«Κοιτάξτε μια τρύπα από σαράκι. Ποιος να το έλεγε πως το σαράκι έχει ηλικία τουλάχιστον 40 εκ. ετών» μας λέει ενθουσιασμένος ο Ζαχαρίας Μπουμπόπουλος, φυσιοδίφης και επιχειρηματίας, ξεναγώντας μας στο Απολιθωμένο Δάσος της Λευκίμης Έβρου, περπατώντας μια ήπια οργανωμένη διαδρομή στην «καρδιά» ενός καταπράσινου πευκοδάσους.
Πριν από 18 χρόνια ο Ζαχαρίας κατασκεύασε έξω από την Λευκίμη ένα μικρό οικοτουριστικό συγκρότημα και κάπου εκεί είχε την πρώτη του επαφή με τα απολιθώματα της περιοχής. Η γνωριμία και η συνεργασία του στη συνέχεια με τον καθηγητή Παλαιοντολογίας – Παλαιοβοτανολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Δρ. Ευάγγελο Βελιτζέλο, είχε ως αποτέλεσμα να εντρυφήσει στον μαγικό κόσμο των απολιθωμάτων, βάζοντας ως στόχο ζωής τη διάσωση και την ανάδειξή τους.
«Όταν αντιλήφθηκα τη σημασία των απολιθωμάτων και πώς αυτά μπορούν να μας πληροφορήσουν για το τι συνέβαινε πριν από την ύπαρξη του ανθρώπου στον πλανήτη μας εντυπωσιάστηκα, παθιάστηκα και άρχισα να ασχολούμαι με τη μελέτη τους. Αν αναλογιστεί κανείς πως η παρουσία του ανθρώπου στη γη αγγίζει τα 2,5 εκ. χρόνια, τα απολιθώματα αυτά μας δείχνουν πως ήταν ο τόπος μας πριν από 35 -40 εκ. χρόνια. Αυτό είναι που με συναρπάζει» λέει ο Ζαχαρίας, που μας παρουσιάζει ένα προς ένα τους απολιθωμένους κορμούς που ανακάλυψε και ανέδειξε ο κ. Βελιτζέλος και η ομάδα του τα προηγούμενα χρόνια.
H περιοχή της Λευκίμης είναι μέρος του γενικότερου Απολιθωμένου Δάσους που εκτείνεται στο μεγαλύτερο τμήμα του Έβρου, από την Τραϊανούπολη έως και τα Δίκαια, αποτελώντας το αρχαιότερο στον ελληνικό χώρο με ηλικία που αγγίζει τα 35 – 40 εκατομμύρια έτη και με σπάνια φυτικά απολιθώματα του Ηωκαίνου -διήρκησε από 56 έως 33,9 εκατομμύρια χρόνια- που προσθέτουν νέα επιστημονικά δεδομένα για την γεωϊστορική εξέλιξη των φυτών του παρελθόντος.
Πώς ήταν ο Έβρος εκείνη την εποχή; Πυκνή βλάστηση στη στεριά από φοίνικες, δρύες, κανέλες και άλλα δέντρα. Το κλίμα ήταν τροπικό και η μέση ετήσια θερμοκρασία έφτανε στους 19 βαθμούς κελσίου. Εκτιμάται πως η θάλασσα έφτανε αρκετά βορειότερα από τη σημερινή της θέση, με την παραλιακή ζώνη να κάλυπτε το σημερινό Σουφλί. Όσο για τα θαλάσσια είδη: καρχαρίες -τουλάχιστον τρία είδη- μαλάκια, κοράλλια κ.α. Εντυπωσιακό πραγματικά.
Το Απολιθωμένο Δάσος του Έβρου, αποτελεί για Έλληνες και ξένους επιστήμονες, ένα μοναδικό γεωλογικό μνημείο που συγκεντρώνει τεράστιο παλαιοντολογικό και γεωλογικό ενδιαφέρον, αφού έχουν εντοπιστεί σ’ αυτό, μοναδικά παλαιοβοτανικά ευρήματα απολιθωμένων κορμών, φύλλων, καρπών και σπερμάτων, θαλασσίων Μαλακίων, Σπονδυλοζώων, Κοραλλίων.
«Πρόκειται για έναν μεγάλο αριθμό απολιθωμάτων που συνθέτουν τη μοναδικότητα και τη σπανιότητα της γεωλογικής κληρονομιάς της ευρύτερης περιοχής του Έβρου» όπως έχει δηλώσει παλαιότερα ο κ. Βελιτζέλος, ο οποίος έχει ασχοληθεί διεξοδικά με το Απολιθωμένο Δάσος της περιοχής, που είναι γνωστό ήδη από τη δεκαετία του 1960.
Όπως διαβάζουμε στην ενημερωτική πινακίδα στην είσοδο του Απολιθωμένου Δάσους Λευκίμης, για τη δημιουργία του «είναι συνδεδεμένο με την ηφαιστειακή δράση που αναπτύχθηκε στο βορειοανατολικό Αιγαίο. Έτσι, σε περίοδο έντονης δραστηριότητας εκσφενδονίζονταν από τον κρατήρα του ηφαιστείου λάβες, πυροκλαστικά υλικά, ηφαιστειακή στάχτη, τα οποία κάλυψαν την πλούσια υποτροπική βλάστηση της περιοχής. Ταυτόχρονα με την ηφαιστειακή δράση δημιουργήθηκαν θερμά διαλύματα, πλούσια σε διαλυμένο διοξείδιο του πυριτίου (SiO2), και έτσι άρχισε μία έντονη υδροθερμική κυκλοφορία. Τα τελευταία εισέδυσαν και διαπότισαν τα ηφαιστειακά πετρώματα, στα οποία ήδη βρίσκονταν οι κορμοί των δέντρων και έτσι άρχισε η διαδικασία της απολίθωσης, δηλαδή η αντικατάσταση μόριο προς μόριο, της οργανικής φυτικής ύλης από ανόργανα υλικά του περιβάλλοντος. Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι δημιουργία των απολιθωμένων κορμών».
Στο ξεκίνημα της οργανωμένης διαδρομής μέσα, διασχίζουμε μια ρεματιά ανάμεσα σε τοιχώματα από τόφο. Το ηφαιστειακό ιζηματογενές πέτρωμα προέρχεται από «αποθέσεις στερεών αναβλημάτων των ηφαιστείων των οποίων το μέγεθος και η σύσταση ποικίλλουν» σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Το πρώτο εύρημα της υπαίθριας συλλογής είναι ένα κομμάτι απολιθωμένου κορμού 35 εκατομμυρίων ετών, που εξέχει μέσα από την ηφαιστειακή στάχτη, τον τόφο και ο Ζαχαρίας μας παρουσιάζει, δίνοντάς μας λεπτομέρειες για το πώς η αρχική ηφαιστειακή στάχτη, που στη συνέχεια για κάποιους λόγους υγροποιήθηκε και έγινε λάσπη, στέγνωσε και κατέληξε να είναι ένα μαλακό πέτρωμα. «Ό,τι ζωντανό κράτησε μέσα του ο τόφος απολιθώθηκε. Το οργανικό μεταμορφώθηκε σε ανόργανο δηλαδή» μας εξηγεί.
Το ερώτημα που έως σήμερα δεν έχουν δώσει απάντηση οι γεωλόγοι είναι η θέση του ηφαιστείου, που οι στάχτες του -μετά την έκρηξη του- σκέπασε τους κορμούς και δημιούργησε τα απολιθωμένα ευρήματα της περιοχής. Άλλοι υποστηρίζουν πως το ηφαίστειο βρισκόταν στο διπλανό χωριό Λυκόφη και άλλοι στη Σαμοθράκη και στο όρος Σάος, όταν το νησί ήταν ενωμένο με τη Θράκη.
Μέσα στο καταπράσινο πευκόδασος υπάρχουν δύο διαδρομές (Μικρό 200 μ. και Μεγάλο Μονοπάτι 700 μ.) που οδηγούν σε απολιθωμένους κορμούς, οι οποίοι έχουν εντοπιστεί και αναδειχθεί από την ομάδα του κ.Βελιτζέλου τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο ο Ζαχαρίας, με το πάθος, το μεράκι και την αγάπη που τον χαρακτηρίζουν, ήταν αυτός που δημιούργησε τις περιπατητικές διαδρομές με την οργανωμένη σήμανση που εντυπωσιάζουν και προκαλούν θαυμασμό στον επισκέπτη. Όλα με ιδίους κόπους και χρήμα εννοείται.
Οι διαδρομές διασχίζουν τμήμα του πευκοδάσους ανατολικά της Λευκίμης, μέσα στο οποίο εντοπίστηκαν αυτόχθονοι απολιθωμένοι κορμοί. Δηλαδή μέσα στο μητρικό τους πέτρωμα, μοναδικοί ανά τον κόσμο και για το λόγο αυτόν η περιοχή κατατάσσεται μεταξύ των πλουσιότερων απολιθωματοφόρων θέσεων σε όλη την έκταση που καλύπτει το Απολιθωμένο Δάσος του Έβρου.
«Οι απολιθωμένοι κορμοί διατηρούν σε άριστη κατάσταση τα εξωτερικά μορφολογικά γνωρίσματα τους, όπως οι αυξητικοί δακτύλιοι, ο φλοιός αλλά και η εσωτερική δομή του ξύλου από την μικροσκοπική μελέτη της οποίας προσδιορίζεται το γένος και το είδος του» μας λέει ο Ζαχαρίας, τονίζοντας πως οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν «τέλεια» την απολίθωση στην ευρύτερη περιοχή.
Επιστρέφοντας από την ίδια διαδρομή, κατευθυνόμαστε στο μικρό Κέντρο Ενημέρωσης που έχει δημιουργήσει με το ίδιο πάθος και μεράκι ο Ζαχαρίας και φιλοξενεί μια ενδιαφέρουσα και μοναδική έκθεση απολιθωμάτων από ολόκληρο τον Έβρο.
Στους χώρους του Κέντρου εκτίθενται απολιθωμένοι κορμοί φοινίκων, που φανερώνουν υποτροπικές συνθήκες κλίματος πριν από 35 εκατομμύρια χρόνια στην περιοχή, σφενδάμων, μιας προγονικής μορφής δρυός Quercoxylo που το ύψος του ξεπερνούσε τα 22 μ, και η διάμετρός του τα 3 μ. κ.α.
Από τα απολιθώματα που ξεχωρίζουν είναι αυτό στο οποίο διακρίνονται πολλά είδη φύλλων ταυτόχρονα (οξιά, διάφορα είδη δρυός κ.α.) που δίνει την εικόνα των ειδών που είχε ο τόπος εκείνη την εποχή, αλλά και τα απολιθωμένα φύλλα αμπέλου, που είναι τα παλαιότερα που έχουν ανακαλυφθεί παγκοσμίως και ο Ζαχαρίας είναι ιδιαίτερα περήφανος για αυτά. «Μέχρι σήμερα ξέραμε πως η άμπελος έχει ηλικία χιλιάδων ετών. Ωστόσο τα απολιθώματα αμπέλου που βρήκαμε στην περιοχή είναι η παλαιότερη στον κόσμο και αγγίζει τα 35 εκ χρόνια» μας λέει.
Στις προθήκες βλέπουμε ακόμη απολιθωμένα ψάρια, κοχύλια, κοράλια από την εποχή που η θάλασσα έφτανε στο μέσο περίπου του σημερινού Έβρου και στα νερά της έπλεαν τουλάχιστον τρία είδη καρχαριών που έζησαν πριν από 56 έως 40 εκατομμύρια χρόνια και στη συνέχεια εξαφανίστηκαν. Τα σημαντικά ευρήματα ήρθαν στο φως το 2006 από την ομάδα του κ.Βελιτζέλου, που αισιοδοξεί πως στο μέλλον μπορεί να ανακαλυφθεί ακόμη και το απολιθωμένο κρανίο κάποιου καρχαρία, που θα δώσει περισσότερες πληροφορίες για το οικοσύστημα της εποχής εκείνης στον Έβρο.
Οι περιπατητικές διαδρομές στο πευκόδασος με τους απολιθωμένους κορμούς και το Κέντρο Ενημέρωσης που λειτουργεί ο Ζαχαρίας 1,5 περίπου χλμ πριν από το χωριό Λευκίμη, είναι η καλύτερη απόδειξη του τι μπορεί να δημιουργήσει το πάθος και το μεράκι ενός ανθρώπου, που συνδύασε την επιχειρηματική του δραστηριότητα με την διάσωση και ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, πετυχαίνοντας να δημιουργήσει ένα σημείο αναφοράς στον Έβρο που δέχεται όλο και περισσότερους επισκέπτες.
Ο Ζαχαρίας «ταυτίστηκε» με τον παλαιοντολογικό πλούτο της περιοχής και με το έργο του όλα αυτά τα χρόνια, πάντα με τη βοήθεια και τη συνεργασία του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, πέτυχε να βάλει την Λευκίμη στον τουριστικό χάρτη του Έβρου. Πραγματικά, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση. Αν βρεθείτε στην περιοχή, αξίζει να επισκεφθείτε το Απολιθωμένο Δάσος της Λευκίμης. Ο Ζαχαρίας, πάντα πρόθυμος και χαμογελαστός, θα σας ενημερώσει και θα σας μεταφέρει -με τον τρόπο που καλύτερα γνωρίζει- στον μυστηριακό κόσμο των απολιθωμάτων (Τηλ. : 2554033371).
Στο κοντινό χωριό Λευκίμη επίσης, που διατηρεί σημαντικά το παραδοσιακό του χρώμα, αξίζει να επισκεφθείτε το -μοναδικό του είδους στην βόρεια Ελλάδα- «Μουσείο Άρτου και Σίτου» που στεγάζεται σε ένα παλιό αγροτόσπιτο. Στους χώρους του μουσείου παρουσιάζεται η εξέλιξη της σιτοκαλλιέργειας και παρασκευής ψωμιού, από τα προϊστορικά χρόνια έως την εποχής μας (www.museumbreadhistory.gr / Τηλ.: 6988617549).
To Απολιθωμένο Δάσος Λευκίμης στον χάρτη
Το Απολιθωμένο Δάσος της Λευκίμης απέχει 50 χλμ (42 λεπτ.) από την Αλεξανδρούπολη (4 χλμ δυτικά του Προβατώνα). Μπορείτε να επιλέξετε για τη διαμονή σας το οικο-τουριστικό συγκρότημα «Απολιθωμένο Δάσος» που λειτουργεί στο ίδιο σημείο και αποτελείται από τέσσερις αυτόνομες βίλες, που κυριαρχούν η πέτρα και το ξύλο (Τηλ. : 2554033371 / www.apolithomenodasos.com). Γραφικές ταβέρνες θα βρείτε στην Λευκίμη, αλλά και στο Τυχερό.
Πληροφορίες :
• www.apolithomenodasos.gr
• www.visitsoufli.gr
Διαβάστε ακόμα:
Δάσος Λαϊλιά: Ο «θελξικάρδιος παράδεισος» των Σερρών
Το παραμυθένιο δάσος της Φολόης -Περπατώντας ανάμεσα στις βελανιδιές των Κενταύρων
