Φωτογραφικές μηχανές, κιάλια και τα ποδήλατα δεμένα στο αυτοκίνητο: Αυτός είναι ο βασικός εξοπλισμός ενός οικογενειακού ταξιδιού στο Μεσολόγγι, την πρωτεύουσα της Αιτωλοακαρνανίας. Εκτός από τη φημισμένη λιμνοθάλασσα, στις διαδρομές σας στην περιοχή θα σας εντυπωσιάσουν οι ορεινοί όγκοι της Βαράσοβας και του Αράκυνθου που υψώνονται στο βάθος.
Κτισμένο ανάμεσα στις λιμνοθάλασσες, γι’ αυτό και πήρε το όνομα mezzo-laghi από τους Ιταλούς, το Μεσολόγγι είναι από τους ωραιότερους, κοντινούς στην Αθήνα, προορισμούς για Σαββατοκύριακο, όλες τις εποχές. Μια πόλη ασφαλής για τα παιδιά που προσφέρει πολλές και ενδιαφέρουσες δραστηριότητες. Μάλιστα, καθώς είναι εντελώς επίπεδη, το ποδήλατο έχει γίνει το βασικό μέσο μετακίνησης μεγάλων και μικρών. Περνώντας την πέτρινη πύλη και μπαίνοντας στην πόλη θα σας κάνουν εντύπωση οι ελληνικές σημαίες που ανεμίζουν παντού. Το Μεσολόγγι χαρακτηρίζεται ως ιστορική, ή ιερή πόλη και έχει ταυτιστεί όσο καμία άλλη με την Επανάσταση του 1821. Είναι μια πόλη συνώνυμη της ελευθερίας, αλλά και των τεχνών.
Αν δεν το έχουν ήδη μάθει στο σχολείο, διηγηθείτε στα παιδιά πως τον Απρίλιο του 1826 οι Μεσολογγίτες έκαναν την ηρωική «Έξοδο του Μεσολογγίου». Πολιορκημένοι από τα Τουρκοαιγυπτιακά στρατεύματα του Ιμπραήμ και του Κιουταχή, δεν άντεξαν άλλο τις αρρώστιες και την πείνα και πήραν τη δύσκολη αυτή απόφαση. Στη διάρκεια της Εξόδου χιλιάδες Έλληνες σφαγιάστηκαν και αιχμαλωτίστηκαν. Το γεγονός έχει αποτυπωθεί σε πολλά έργα τέχνης και έχει εμπνεύσει ποιητές και πεζογράφους -ποιος δεν θυμάται άλλωστε τον περίφημο στίχο «Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει. Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει», του Διονυσίου Σολωμού.
Η ιστορία της πόλης στη διάρκεια της επανάστασης του ‘21 έχει αποτυπωθεί στον Κήπο των Ηρώων, που είναι ανοιχτός από τις 9 το πρωί ως τις 5 το απόγευμα. Ιδρύθηκε με εντολή του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια το 1830 και πήρε τη σημερινή του μορφή το 1930. Περπατώντας στα μεγάλα πλακόστρωτα με τους κήπους τα παιδιά θα δουν 50 μνημεία, μεταξύ των οποίων ηρώα Φιλελλήνων και Ελλήνων, τον τύμβο με τα οστά των ανώνυμων ηρώων της Εξόδου, προτομές του Μάρκου Μπότσαρη, του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, του Διονυσίου Σολωμού και του λόρδου Βύρωνα που πέθανε στο Μεσολόγγι το 1824. Τα κανόνια στις πολεμίστρες του τείχους θα εντυπωσιάσουν τα παιδιά. Εξηγήστε τους, πάντως, ότι το παλιό τείχος γκρεμίστηκε από τις επιθέσεις των εχθρών κι αυτό που βλέπουν σήμερα είναι ένα μικρό τμήμα του που ανακατασκευάστηκε επί Οθωνα, το 1838.
Η περιήγηση θα συνεχιστεί στο λιμάνι της πόλης, στην απάνεμη μαρίνα με τα δεμένα ιστιοπλοϊκά, στην πλατεία με το Δημαρχείο, και στους πεζόδρομους. Πολλά καφέ και εστιατόρια με τοπικές σπεσιαλιτέ θα βρείτε παντού.
Μιλήστε στα παιδιά για τις λιμνοθάλασσες
Ο Στράβωνας, ο αρχαίος Έλληνας γεωγράφος την είπε «Κυνία λίμνη» και ο Όμηρος «Περικαλλέα». Η λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου (αν και το πιο σωστό είναι οι λιμνοθάλασσες Μεσολογγίου-Αιτωλικού), είναι από τους σπουδαιότερους υγροβιότοπους στην Ευρώπη και η μεγαλύτερη της Ελλάδας. Η ιδιαίτερη μορφολογία της οφείλεται στο «πάντρεμα» της θάλασσας με το Δέλτα των ποταμών Εύηνου-Αχελώου και τις φερτές τους ύλες.
Οι αβαθείς λιμνοθάλασσες, με τα νησάκια, τις αλυκές, τις αμμολωρίδες, τους κλειστούς όρμους και τα βαλτοτόπια, σχηματίζουν ένα εθνικό πάρκο 616.000 στρεμμάτων, στο οποίο η καθαρά υγροτοπική έκταση είναι 190.000. Το σπουδαίο αυτό οικοσύστημα προστατεύεται από το 1971 με τη σύμβαση Ramsar (που αφορά περιβαλλοντικής αξίας υγροβιότοπους του κόσμου), και ανήκει στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000.
Εδώ βρίσκουν καταφύγιο τουλάχιστον 280 είδη πουλιών και τροφή πολλά είδη ψαριών (τσιπούρες, λαβράκια, χέλια, θηλυκοί κέφαλοι κ.α.). Υπάρχουν, ακόμη, 23 διαφορετικά είδη ερπετών και πολλά θηλαστικά. Οι σπάνιες χελώνες caretta-caretta κάνουν φωλιές στην περιοχή. (Μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά για όλα αυτά στον ιστότοπο του Εθνικού Πάρκου Μεσολογγίου).
Χρόνια τώρα η λιμνοθάλασσα είναι ένα από τα πιο μεγάλα φυσικά ιχθυοπαραγωγικά κέντρα στην Ελλάδα και οι περισσότεροι άνθρωποι εδώ ασχολούνται με την ιχθυοκαλλιέργεια και με το ψάρεμα. Η μεγαλύτερη μοντέρνα μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας είναι η «Σαώ».
Από τα αβγά της μπάφας, δηλαδή του θηλυκού κέφαλου, βγαίνει το φημισμένο αυγοτάραχο κατοχυρωμένο ως Προϊόν Ονομασίας Προελεύσεως (Π.Ο.Π.) των λιμνοθαλασσών. Στο εργαστήριο Στέφου στο Αιτωλικό, τα παιδιά θα δουν όλα τα στάδια παραγωγής του, από τη στιγμή που το βγάζουν από την μπάφα, μέχρι που το αλατίζουν με αφρίνα (το «άνθος» του αλατιού) και το καλύπτουν με μια λεπτή στρώση από φυσικό κερί. Το «ελληνικό χαβιάρι» εξάγεται στην Ασία και την Ευρώπη και τα παιδιά μπορούν να κάνουν μια γνωριμία με τη γεύση του στις ψαροταβέρνες. Εκεί θα δοκιμάσουν και άλλες τοπικούς ψαρομεζέδες όπως το χέλι στη σούβλα ή στον φούρνο, παστές τσιπούρες τηγανητές, χάβαρα και πίνες. Νόστιμες είναι και οι γάμπαρες, δηλαδή οι γαρίδες της λιμνοθάλασσας.
Στην Τουρλίδα
Τώρα που βρισκόμαστε στις αρχές του χειμώνα στις λιμνοθάλασσες Μεσολογγίου-Αιτωλικού, θα έχετε την τύχη να απολαύσετε μεγαλειώδη θεάματα, καθώς ο ήλιος θα παίζει κρυφτό με τα σύννεφα. Ξεκινήστε τις περιηγήσεις σας από το νησάκι της Τουρλίδας. Ενώνεται με την πόλη μέσω ενός ασφαλτόδρομου-ποδηλατόδρομου 5 χλμ. που διασχίζει τα γαλήνια νερά. Το μικρό ψαροχώρι είναι γεμάτο ξύλινες προβλήτες όπου δένουν τις γαϊτες, τις παραδοσιακές βάρκες χωρίς καρίνα. Τα χαρούμενα, χρώματά εμπλουτίζουν τον φυσικό καμβά της λίμνης. Τα ξύλινα σπιτάκια των ψαράδων που στέκονται σε μυτερούς πασσάλους μέσα στα νερά λέγονται πελάδες και θα σας προσφέρουν αμέτρητες φωτογραφικές λήψεις. Όπως και τα παραδοσιακά ιχθυοτροφεία από καλάμια, ανάμεσα στα νησάκια των λιμνοθαλασσών, όπου αιχμαλωτίζουν τα μικρότερα ψάρια για να μεγαλώσουν και αργότερα να αλιευθούν.
Στην Τουρλίδα υπάρχουν μικρές παραλίες. Ο άργιλος στην περιοχή αυτή θεωρείται ότι κάνει καλό γι’ αυτό και θα δείτε αρκετούς ντόπιους να κάνουν ιαματικό λασπόλουτρο. Στο τέλος της διαδρομής σας βρίσκεται η Μαύρη Αλυκή, μια από τις δύο της περιοχής, όπου το αλάτι υψώνεται σε λόφους που θυμίζουν σκούρα άμμο.
Εάν έρθετε πρωί, αξίζει να μπείτε στο θεματικό μουσείο Αλατιού, το μοναδικό της Ελλάδας. Το κτίριο όπου στεγάζεται χρονολογείται στο 1946 και εδώ έμεναν οι εργάτες των αλυκών. Στο μουσείο τα παιδιά θα μάθουν για τα είδη των αλατιών, την ποικιλία των χρωμάτων και τις χιλιάδες χρήσεις τους. Θα ενημερωθούν για την ιστορία της Άσπρης και της Μαύρης Αλυκής, θα δουν έργα εμπνευσμένα από το αλάτι και την καταπληκτική συλλογή από 1500 αλατιέρες που έχουν κατασκευαστεί από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. (Τηλ.: 26310 25293, https://saltmuseum.gr).
Βαρκάδα και δραστηριότητες στη λιμνοθάλασσα
Καιρός, όμως να δουν τα παιδιά τη φημισμένη λιμνοθάλασσα από κοντά. Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός «Το Μεσολόγγι των ντόπιων» οργανώνει οικοπεριηγήσεις. Μπείτε λοιπόν στην παραδοσιακή βάρκα μαζί με τον ξεναγό που θα σας πει πολλά για τον φυσικό πλούτο και την ιστορία της περιοχής. Και, ας έχετε έτοιμες τις φωτογραφικές μηχανές και τα κινητά, γιατί αυτά που θα δείτε δύσκολα περιγράφονται με λόγια. Τα νησάκια που στολίζουν τη λιμνοθάλασσα είναι η Τουρλίδα, το Κόμμα, η Μαρμαρού, η Πλώσταινα, ο Προκοπάνιστος και ο Σχοινιάς. Γύρω τους έχουν αναπτυχθεί τα ιβάρια -μάλιστα αν συναντήσετε τους ψαράδες των αλιευτικών οργανισμών θα σας μιλήσουν για τις παραδοσιακές μεθόδους ψαρέματος και την εκτροφή των ψαριών.
Τα προγράμματα του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού περιλαμβάνουν ειδικές ξεναγήσεις για λήψεις φωτογραφιών και παρατήρηση των άστρων. (Τηλ. 26313 02048). Μια άλλη ωραία εμπειρία για τα παιδιά, αλλά και για εσάς, είναι να νοικιάσετε κανο-καγιάκ και να κάνετε μόνοι σας μια περιήγηση στα γαλήνια νερά της λιμνοθάλασσας (στο Μεσολόγγι διοργανώνεται και Πανελλήνιο Πρωτάθλημα του σπορ). Αν τα παιδιά θέλουν περισσότερες περιπέτειες, τότε θα τους προτείνετε να θαυμάσετε όλη την περιοχή από ψηλά. Η αερολέσχη Μεσολογγίου διαθέτει διθέσια αεροπλάνα και έμπειρους πιλότους. Η πτήση διαρκεί 30-40’.
Παρατηρώντας τα πουλιά
Αν τα παιδιά έχουν υπομονή μπορούν να δουν και να φωτογραφίσουν τα πουλιά. Περπατήστε ανάμεσα στους καλαμιώνες και τα αναχώματα της λιμνοθάλασσας, ή επισκεφθείτε τα παρατηρητήρια. Μπορείτε να εντοπίσετε τα πουλιά με κιάλια και τηλεσκόπια. Ανάμεσα στα 280 είδη ήδη πουλιών της λιμνοθάλασσας τα 60 είναι προστατευόμενα. Υπάρχουν περισσότερες από 40.000 πάπιες και υδρόβια πουλιά, όπως αργυροπελεκάνοι (που θεωρούνται τα μεγαλύτερα στη γη), πελαργοί και τα εντυπωσιακά φλαμίνγκο (φοινικόπτερα).
Επίσης, κορμοράνοι και αρπακτικά πουλιά -γεράκια, γύπες, και βασιλαετοί, ψαραετοί και κραυγαετοί, χρυσογέρακα και άλλα.
Οι κανόνες για το bird watching είναι να μην φωνάζουμε, να μη χτυπάμε παλαμάκια, να πλησιάζουμε τα πουλιά πολύ ήρεμα για να μην τα τρομάξουμε, και να μένουμε κρυμμένοι. Θα πρέπει να περιμένετε όσο χρειαστεί.
Αντί να έρθετε μόνοι σας, μπορείτε να πάρετε μέρος και σε οργανωμένες περιηγήσεις για φωτογράφιση πουλιών.
Μουσεία και δράσεις
Το Μεσολόγγι είναι η πατρίδα του ποιητή Κωστή Παλαμά και πέντε πρωθυπουργών της Ελλάδας. Αξίζει, λοιπόν, να δείτε το σπίτι του ποιητή, και της οικογένειας Τρικούπη (1850), που ανέδειξε δύο πρωθυπουργούς, τον Σπυρίδωνα και τον Χαρίλαο. Εκτίθενται αντικείμενα που αφορούν τη ζωή και την εποχή τους. (Τηλ. 26310 26283).
Μια πολύ ωραία πρωτοβουλία είναι το Κέντρο Λόγου και Τέχνης «Διέξοδος» (www.diexodos.com.gr), που στεγάζεται σε δύο κτίρια. Υπάρχει μουσείο, βιβλιοθήκη και ξενώνας Τέχνης. Το Ξενοκράτειο αρχαιολογικό μουσείο στεγάζεται σε ένα ωραίο κτίριο με νεοκλασικά στοιχεία, και οι πολυμεσικές εφαρμογές δεν θα αφήσουν τα παιδιά να πλήξουν ούτε λεπτό. Οι συλλογές παρουσιάζονται με μοντέρνα μουσειακή αντίληψη, σε 7 αίθουσες. Περιλαμβάνουν 1200 αντικείμενα που βρέθηκαν σε ανασκαφές σε όλη την Αιτωλοακαρνανία. Χρονολογούνται από τους προϊστορικούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους. (Τηλ. 26310 26068).
Το μουσείο Ιστορίας και Τέχνης στεγάζεται στο νεοκλασικό κτίριο του 1932, που ήταν παλαιότερα Δημαρχείο. Εκτίθενται πρωτότυπα και αντίγραφα σπουδαίων πινάκων ζωγραφικής εμπνευσμένων από τον αγώνα του Μεσολογγίου. Δύο από τις αίθουσες είναι αφιερωμένες στον φιλέλληνα λόρδο Βύρωνα. (Τηλ. 26310 22134).
Στο Μεσολόγγι οργανώνονται πολύ ενδιαφέρουσες δράσεις. Μια από αυτές είναι το Messolonghi by locals (https://messolonghibylocals.com). Οι νέοι που το έχουν δημιουργήσει προτείνουν θεματικές διαδρομές στην πόλη τους, και οργανώνουν ένα μεγάλο Φεστιβάλ τον Αύγουστο. Υπάρχει άλλος ένας ιστότοπος, το discover mesologgi, που προσφέρει «πακέτα» για όλων των ειδών τις δραστηριότητες στην περιοχή.
Παράλληλα, με την Activities Messolonghi (Τηλ.: 6948005537 www.activitiesmessolonghi.gr) και τον Άρη Σουφλή, ζήστε μοναδικές εμπειρίες στη λιμνοθάλασσα και τη γύρω περιοχή με ένα πλούσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων για όλα τα γούστα. Εξερευνήστε τη λιμνοθάλασσα με κανό και καγιάκ στην ειδυλλιακή περιοχή της Τουρλίδας, γνωρίστε από κοντά τον συναρπαστικό κόσμο της μελισσοκομίας μέσα από βιωματικές δραστηριότητες και ανακαλύψτε τις παραδοσιακές μεθόδους αλιείας με επίσκεψη σε αυθεντικό διβάρι. Για τους λάτρεις της πεζοπορίας, προσφέρονται ξεναγήσεις στη λιμνοθάλασσα και στο μουσείο άλατος, όπου θα γνωρίσετε την πλούσια ιστορία της περιοχής.
Τέλος, αξιέπαινη είναι η διοργάνωση δράσεων ευαισθητοποίησης των παιδιών. Ειδικά αυτές που γίνονται την ημέρα της «Ευρωπαϊκής Γιορτής Πουλιών» από τη Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Μεσολογγίου και το Κέντρο Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία, μαζί με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
Στα βουνά του αλατιού και το Aιτωλικό
Οδηγώντας προς το Αιτωλικό από την παλιά εθνική οδό, τα παιδιά θα εντυπωσιαστούν από τα βουνά του αλατιού. Έχουν ύψος έως και 15 μέτρα, και αστράφτουν στον ήλιο μοιάζοντας με χιόνι. Στις αλυκές της περιοχής Μεσολογγίου-Τουρλίδας-Αιτωλικού γίνεται η μεγαλύτερη συγκέντρωση και παραγωγή αλατιού της Ελλάδας, καθώς τα ρηχά νερά της λιμνοθάλασσας με τη μεγάλη περιεκτικότητα σε αλάτι και οι στενές λωρίδες γης δημιουργούν ιδιαίτερα παραγωγικές αλυκές. Η παραγωγή είναι μια φυσική διεργασία και η μονάδα επεξεργασίας της εταιρείας «Ελληνικές Αλυκές Α.Ε.» στη διαδρομή προς το Αιτωλικό είναι η μεγαλύτερη της χώρας. Κι αν αναρωτηθείτε για το γνωστό αλάτι «Κάλας», να γνωρίζετε πως μια από τις μονάδες παραγωγής του βρίσκεται στο Μεσολόγγι.
Η μικρή αλλά γεμάτη ζωή κωμόπολη του Αιτωλικού, η «μικρή Βενετία» όπως συνηθίζουν να την αποκαλούν, είναι κτισμένη σε ένα νησάκι μέσα στις λιμνοθάλασσες. Στα μέσα του 19ου αιώνα ήταν εμπορικό κέντρο με δικό του στόλο. Οι δύο πέτρινες πολυκάμαρες γέφυρες που ενώνουν το Αιτωλικό με τη ξηρά χρονολογούνται στα τέλη του 19ου αιώνα και έχουν αναγνωριστεί ως «Ιστορικά Διατηρητέα Μνημεία». Τα σοκάκια του διατηρούν το παραδοσιακό ύφος και τα σπίτια έχουν αυλές με πολλά λουλούδια.
Τι αξίζει να δείτε; Καταρχήν το Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών-Μουσείο Βάσως Κατράκη, με εντυπωσιακά έργα της καλλιτέχνιδος και περιοδικές εκθέσεις. Το μικρό λαογραφικό μουσείο με εργαλεία των ψαράδων και παραδοσιακές φορεσιές. Κι ένα πάρκο με σπάνια υδρόβια πουλιά της λιμνοθάλασσας που λέγεται Limanaki Park.
Στο νησάκι θα περπατήσετε με την ησυχία σας στον φαρδύ και ασφαλή για τα παιδιά παραλιακό πεζόδρομο με τους φοίνικες. Θα βρείτε καφέ και εστιατόρια που ειδικεύονται στις τοπικές συνταγές -και μη βιαστείτε να φύγετε γιατί το ηλιοβασίλεμα από τη νότια πλευρά του νησιού είναι φαντασμαγορικό.
Οικογενειακά ξενοδοχεία
Socrates Organic Village / Αγριλιά (http://socratesorganicvillage.gr). Πολύ καλή επιλογή οικογενειακής διαμονής, 3 χλμ. από το Μεσολόγγι. Ένα οργανικό αγρόκτημα στις πλαγιές του όρους Αράκυνθος, με πισίνα, bungalows, χώρο για αθλοπαιδιές -όπως βόλεϊ, τοξοβολία, πινγκ πονγκ-, και παιδική χαρά.
Sealake View/ στην πόλη (www.sealakeview.com). Καλόγουστα μεγάλα διαμερίσματα για 4 άτομα, που θα σας βολέψουν γιατί είναι πλήρως εξοπλισμένα, με κουζίνες. Προσφέρεται και πρωινό.
Philoxenia apartments (philo-xenia.com). Συγκρότημα ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων στο Κρυονέρι Μεσολογγίου. Βρίσκεται μέσα σε ένα καταπράσινο περιβάλλον και έχει φανταστική θέα στη θάλασσα.
Liberty/στο κέντρο της πόλης (https://hotelliberty.gr). To κλασικό ξενοδοχείο του Μεσολογγίου, όπου υπάρχουν και κάποια οικογενειακά δωμάτια.
Διαβάστε ακόμα:
Αστακός: Το ησυχαστήριο της Αιτωλοακαρνανίας, πόλος έλξης των γιοτ
Παλιά Πλαγιά: Το επισκέψιμο χωριό-φάντασμα της Αιτωλοακαρνανίας
Αιτωλικό: Το όμορφο νησάκι στη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου που θυμίζει Βενετία
