Οι Απόκριες στη Νάουσα είναι συνώνυμο με ημέρες γεμάτες παράδοση, ιστορία και συγκίνηση με τους κατοίκους να ακολουθούν πιστά το πανάρχαιο έθιμο, «Γενίτσαροι και Μπούλες». Παραδοσιακό δρώμενο που πραγματοποιείται τις δύο Κυριακές της Αποκριάς, από τους ανύπαντρους νέους της πόλης που τηρούν το έθιμο κάθε χρόνο και διατηρούν ζωντανή αυτή την παράδοση.
Το 1705 έγινε για πρώτη φορά παιδομάζωμα και οι Ναουσαίοι αντιστάθηκαν σκοτώνοντας τον απεσταλμένο του σουλτάνου. Έτσι, τις ημέρες της Αποκριάς αναγκάστηκαν να φύγουν κλέφτες στο βουνό και μοιραία έχασαν τη ζωή τους από τους Τούρκους. Το 1706 οι νέοι της Νάουσας αντί να κάνουν μνημόσυνο προς τιμήν τους, φόρεσαν την αρματολίτικη στολή τους, τον «Πρόσωπο» για να μην τους αναγνωρίσουν οι Τούρκοι και έραψαν στο στήθος τους ασημικά, για να δημιουργήσουν έναν θώρακα προστασίας. Με αυτή την αμφίεση γύρισαν στην πόλη αναπαριστώντας όσα έγιναν το 1705.
Το έθιμο αυτό ξεκινάει από την αρχαιότητα και έχει τις ρίζες του στη λατρεία του θεού Διονύσου. Χαρακτηριστικό αυτού του εθίμου είναι η παραδοσιακή φορεσιά του «Γενίτσαρου και της Μπούλας» αλλά τις εντυπώσεις κερδίζει ο «Πρόσωπος» που φορούν οι «Γενίτσαροι». Το λευκό χρώμα του Προσώπου συμβολίζει το νεκρικό στοιχείο και το κόκκινο την Ανάσταση ενώ το «Ταράμπουλο», δηλαδή το μαντήλι που φορούν μαζί με τον «Πρόσωπο», το οποίο είναι τέσσερα μέτρα, συμβολίζει το σάβανο που τους τύλιγαν. Το μουστάκι που είναι σχεδιασμένο στην προσωπίδα τους είναι σηκωμένο και συμβολίζει τη μη υποταγή των Ναουσαίων στους Τούρκους και η καρφίτσα υποδηλώνει τον οβολό για τον βαρκάρη που θα τους μεταφέρει στον άλλο κόσμο.
Όταν κάποιοι αγωνιστές ήθελαν να κατεβούν από το βουνό και να εισέλθουν στην πόλη για να δουν τους δικούς τους ανθρώπους και να εφοδιαστούν με τις απαραίτητες προμήθειες για την επιβίωσή τους, μεταμφιέζονταν σε «Γενίτσαρους». Ήταν βασικό να μην αναγνωριστούν, γι’αυτό φορούσαν τον «Πρόσωπο» αλλά και να διαβεβαιώσουν ότι ήταν φιλήσυχοι, οπότε όλο το «μπουλούκι» εμφανιζόταν στο Δημαρχείο ντυμένοι «Γενίτσαροι» και φορώντας τους «Προσώπους» με πρωτοστάτη τον αρχηγό τους. Ρόλος του αρχηγού ήταν να κάνει τις διαπραγματεύσεις με τον Μουντίρη και ήταν ο μοναδικός ο οποίος αποκάλυπτε το πρόσωπό του και διαβεβαίωνε εκ μέρους του μπουλουκιού ότι ήταν Ναουσαίοι και είχαν έρθει με φιλικές διαθέσεις για λίγες ημέρες και θα ξαναγύριζαν στο βουνό. Μέσα στο μπουλούκι υπήρχε πάντα η «Μπούλα», δηλαδή η νύφη, η οποία συμβόλιζε τη χαρά και την φιλειρηνική διάθεση. Προσέφερε τσίπουρο στους άρχοντες που ήταν παρόντες και ήταν πάντα άντρας ντυμένος νύφη εφόσον το έθιμο ήταν αποκλειστικά ανδροκρατούμενο.
Σήμερα, το έθιμο γιορτάζεται κάθε χρόνο τις δύο Κυριακές της Αποκριάς. Το έθιμο ξεκινά νωρίς το πρωί με τον αποχαιρετισμό των ίδιων από τις μανάδες τους σαν να είναι η τελευταία φορά που τους αντικρίζουν γιατί επικρατούσε η άποψη ότι όποιος έφευγε δεν ξανά γυρνούσε ζωντανός. Συνεχίζουν τη διαδρομή τους με τα παιδιά να προπορεύονται του μπουλουκιού και στο τέλος τον ζουρνά και το νταούλι να παίζουν νεκρική μουσική. Στη διαδρομή για το Δημαρχείο της πόλης δεν χορεύει κανείς και μόλις το μπουλούκι φτάσει γίνεται το προσκύνημα και ανεβαίνει ο αρχηγός να πάρει την άδεια από τον δήμαρχο προκειμένου να τελεστεί το έθιμο. Όταν βγει στο παράθυρο και δώσει τα χέρια με τον δήμαρχο, τότε ξεκινά ο χορός στους δρόμους της πόλης ακολουθώντας μία συγκεκριμένη διαδρομή. Όπου συναντούν τριόδια (τρεις οδοί) στήνουν έναν χορό με πρωτοστάτη αυτόν που είναι από εκείνη τη γειτονιά δίνοντας με αυτό τον τρόπο στοιχεία στους δικούς του για να τον αναγνωρίσουν. Το βράδυ ολοκληρώνεται ο παραδοσιακός εορτασμός στην πλατεία των Αλωνιών με τα αποκαλυπτήρια, όπου οι «Γενίτσαροι και οι Μπούλες» βγάζουν τον «Πρόσωπο» και αποκαλύπτουν την ταυτότητά τους.
Το έθιμο συνεχίζεται την Καθαρά Δευτέρα, ακολουθώντας την ίδια διαδρομή με μουσική, φαγητό και άφθονο κρασί για όλους αλλά χωρίς τους «Προσώπους».
Αν είστε λάτρεις των παραδόσεων και θέλετε να ανακαλύψετε ιδίοις όμασι τη σημασία του εθίμου «Γενίτσαροι και Μπούλες» την περίοδο των Αποκριών, επισκεφθείτε τη Νάουσα. Θα έρθετε αντιμέτωποι με μία ιεροτελεστία που παραμένει αναλλοίωτη στον χρόνο.
Διαβάστε ακόμα:
Νάουσα: Βιώνοντας την «ιεροτελεστία» του τρύγου στους πρόποδες του Βερμίου
Urban Art: Η αναπάντεχη αστική κουλτούρα στις γειτονιές της Νάουσας
Νάουσα: Παλιές γειτονιές, άλση ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και εκλεκτά κρασιά στη «γη του ξινόμαυρου»
