Ο χειμώνας είναι μία από τις ομορφότερες εποχές για να ανηφορίσει κανείς προς το Πάικο, με τις χιονισμένες συνήθως πλαγιές του και τα Μεγάλα Λιβάδια. Το πάλαι ποτέ φημισμένο βλαχοχώρι, «Χοάρα Μουσιάτα» όπως το αποκαλούσαν οι ντόπιοι, απλώνεται στο ψηλότερο οροπέδιο του βουνού (1.200 μ. υψόμετρο), μέσα σε ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο, που -ντυμένο στα «λευκά»- φαντάζει ινσταγκραμικό.

22

Τα Μεγάλα Λιβάδια απέχουν 105 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη και 38 χλμ. από το Πολύκαστρο Κιλκίς, έδρα του Δήμου Παιονίας που υπάγονται. Από την ξακουστή Γουμένισσα, κτισμένη στους πρόποδες του Πάικου, ο «φιδίσιος» δρόμος ξεκινάει να ανηφορίζει προς τις πλαγιές του βουνού, περνώντας από τα μικρά χωριά Γρίβα και Καστανερή. Στην αρχή το καστανόδασος, που είναι από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα, και στη συνέχεια ατελείωτα δάση από οξιές, πεύκα και έλατα τα οποία διασχίζουν ρέματα με γάργαρα νερά και οργανωμένα βαθύσκιωτα μονοπάτια. Τον χειμώνα με τα χιόνια, οι εικόνες στα δάση του Πάικου θυμίζουν χώρες του βορρά, από τις οποίες δεν έχει να ζηλέψει τίποτα.

Το πανέμορφο Πάικο, με ψηλότερη κορυφή την Τσούκα (1.650 μ.) εντυπωσιάζει όχι μόνο για το φυσικό του κάλλος, την πλούσια χλωρίδα και πανίδα του, αλλά και επειδή διαθέτει μεγάλο δίκτυο μονοπατιών -οργανωμένων και μη- τα οποία είναι εύκολα προσβάσιμα, ιδανικά για πεζοπορία και ποδηλασία.

Τα Λιβάδια της παλιάς εποχής

Σήμερα, τα Μεγάλα Λιβάδια θυμίζουν ελάχιστα την προπολεμική τους εικόνα και αίγλη. Τότε που με τα «απέναντι» Μικρά Λιβάδια, ο μόνιμος πληθυσμός αριθμούσε 4.500 περίπου κατοίκους που η πλειοψηφία ασχολούνταν με την κτηνοτροφία. Οι δύο οικισμοί χρονολογούνται την περίοδο 1760-1770 όταν Βλάχοι από την Γράμμοστα και τη Μοσχόπολη, βρέθηκαν εκεί κυνηγημένοι από Τουρκαλβανούς.

Στο διάβα των χρόνων, εγκαταστάθηκαν και Βλάχοι από το Περιβόλι Γρεβενών και την Σαμαρίνα, αρχικά με βλάχικες καλύβες και στη συνέχεια με πετρόκτιστα σπίτια, σχηματίζοντας μετά το 1830 ένα από τα ακμαιότερα ημινομαδικά κτηνοτροφικά κέντρα της Μακεδονίας. Κάθε χειμώνα ωστόσο, οι περισσότεροι κατηφόριζαν με τα ζωντανά τους τους χαμηλότερα για να ξεχειμωνιάσουν.

Την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, τα Λιβάδια και οι κάτοικοί του βρέθηκαν στο στόχαστρο Ρουμάνων και Βουλγάρων λόγω της φανατικής πίστης τους στον Ελληνισμό και στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Πολλοί ντόπιοι βγήκαν στα βουνά σχηματίζοντας ένοπλα τμήματα κατά της προπαγάνδας, όπως οι Μακεδονομάχοι Στέργιος Ναούμ, Νικόλαος Νέσιος, Αναστάσιος Μπέλλη Κουλίνα, Νικόλαος Νταβέλης κ.ά. ενώ δεν έλλειψαν και οι πολλοί νεκροί. Στο λιτό μαρμάρινο ηρώο του χωριού, αναγράφονται τα ονόματά τους.

Υπολογίζεται ότι την περίοδο της ακμής του, ο αριθμός των αιγοπροβάτων στο χωριό ξεπερνούσε τις 150 χιλιάδες, καθιστώντας τον σημαντικότερο ορεινό οικισμό του Πάικου και όχι μόνο. Οι καλές μέρες όμως δεν κράτησαν για πολύ. Κτισμένο σε στρατηγική θέση το χωριό βρέθηκε στη δίνη κορυφαίων γεγονότων της νεότερης ελληνικής ιστορίας, τόσο κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όσο και κατά τον καταστροφικό Εμφύλιο Πόλεμο που ακολούθησε. Το 1944, οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής ανηφόρισαν προς το Πάικο και κατέστρεψαν το χωριό, εξαιτίας της αντιστασιακής του δράσης. Στο οροπέδιο οι Σύμμαχοι έριχναν από αεροπλάνα οπλισμό και άλλα εφόδια τα οποία στη συνέχεια οι Μεγαλολιβαδιώτες μετέφεραν σε αντιστασιακές ομάδες. Όταν το αντιλήφθηκαν αυτό οι Γερμανοί έβαλαν στο στόχαστρο το χωριό, λεηλατώντας προηγουμένως τα σπίτια και γεμίζοντας τα φορτηγά τους με μάλλινα υφαντά, πολύτιμα υφάσματα και χρυσαφικά που είχαν αποθηκευμένα οι γυναίκες στα μπαούλα τους. Μόνο η κεντρική πέτρινη κρήνη, απέμεινε από το παλιό χωριό. Δεύτερο πλήγμα υπήρξε το 1946, στην απαρχή του Εμφυλίου Πολέμου.

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(326538)
      ["id"]=>
      int(326538)
      ["title"]=>
      string(8) "Livadia5"
      ["filename"]=>
      string(19) "Livadia5-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(980478)
      ["url"]=>
      string(68) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/Livadia5-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(93) "https://www.travel.gr/experiences/sta-chionismena-megala-livadia-sto-ins/attachment/livadia5/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(2) "17"
      ["description"]=>
      string(72) "Το παλαιό ηρώο/Photo: Παναγιώτης Σαββίδης
"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(8) "livadia5"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(326469)
      ["date"]=>
      string(19) "2024-01-25 08:02:37"
      ["modified"]=>
      string(19) "2024-01-25 08:03:03"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1707)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(69) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/Livadia5-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(69) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/Livadia5-200x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(200)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(70) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/Livadia5-768x1152.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1152)
        ["large"]=>
        string(70) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/Livadia5-683x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(683)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/Livadia5-1024x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/Livadia5-1366x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1366)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
	

Το χωριό καταστράφηκε ολοκληρωτικά και οι Μεγαλολιβαδιώτες σκόρπισαν στην Θεσσαλονίκη, στο Κιλκίς κ.ά. Μνήμες από τα Λιβάδια που χάθηκαν, διασώζονται στο Μουσείο Τοπικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Συλλόγου Γυναικών Λιβαδίων «Οι Αρμάνες» που στεγάζεται στο παλαιό κοινοτικό κατάστημα. Ανάμεσά τους παραδοσιακές στολές ντόπιων, μάλλινα υφαντά, φωτογραφίες από τη ζωή στο χωριό προπολεμικά κ.ά.

Η «αναγέννηση»

Μετά το 1950 κάποιες οικογένειες επέστρεψαν και πάλι στα Λιβάδια για να ασχοληθούν με την κτηνοτροφία αλλά και την γεωργία, πατάτες και φασόλια που το έδαφος και το μικροκλίμα ευνοεί την καλλιέργειά τους. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ο παλαιός οικισμός αναγεννήθηκε με σοβαρά δίκτυα υποδομής, νέα σπίτια και το πάθος των παλιών κατοίκων του, και της επόμενης γενιάς, να δουν και πάλι τα Μεγάλα Λιβάδια ολόρθα και περήφανα, ως ένα σημείο αναφοράς διατήρησης και προστασίας της βλάχικης παράδοσης.

Σήμερα, στο οροπέδιο, με τα πολλά καθαρά και τρεχούμενα νερά, καλλιεργούνται, εκτός από πατάτες και φασόλια, και διάφορα κηπευτικά που τροφοδοτούν την αγορά της Θεσσαλονίκης και όχι μόνο. Στις αρχές του 2000 εκπονήθηκε το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης των Λιβαδίων με στόχο την οικοτουριστική κυρίως ανάπτυξη. Κατασκευάστηκαν όμορφες λιθόστρωτες πλατείες, βρύσες και δρόμοι, επιχειρώντας να δώσουν λίγη από την αίγλη του παλιού χωριού.

Παράλληλα, κατασκευάστηκε και λειτούργησε ο παραδοσιακός ξενώνας «Μοσχόπολη» ενώ υπήρξαν και ιδιωτικές πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση αυτή. Ωστόσο, ο «Καλλικράτης» και η οικονομική κρίση που ακολούθησε έβαλε στον «πάγο» τη συνέχιση του φιλόδοξου σχεδίου.

Διαδρομές στην πλούσια φύση

Το χωριό αποτελεί σημείο εκκίνησης για εξορμήσεις στην παρθένα φύση του βουνού και στις ψηλότερες κορυφές του. Από τις πλέον δημοφιλείς διαδρομές είναι αυτή προς την φημισμένη «Γαλάζια Λίμνη» του Σκρα, που ακολουθεί δασικούς δρόμους μέσα σε δάση οξιάς με πολλές πηγές και τρεχούμενα νερά.

Μία πολύ όμορφη και εύκολη διαδρομή επίσης, είναι το μονοπάτι που ακολουθεί τον Στραβοπόταμο, που πηγάζει από την πηγή Πέντε Βρύσες, κοντά στα Μεγάλα Λιβάδια, και αποτελεί παραπόταμο του Αξιού ποταμού. Ξεκινώντας από το ξύλινο παρατηρητήριο στη θέση Πριματάρι, πριν το χωριό, θα ακολουθήσετε την οργανωμένη σήμανση. Δεν θα εντυπωσιαστείτε μόνο από τις πυκνές φυλλωσιές των δέντρων, που δύσκολα διαπερνούν οι ακτίνες του ήλιου, αλλά και από τον ήχο των τρεχούμενων νερών του Στραβοπόταμου, που εννέα ξύλινα γεφύρια ενώνουν τις όχθες του, με το καθένα να παραπέμπει η ονομασία του σε κάποια από τις εννέα μούσες.

Στον παραδοσιακό ξενώνα «Μοσχόπολη» (13 δωμάτια) μπορείτε να διανυκτερεύσετε, αλλά και να απολαύσετε γευστικότατα πιάτα με την ντόπια πατάτα να έχει την τιμητική της, ενώ ιδιαίτερα δημοφιλές είναι το χειροποίητο μπιφτέκι του. Ο φιλόξενος ιδιοκτήτης Γιώργος Τομπάζης (Τηλ. 2343025392) θα σας δώσει κάθε πληροφορία για το χωριό και τις διαδρομές στη φύση, που είναι όμορφη όλες τις εποχές του χρόνου. Παράλληλα θα σας ξεναγήσει στο μικρό λαογραφικό μουσείο.

Κάθε Δεκαπενταύγουστο στα Μεγάλα Λιβάδια γίνεται πανηγύρι και αναπαράσταση του βλάχικου γάμου ενώ των Αγίων Αποστόλων (Σουμκέτρου) στις 29 Ιουνίου, λαμβάνει μέρος μεγάλο βλάχικο πανηγύρι.

Πληροφορίες για την ιστορία, την παράδοση και τη φύση του χωριού, μπορεί να βρει κάποιος στο έργο «Χοάρα Μουσιάτα – Τα Λιβάδια του Πάικου» του καθηγητή του ΔΙΠΑΕ και προέδρου του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας – Θράκης Φώτη Κιλιπίρι, με καταγωγή από το χωριό.

Πληροφορίες:

www.visitpaionia.gr
www.moschopolis.gr

Διαβάστε ακόμα:

Καστανερή: Το ορεινό χωριό του Κιλκίς με την υπέροχη θέα στην κοιλάδα του Αξιού

Στον Βαλκανικό Βοτανικό Κήπο Κρουσσίων στο Κιλκίς

Ιστορίες από μετάξι στη Γουμένισσα Κιλκίς