κινείται με λογική ξενοδοχείου και προσφέρει κι αυτός πανοραμική θέα. Στην υπέροχη θέα και στο χορταστικό πρωινό ποντάρει και ο ξενώνας Iaspis, που διαθέτει αυτόνομη θέρμανση.
Πού θα φάτε
Στο Σιδηροχώρι υπάρχει μόνο μία επιλογή για φαγητό, το Σιστέβο. Είναι ωστόσο μια κλασική ταβέρνα σε ορεινό χωριό (λειτουργεί και ως καφενείο), πράγμα που σημαίνει ότι θα ικανοποιήσει πλήρως τις ανάγκες σας, είτε είστε επισκέπτης στην περιοχή, είτε έχετε έρθει για να μείνετε λίγες μέρες.
Στο μενού πρωταγωνιστούν κρέατα ψητά (ντόπια, κατά κύριο λόγο), σούπες και τοπικά μανιτάρια, ενώ στο τέλος θα σας κεράσουν και γλυκό του κουταλιού. Το γλυκό μανιτάρι, αν το βρείτε, συνιστά από μόνο του μια πολύ ξεχωριστή γευστική εμπειρία.
4 πράγματα που αξίζει να κάνετε, αν βρεθείτε στο Σιδηροχώρι
Οπωσδήποτε, αυτό που κυριαρχεί στο Σιδηροχώρι είναι η θέα την οποία διαθέτει προς τη λίμνη της Καστοριάς –είναι άλλωστε και ο κύριος λόγος που πολλοί έρχονται για εκδρομή. Υπάρχουν ωστόσο και μερικά άλλα πράγματα που αξίζει να δείτε, εάν βρεθείτε στην περιοχή του.
Περιηγηθείτε στο ίδιο το χωριό
Το φυσικό τοπίο είναι χαρακτηριστικό της ορεινής ομορφιάς της Δυτικής Μακεδονίας, προσφέροντας λιβάδια, αλλά και πανύψηλες βελανιδιές. Συστήνεται ωστόσο να περπατήσετε και το ίδιο το χωριό, το οποίο διαθέτει προσεγμένα λιθόστρωτα δρομάκια και αναπαλαιωμένα πέτρινα σπίτια. Υπάρχουν βέβαια και κάποιες οικίες που στέκουν κατεστραμμένες, ως σιωπηλοί μάρτυρες των χρόνων του Ελληνικού Εμφυλίου.
Δείτε τα αρχαία και μεσαιωνικά ερείπια του Λογγά
Δεν σώζονται πολλά πράγματα από το απώτερο παρελθόν του Σιδηροχωρίου, εντούτοις ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να δει το τείχος του μεσαιωνικού κάστρου (με τα ρωμαϊκά θεμέλια), το οποίο διατηρεί ένα ύψος 1,70 μέτρων (από τα περίπου 3 που υπολογίζουμε πως είχε). Η κλίση του προς τα μέσα είναι χαρακτηριστική και αποσκοπούσε στην αποτελεσματικότερη άμυνα. Στο νοτιοανατολικό άκρο θα βρείτε και τα ερείπια βυζαντινής εκκλησίας –μιας μικρής βασιλικής με περίβολο.
Δείτε τον Άγιο Νικόλαο
Στέκοντας στο χωριό από το 1813, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου έχει ανακηρυχθεί και επισήμως μνημείο. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα, γυναικωνίτη και τριώροφο κωδωνοστάσιο, που αποτελεί δείγμα της μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής και αισθητικής.
Ανεβείτε στην κορυφή του Μπίκοβικ
Μέρος του βουνού Βέρνο –που μας είναι πιο γνωστό ως Βίτσι– το Μπίκοβικ ή αλλιώς Καζάνι ανήκει στις νοτιότερες κορυφές του και αποτέλεσε τόπο μαχών κατά τη διάρκεια του Ελληνικού Εμφυλίου (η κορυφή αποναρκοθετήθηκε πλήρως από τον στρατό το 1990), ωθώντας έτσι τον Παντελή Βούλγαρη να έρθει στο Σιδηροχώρι για μερικά γυρίσματα της ταινίας «Ψυχή Βαθιά».
Για να ανεβείτε στο Μπίκοβικ θα ξεκινήσετε με το αυτοκίνητο από τον χωματόδρομο στο νότιο μέρος του χωριού, θα το αφήσετε σε έναν χαλικοστρωμένο χώρο στάθμευσης και θα περπατήσετε στο μονοπάτι που θα δείτε να ανοίγεται ανάμεσα στα δέντρα. Σηματοδότηση δεν υπάρχει, ωστόσο δεν υπάρχει κίνδυνος να χαθείτε.
Η διαδρομή είναι βατή και μετά από περίπου μισή ώρα θα φτάσετε στα πρώτα κυκλικά πολυβολεία που έχουν μείνει εκεί από την εποχή του Εμφυλίου. Ορισμένα, μάλιστα, διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση. Αν συνεχίσετε θα φτάσετε και στην κορυφή (1.400 μέτρα), όπου θα συναντήσετε ένα ακόμα πολυβολείο –με χαρακτηριστικό τριγωνομετρικό κολωνάκι στη στέγη– και θα απολαύσετε τη θέα προς την Καστοριά, τη λίμνη και το υπόλοιπο Βίτσι.
Διαβάστε ακόμα
Πέτρινα: Ένα «χωριό» στο κέντρο της Αθήνας, λίγα λεπτά μακριά από το Σύνταγμα
Τα πιο όμορφα χωριά δίπλα σε χιονοδρομικά κέντρα
5 μονοήμερες εκδρομές σε ελατοσκέπαστα χωριά κοντά στην Αθήνα
