Το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου είναι μια συστάδα από νησιά και βραχονησίδες, με μεγαλύτερο το Καστελόριζο ή Μεγίστη (9,1 τ.χλμ.) και ακολουθούν η Ρω ή Άγιος Γεώργιος (1,6 τ.χλμ.), η Στρογγυλή (1 τ.χλμ., που αποτελεί και το νοτιοανατολικό ακραίο σημείο του ελληνικού κράτους) και πολλές βραχονησίδες.
Το Καστελόριζο απέχει 72 ν.μ. από τη Ρόδο και 1,25 ν.μ. από τη μικρασιατική ακτή, απέναντι από την πόλη Kas της Τουρκίας. Το έδαφός είναι βραχώδες, με ψηλότερη κορυφή τη Βίγλα (272 μ.). Η ακτογραμμή του νησιού, μήκους 19,5 χλμ., είναι απόκρημνη και δεν έχει καμία παραλία, εκτός από μια μαγευτική «εσωτερική» παραλία στο βάθος μιας θαλασσοσπηλιάς, στην περίφημη Γαλάζια Σπηλιά που είναι η μεγαλύτερη και ωραιότερη θαλασσοσπηλιά στο Αιγαίο.
Ιστορία
Μια προϊστορική εγκατάσταση του 1600 – 1100 π.Χ. έχει εντοπιστεί στο μικρό ακρωτήριο ανατολικά από το σημερινό οικισμό. Αργότερα εγκαταστάθηκαν στο νησί Δωριείς άποικοι και φαίνεται ότι ο οικισμός τους πάνω στο λόφο του Παλαιόκαστρου ήταν σε άνθηση σε όλη τη Γεωμετρική και Αρχαϊκή εποχή (1100 π.Χ. – 480 π.Χ.).
Οι αρχαίοι κάτοικοι του νησιού φαίνεται ότι καλλιεργούσαν αμπέλια και παρήγαγαν κρασί (όπως μαρτυρούν τα δεκάδες αρχαία πέτρινα πατητήρια που έχουν εντοπιστεί) καθώς και ελιές για την παραγωγή λαδιού. Ένα χρυσό στεφάνι με φύλλα κισσού των αρχών του 4ου π.Χ. αιώνα που βρέθηκε σε αρχαίο νεκροταφείο στο Καστελόριζο, δείχνει το επίπεδο της ευημερίας των κατοίκων αυτού του μικρού νησιού ήδη από την αρχαιότητα. Τα δεκάδες αρχαία ναυάγια στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή είναι η μαρτυρία ότι ο πλούτος αυτού του μικρού και άγονου νησιού – από τα αρχαία χρόνια μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα – ήρθε από τη θάλασσα. Αυτό συνέβη διότι το Καστελόριζο βρισκόταν πάνω στο θαλάσσιο δρόμο των εμπορικών πλοίων που ταξίδευαν από τα λιμάνια της Συρίας, της Παλαιστίνης και της Κύπρου προς τα νησιά του Αιγαίου, την Κωνσταντινούπολη και τις αγορές του Βορρά.
Από τον 5ο αιώνα π.Χ. το Καστελόριζο ανήκε στην επικράτεια της Ρόδου. Στα χρόνια της ρωμαϊκής κυριαρχίας (164 π.Χ. – 330 μ.Χ.) το νησί αποτελούσε όχι μόνο εμπορικό λιμάνι αλλά και ναύσταθμο ρωμαϊκών γαλερών για την αντιμετώπιση των πειρατών. Κατά τη βυζαντινή περίοδο, το Καστελόριζο εξακολουθούσε να είναι σημαντικός σταθμός για τα εμπορικά πλοία. Το 1306, κατακτήθηκε από τους Ιωαννίτες Ιππότες που είχαν αποπλεύσει από την Κύπρο για να κατακτήσουν τη Ρόδο. Γύρω στο 1380 οι Ιωαννίτες Ιππότες έχτισαν το κάστρο στο λόφο του οικισμού, που ονομάστηκε Castel Rosso, πάνω στα θεμέλια βυζαντινής οχύρωσης.
Τον 15ο αιώνα το νησί υποφέρει από επιδρομές Αιγυπτίων Μαμελούκων (1440, 1444), περνάει στην κυριαρχία των Ισπανών της Αραγονίας (1450-1523) και λεηλατείται από τους Οθωμανούς το 1480. Το κατακτούν οι Οθωμανοί το 1523, οι Βενετοί το 1570 και πάλι οι Οθωμανοί το 1635 και τέλος το λεηλατούν άγρια οι Γαλλο-Ενετοί το 1659.
Από τα τέλη του 17ου αιώνα όμως, και σε όλη τη διάρκεια του 18ου αιώνα, το Καστελόριζο έζησε μια περίοδο ηρεμίας και άνθησης. Εκείνη την εποχή, δημιουργήθηκε στο νησί ένα ναυπηγείο και οι Καστελοριζιοί, με ξυλεία που έφερναν από τα δάση της απέναντι μικρασιατικής ακτής, έχτισαν σιγά σιγά έναν εμπορικό στόλο που έφτασε να αριθμεί – στα μέσα του 19ου αιώνα – 165 μεγάλα ιστιοφόρα σκάφη συνολικής χωρητικότητας 24.000 τόνων. Με αυτά τα σκάφη ήρθε μεγάλος πλούτος στο νησί, που έζησε τον «χρυσό αιώνα» του τα χρόνια από το 1835 έως το 1910. Στο απόγειο της ακμής του το Καστελόριζο είχε 12.000 κατοίκους που κατοικούσαν σε αρχοντικά σπίτια “αγκαλιασμένα” στο μοναδικό οικισμό του νησιού, γύρω από το λιμάνι.
Στη διάρκεια του πολυτάραχου 20ου αιώνα το Καστελόριζο έγινε πεδίο σύγκρουσης και αντικείμενο διεκδίκησης ανάμεσα στις αντιμαχόμενες μεγάλες δυνάμεις της εποχής. Το 1911 το κατέκτησαν οι Ιταλοί, το 1913 οι κάτοικοι επαναστάτησαν ζητώντας την ένωση με την Ελλάδα, το 1915 το κατέκτησαν οι Γάλλοι και το ισοπέδωσαν με τους βομβαρδισμούς τους οι Γερμανοί και το 1921 οι Γάλλοι το πούλησαν στους Ιταλούς. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου βομβαρδίστηκε και πάλι από τους Γερμανούς και τότε καταστράφηκε ολοσχερώς ο οικισμός και ερημώθηκε το νησί, αφού το εγκατέλειψαν και οι τελευταίοι του κάτοικοι. Με το τέλος του πολέμου άρχισαν να επιστρέφουν στο νησί οι πρώτοι Καστελοριζιοί και να ξαναφτιάχνουν τη ζωή τους από το μηδέν. Το Καστελόριζο ενσωματώθηκε στην Ελλάδα στις 7 Μαρτίου 1948.
Τα μονοπάτια του Καστελόριζου
Σε ένα μικρό νησί 9,1 τ.χλμ., όλα είναι προσιτά με τα πόδια. Ευτυχώς στο Καστελόριζο έχουν σωθεί τα περισσότερα από τα παλιά μονοπάτια του νησιού κι έτσι έχετε την ευκαιρία να απολαύσετε εξαιρετικές πεζοπορίες. Μια μελέτη που έχει εκπονηθεί το 2022 από την TERRAIN για λογαριασμό του Δήμου Μεγίστης, προβλέπει τον καθαρισμό και τη σηματοδότηση δέκα πεζοπορικών διαδρομών στο νησί, καθώς και τη δημιουργία πέντε αναρριχητικών πεδίων αλλά μέχρι να υλοποιηθεί το έργο, μπορείτε με τη βοήθεια του πεζοπορικού χάρτη της TERRAIN και με τις περιγραφές που ακολουθούν να απολαύσετε ήδη από τώρα τις περισσότερες από αυτές.
1. Προς τον Άγιο Γεώργιο του Βουνιού (κυκλική διαδρομή, 2,5 χλμ.)
Το μονοπάτι ξεκινάει από τη νότια άκρη του οικισμού, με μια απότομη ανάβαση στη βουνοπλαγιά, σε χτιστό μονοπάτι με περίπου 400 σκαλοπάτια, που θα σας φέρει στο οροπέδιο στο κέντρο του νησιού. Ακολουθείτε το χωμάτινο μονοπάτι προς τα νότια, περνώντας δίπλα από παλιά κτήματα με πέτρινες περιφράξεις. Από το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Βουν(ι)ού συνεχίζετε για 100 μέτρα προς τα ανατολικά και μετά ακολουθείτε το μονοπάτι προς τα βόρεια, διασχίζοντας μια περιοχή με πολλά αρχαία πατητήρια. Περίπου 400 μέτρα παρακάτω, θα φτάσετε σε διασταύρωση μονοπατιών όπου συνεχίζετε δεξιά (ανατολικά) και κατηφορίζετε προς ένα πλάτωμα με εντυπωσιακούς αρχαίους τάφους. Στη συνέχεια, το κατηφορικό μονοπάτι θα σας φέρει μπροστά σε ένα κτήμα με πέτρινη περίφραξη, όπου συνεχίζετε αριστερά (βόρεια) και κατηφορίζετε σε κτιστό καλντερίμι που καταλήγει μετά από 500 μέτρα στον οικισμό.
2. Προς το Παλαιόκαστρο (1,2 χλμ.).
Μια εύκολη βόλτα για όλους, προς το σημαντικότερο αξιοθέατο του νησιού, την αρχαία ακρόπολη της Μεγίστης. Η διαδρομή ξεκινάει από τη νότια άκρη του οικισμού, όπου ακολουθείτε τον ασφαλτόδρομο προς το αεροδρόμιο, κόβοντας δρόμο στον στενό τσιμεντόδρομο και εν συνεχεία το καλντερίμι προς το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας. Από εκεί ακολουθείτε για 100 μέτρα τον ασφαλτόδρομο, μέχρι που συναντάτε στα αριστερά σας το μονοπάτι που ανηφορίζει στη βουνοπλαγιά. Αυτό το μονοπάτι, μετά από 600 μέτρα, σας φέρνει στην είσοδο του Παλαιόκαστρου. Για την επιστροφή σας, ακολουθείτε αντίστροφα την ίδια διαδρομή, ή, αν έχετε χρόνο και δυνάμεις, μπορείτε να επιστρέψετε στον οικισμό κάνοντας μια κυκλική διαδρομή συνολικού μήκους 4,7 χιλιομέτρων (μαζί με το αρχικό σκέλος των 1,2 χλμ): από το Παλαιόκαστρο βγείτε στον τσιμεντόδρομο προς την Μονή Αγίου Γεωργίου του Βουνιού, ακολουθήστε τον για 1,2 χλμ. προς τα νότια, και μετά ακολουθείστε προς τα βόρεια το μονοπάτι που προχωράει δίπλα σε μια πέτρινη περίφραξη και πηγαίνει στο ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννου. Από εκεί, ακολουθήστε το σαφές μονοπάτι προς τα βόρεια μέσα από τη ρεματιά, το οποίο μετά από 500 μέτρα θα σας φέρει σε μια στάνη και σε μια διασταύρωση μονοπατιών, όπου συνεχίζετε αριστερά (βόρεια). Θα περάσετε δίπλα από τα κυκλώπεια τείχη της οχύρωσης του 4ου π.Χ. και από εκεί θα κατηφορίσετε προς τη Μονή Αγίας Τριάδας ακολουθώντας το βατό μονοπάτι.
3.Προς το ακρωτήριο του Αγίου Στεφάνου (2 χλμ.).
Το πανέμορφο αυτό μονοπάτι ξεκινάει από τη βορειοδυτική άκρη του οικισμού, πίσω από το ξενοδοχείο «Μεγίστη». Μπορείτε να βουτήξετε στα κρυστάλλινα νερά του ακρωτηρίου κατευθείαν από τα βράχια, ή να ακολουθήσετε ένα μικρό μονοπάτι που ξεκινάει από το ξωκλήσι του Αγίου Στεφάνου και καταλήγει σε μια λιλιπούτεια παραλία στο μυχό του όρμου, με ωραία επίπεδα βράχια γύρω της. Επιστρέφετε στον οικισμό από το ίδιο μονοπάτι, ή ακολουθώντας το χωματόδρομο που κάνει τον κύκλο της κορυφής Μούντα από τα δυτικά (συνολικό μήκος κυκλικής διαδρομής: 6 χλμ.)
4. Ναύλακας και Γαλλικό μονοπάτι (3 χλμ.)
Από τη νότια άκρη του οικισμού ακολουθείτε τον ασφαλτόδρομο προς το αεροδρόμιο, κόβοντας δρόμο στο στενό τσιμεντόδρομο και εν συνεχεία το καλντερίμι προς το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας. Από εκεί ακολουθείτε προς τα νοτιοανατολικά το μονοπάτι που ανηφορίζει στη βόρεια πλαγιά της κορυφής Βίγλα, περνάτε δίπλα από το κυκλώπειο τείχος της αρχαίας οχύρωσης του 4ου π.Χ. αιώνα, και όταν φτάσετε σε μια διασταύρωση μονοπατιών σε μια ρεματιά, όπου υπάρχει και μια στάνη, ακολουθείτε το σκέλος του μονοπατιού που ακολουθεί τη ρεματιά προς τα νότια. Μετά από 500 μέτρα θα φτάσετε στο ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννου, ιδανικό σημείο για στάση ξεκούρασης μέσα σε ένα παλιό αγροτικό τοπίο. Περίπου 500 μέτρα παρακάτω, το μονοπάτι σας βγάζει στον τσιμεντόδρομο που πηγαίνει προς το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Βουνιού. Ακολουθείτε προς τα ανατολικά αυτόν το δρόμο για μόλις 60 μέτρα, και στρίβετε δεξιά (νότια) ακολουθώντας το εντυπωσιακό Γαλλικό Μονοπάτι, έναν χτιστό «δρόμο» 900 μέτρων με πέτρινο κατάστρωμα που καταλήγει στη θάλασσα, στον όρμο του Ναύλακα. Τον δρόμο αυτό τον έχτισαν οι Γάλλοι όταν κατέλαβαν το Καστελλόριζο το 1915, για να ανεβάσουν από εδώ τα κανόνια τους στα οχυρά τους πάνω στο οροπέδιο. Για την επιστροφή σας ακολουθείτε αντίστροφα την ίδια διαδρομή, ή κανονίζετε να έρθει να σας πάρει σκάφος από τον οικισμό, αφήνοντας λίγο χρόνο για να απολαύσετε κολύμπι στα πεντακάθαρα κρυστάλλινα νερά του όρμου.
5.Προς τον κάβο Πουνέντη (5,4 χλμ.)
Αυτή είναι μια μεγάλη ολοήμερη διάσχιση του νησιού από τον οικισμό ως το νότιο άκρο του (συνολικά 11 χλμ. αν χρειαστεί να επιστρέψετε με τα πόδια στον οικισμό). Η καλύτερη ιδέα βέβαια είναι να κανονίσετε να έρθει να σας πάρει ένα σκάφος από το ακρωτήριο Πουνέντη, στο τέλος της πεζοπορίας σας. Ακολουθείτε τον ασφαλτόδρομο νότια από το αεροδρόμιο για 1 χλμ, και μετά συνεχίζετε για άλλα 400 μέτρα στον χωματόδρομο. Λίγο πριν το τέλος του χωματόδρομου στρίβετε δεξιά (νότια ) σε μονοπάτι, που είναι σαφές και καθαρό στην αρχή, αλλά μετά πιθανόν να το βρείτε κατά τόπους κλεισμένο από τη βλάστηση, που ωστόσο δεν εμποδίζει, απλώς δυσκολεύει λίγο το πέρασμα. Σε κάποια σημεία του επίσης είναι ασαφές και χάνεται ανάμεσα σε γιδόστρατα και περιοχές με βράχια, αλλά είναι εύκολο να το ξαναβρείτε ακόμα κι αν προς στιγμήν το χάσετε. Θα διασχίζετε το πιο άγριο, ερημικό και ανέγγιχτο τοπίο του Καστελόριζου.
Αξιοθέατα
Η Γαλάζια Σπηλιά
Βρίσκεται στη νοτιοανατολική ακτή του νησιού και είναι προσιτή μόνο με σκάφος (υπάρχουν πολλά τουριστικά σκάφη στο λιμάνι, που οργανώνουν επίσκεψη στη σπηλιά). Η είσοδός της είναι ένα πολύ μικρό άνοιγμα ύψους ενός μέτρου που οριακά επιτρέπει την είσοδο χαμηλών σκαφών. Μόλις μπείτε μέσα, θα αντικρύσετε ένα μαγικό υπερθέαμα: μια μεγάλη αίθουσα μήκους 70-75 μέτρων, πλάτους 25-30 μέτρων και ύψους 20-25 μέτρων, πλημμυρισμένη με ένα γαλάζιο-μπλε φως που διαθλάται στα κρυστάλλινα νερά και φωτίζει όλο το σπήλαιο. Μαγική εμπειρία, επαρκής λόγος από μόνη της για να επισκεφτείτε το Καστελόριζο.
Το κάστρο
Χτισμένο στην κορυφή του λόφου ανάμεσα στα δύο λιμάνια του νησιού, το κάστρο του Καστελόριζου ή Castel Rosso όπως ήταν γνωστό παλαιότερα, είναι ένα παλίμψηστο πολλών εποχών: από το πρώτο κάστρο που χτίστηκε εδώ τον 4ο αιώνα π.Χ. σώζεται μια μικρή θεμελίωση στον κεντρικό πύργο. Οι Βυζαντινοί το συντήρησαν και το επέκτειναν, οι Ιωαννίτες Ιππότες το ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο, και την τελική του μορφή την έδωσαν οι Ισπανοί της Αραγονίας στα μέσα του 15ου αιώνα.
Λυκιακός τάφος
Είναι λαξευμένος στο βράχο κάτω από το κάστρο, 30 μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Χρονολογείται στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα. Τάφοι αυτού του τύπου είναι συχνοί στην περιοχή της Λυκίας στην απέναντι ακτή της Μικράς Ασίας, αλλά σπανίζουν στον ελλαδικό χώρο. Η πρόσοψη του τάφου έχει σχήμα ναού. Πίσω από την εντυπωσιακή είσοδο υπάρχει ένας θάλαμος 1,30 x 1,40 και ένα χαμηλότερο επίπεδο που διαιρείται σε τρεις θαλάμους, με νεκρικές κλίνες λαξευμένες στις πλαϊνούς τοίχους.
Το Παλαιόκαστρο
Είναι η οχυρωμένη ακρόπολη της αρχαίας Μεγίστης. Χτίστηκε στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα σε βραχώδες ύψωμα 1 χλμ νοτιοδυτικά από τον οικισμό, στη θέση όπου προϋπήρχε παλαιότερη οχύρωση της Κλασικής εποχής, και περικλείει μια έκταση περίπου 6.000 τ.μ. Είχε τέσσερις αμυντικούς πύργους στην πιο ευάλωτη πλευρά του, τη νοτιοανατολική (σήμερα σώζονται οι τρεις από αυτούς) και έναν εσωτερικό αμυντικό πύργο που είναι χτισμένος με τεράστιους δόμους και σώζεται σε ύψος 4 μέτρων. Το χρησιμοποίησαν (συντηρώντας το και ενισχύοντάς το) οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί και οι Ιωαννίτες Ιππότες, ακόμα και οι Ιταλοί στις αρχές του 20ου αιώνα και οι Γερμανοί κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Μέσα στο κάστρο είχε αναπτυχθεί κατά τον 19ο αιώνα ένας μικρός οικισμός από τον οποίο σώζονται τα θεμέλια μερικών σπιτιών και τρεις ναοί.
Άγιος Γεώργιος Βουν(ι)ού
Ο Άγιος Γεώργιος είναι ένα μοναστήρι που μοιάζει με φρούριο. Χτίστηκε το 1759 από τον τυφλό ιεραπόστολο του Αιγαίου, τον Όσιο Άνθιμο τον Κεφαλλονίτη (1727-1782), την εποχή που πέρασε από το Καστελόριζο για να διδάξει το λόγο του Θεού. Στο σημείο προϋπήρχε μια παλαιοχριστιανική βασιλική, από την οποία σώζεται το ψηφιδωτό δάπεδο και μερικά κιονόκρανα που ενσωματώθηκαν στο νέο ναό.
Μητρόπολη Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης
Χτίστηκε το 1835 στη θέση ερειπωμένης παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Είναι μια μεγαλοπρεπής τρίκλιτη βασιλική με αψιδωτό τρούλο. Η οροφή της στηρίζεται σε 12 μονολιθικούς γρανιτένιους κίονες που μεταφέρθηκαν εδώ από το ναό του Απόλλωνος στα Πάταρα της Λυκίας. Η καμπάνα της έχει κατασκευαστεί σε ρωσικό χυτήριο και φέρει τη χρονολογία 1222.
Σαντραπεία Αστική Σχολή
Χτίστηκε το 1903, με χρήματα που διέθεσε ο Λουκάς Σαντραπές (1852-1911), ένας απόδημος Καστελοριζιός που έκανε μεγάλη περιουσία εργαζόμενος ως μηχανικός στην Αίγυπτο. Είναι ένα μεγαλοπρεπές κτήριο που θυμίζει τα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από τότε μέχρι και σήμερα, σε αυτό το σχολείο μαθαίνουν γράμματα τα παιδιά του Καστελόριζου.
Αρχαιολογικό και Λαογραφικό Μουσείο
Το ίδιο το κτίριο στο οποίο στεγάζεται το μουσείο, το λεγόμενο Κονάκι, αποτελεί έκθεμα αφού το ισόγειό του χτίστηκε στα χρόνια των Ιπποτών της Ρόδου (1309-1522) και αποτελούσε τμήμα του κάστρου. Στεγάζει μια αξιόλογη συλλογή ευρημάτων από όλες τις ιστορικές περιόδους του νησιού, και μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση από παραδοσιακές φορεσιές, κεντήματα, κεραμική και άλλα είδη λαϊκής τέχνης.
Ιστορική Συλλογή
Στεγάζεται στο μουσουλμανικό τέμενος του οικισμού που χτίστηκε το 1755. Συγκεντρώνει εκθέματα και ενημερωτικά κείμενα που παρουσιάζουν τη νεότερη ιστορία του νησιού, από τα μέσα του 19ου ως τα μέσα του 20ου αιώνα.
Για το Καστελόριζο, η TERRAIN έχει εκδώσει έναν λεπτομερέστατο πεζοπορικό χάρτη στην κλίμακα 1:15.000, στον οποίο αποτυπώνονται τα μονοπάτια του νησιού και όλα τα αξιοθέατα. Θα τον βρείτε στα καταστήματα του Καστελόριζου, ή μπορείτε να τον προμηθευτείτε εδώ: http://www.terrainmaps.gr/#products.
Μπορείτε επίσης να τον «κατεβάσετε» σε ηλεκτρονική μορφή στο κινητό σας από την ιστοσελίδα της Avenza Maps (www.avenzamaps.com).
Διαβάστε ακόμα:
Μετέωρα: Οι τοπ πεζοπορικές διαδρομές -Μονοπάτια, μοναστήρια και βράχια
Ύδρα: 6 τοπ πεζοπορικές διαδρομές στο νησί που δεν υπάρχουν αυτοκίνητα
