Στην Ιταλία η καθημερινότητα για τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων ξεκινά με μία στάση σε ένα από τα εκατομμύρια καφέ της χώρας. Μία στάση σύντομη, λιγάκι αγχωμένη, ένα ραντεβού γρήγορο αλλά σταθερό για ένα μικρό κουπάκι εσπρέσσο που καταναλώνει σε χρόνο μηδέν.
Στην Τεργέστη, όμως, στη βορειοανατολική ακτή της γειτονικής μας χώρας, η παραπάνω καθιερωμένη συνήθεια διατηρεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια την ολόδική της ταυτότητα. Έτσι είναι πιθανό, μπαίνοντας σε μία πολύβουη καφετέρια αυτής της μικρής, παραθαλάσσιας πόλης, να νιώσετε ότι δεν γνωρίζατε απολύτως τίποτα για τον κόσμο του καφέ μέχρι εκείνη τη στιγμή. Tι σημαίνει η φράση «capo in b» που θα ακούσετε να παραγγέλνουν τακτικά οι θαμώνες εδώ; Ήρθε η ώρα να ανακαλύψετε ένα από τα πιο αγαπημένα, καθημερινά ροφήματα των κατοίκων της Τεργέστης, οι οποίοι πίνουν δύο φορές περισσότερο καφέ από τον συνολικό μέσο όρο κατανάλωσης της Ιταλίας -ο οποίος είναι ήδη εξαιρετικά υψηλός.
Η Maria Κochetkova, δημοσιογράφος που ζει μόνιμα στην Τεργέστη, μίλησε στο BBC για το πώς αισθάνθηκε την πρώτη φορά που μπήκε σε καφετέρια και κλήθηκε να παραγγείλει ένα φλυτζάνι καφέ: «Ένιωσα ότι πρέπει να πάρω PhD για να πιώ έναν καφέ εδώ», παραδέχεται. Κι αυτό γιατί, όπως εξηγεί, στην Τεργέστη ακόμα και οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για πάρα πολύ γνωστά και συνηθισμένα είδη καφέ, όπως ο espresso και ο cappuccino είναι διαφορετικές. Πιο αναλυτικά, οι κάτοικοι της Τεργέστης χρησιμοποιούν τη λέξη «nero» (που στα ιταλικά σημαίνει «μαύρος» όταν εννοούν τον espresso και τη λέξη «caffelatte» όπως εννοούν τον «cappucino». Και η λίστα δεν σταματά εδώ. Πλέον, όταν η Kochetkova και ο Ιταλός σύζυγός της, Francesco Stumpo, πετύχουν κάποιον τουρίστα που δεν ξέρει τι πρέπει να ζητήσει σε μία καφετέρια σπεύδουν να του κάνουν τη «μετάφραση». Όπως, δηλώνει η δημοσιογράφος, «το να βρεις τον τρόπο να ¨συνδεθείς” με την παράδοση του καφέ στην Τεργέστη είναι σαν να κατανοείς στα αλήθεια την ιστορία αυτού του τόπου».
Οι καφετέριες είναι για τους Ιταλούς το δεύτερο σπίτι τους. Μετά από τον προσωπικό τους χώρο, αυτό είναι το σημείο όπου διαδραματίζεται ολόκληρη η κοινωνική τους ζωή, εκεί φίλοι και συγγενείς σταματούν, σε ημερήσια βάση, έστω και για λίγο προκειμένου να ανταλλάξουν τα νέα τους, να μοιραστούν κουτσομπολιά και να περάσουν τον ελεύθερο χρόνο τους. Σε μία χώρα που έχει μία πραγματική «εμμονή» με την κουλτούρα του καφέ, πολλοί άνθρωποι θα εκπλαγούν ανακαλύπτοντας ότι υπάρχει μία ιταλική πόλη που έχει ακόμα μεγαλύτερη εμμονή από την ήδη υπάρχουσα, μεγάλη εμμονή. Όχι μόνο οι κάτοικοι της Τεργέστης πίνουν δύο φορές περισσότερο καφέ από οποιοδήποτε άλλο μέρος στην Ιταλία, με τα στατιστικά να δείχνουν ότι στο μικρό λιμάνι στο βόρειο τμήμα της χώρας ο κάθε ενήλικας καταναλώνει 10 κιλά κόκκων καφέ ετησίως, αλλά η πόλη αποτελεί τον βασικό προμηθευτή καφεΐνης σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, με τα πλοία που αράζουν στα νερά της Τεργέστης να είναι φορτωμένα με καφέ από ολόκληρο τον κόσμο. Άλλωστε, η πόλη είναι η ιδιαίτερη πατρίδα της διάσημης εταιρίας καφέ, Illy.
«Ο καφές είναι σίγουρα μεγάλο ζήτημα εδώ», λέει η Alessandra Ressa, καθηγήτρια Αγγλικών που μετακόμισε από το San Francisco στην Τεργέστη πριν από 20 χρόνια. Σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει σε άλλες ιταλικές πόλεις, το να στέκεται, δηλαδή, κάποιος όρθιος σε ένα μπαρ και να πίνει στα γρήγορα ένα φλιτζάνι καφέ, οι κάτοικοι στην Τεργέστη αράζουν στις καφετέριες και παίρνουν τον χρόνο τους. Στην πραγματικότητα κλείνουν ραντεβού για να πιούν καφέ. Επίσης, σπάνια θα δεις κάποιον να παίρνει τον καφέ του take away και να φεύγει βιαστικά». Όπως προσθέτει η Ressa, ακόμα κι όταν η ίδια και η παρέα τους πηγαίνουν εκδρομές στα σπήλαια που βρίσκονται στα προάστια της πόλης, πάντα παίρνουν μαζί τους θερμός και φλιτζάνια για να πιούν έναν ζεστό καφέ: «Είναι μία ξεχωριστή απόλαυση».
Λέγεται ότι ο καφές έφτασε για πρώτη φορά στην Ιταλία το 1570 όταν ο γιατρός Prospero Alpini έφερε στις αποσκευές του κόκκους καφέ από κάποιο ταξίδι του στην Αίγυπτο με σκοπό να τους πουλήσει στα ιταλικά φαρμακεία της εποχής. Αν και η γεύση του καφέ αγαπήθηκε αμέσως από τους Ιταλούς, οι άμεσες διεγερτικές του ιδιότητες, αλλά και η σύνδεση του με το Ισλάμ, «προβλημάτισαν» την Καθολική Εκκλησία που χαρακτήρισε τον καφέ ως «το ποτό του Διαβόλου». Λίγο αργότερα το πάπας Clement VIII απαγόρευσε πλήρως την κυκλοφορία του, όμως όταν τελικά το δοκίμασε και ο ίδιος παραδέχθηκε πως είναι τόσο καλό που δεν θα έπρεπε να το κρίνει τόσο αυστηρά. Μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα κομψές καφετέριες άνοιξαν τις πόρτες τους στη Βενετία και τη Βιέννη και η απόλαυση του καφέ έγινε συνώνυμο της αριστοκρατίας και τον διανοούμενων της Ευρώπης.
Η Τεργέστη άρχιζε να ζει τη δική της καφέ-μανία το 1719 όταν το λιμάνι της ανακηρύχθηκε και επίσημα αφορολόγητο από την κυβέρνηση της Αυστροουγγαρίας. Έτσι το εμπόριο άνθισε με τα πλοία να κουβαλούν καφέ από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Τεργέστη που με τη σειρά της τροφοδοτούσε με φρέσκο καφέ ολόκληρη την Αυστροουγγαρία και κατ’ επέκταση τα φινετσάτα και σοφιστικέ καφέ της Βιέννης.
Το πρόσωπο που έπαιξε κομβικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της Τεργέστης ήταν η Μαρία Θηρεσία, τελευταία αυτοκράτειρα της δυναστείας των Αψβούργων και, πιθανότατα η πιο γνωστή μονάρχις της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αν και η ίδια δεν πάτησε ποτέ το πόδι της στην Τεργέστη φρόντισε ώστε το λιμάνι να μετατραπεί σε ισχυρή και εκμεταλλεύσιμη εμπορική δύναμη, έχοντας ως απώτερο στόχο την οικονομική άνθηση της αυτοκρατορίας, μετά από τα αρκετά σοβαρά χρέη που άφησε πίσω του ο πατέρας της. Έτσι, το 1751 η Τεργέστη έγινε επίσημα μία πόλη ανοικτή σε ανθρώπους όλων των θρησκευμάτων, μία πολύ σημαντική και ανατρεπτική κίνηση δεδομένου του πολέμου που ο Καθολικός οίκος των Αψβούργων είχε εξαπολύσει στο παρελθόν απέναντι στους Προτεστάντες και τους Εβραίους. Μέσα στο πέρασμα των χρόνων εργαζόμενοι και μεταφραστές από διάφορα σημεία της Μεσογείου έφτασαν στην Τεργέστη για να δουλέψουν στην ταχεία αναπτυσσόμενη βιομηχανία του καφέ.
Μέχρι και σήμερα, το μικρό λιμάνι της βόρειας Ιταλίας παραμένει μία πόλη πολυπολιτισμική και απόλυτα ανεκτική ως προς την διαφορετικότητα, αποτελώντας το σπίτι μίας από τις μεγαλύτερες Συναγωγές στην Ευρώπη, ενώ στο κέντρο της δεσπόζει μία εντυπωσιακή Σέρβικη Ορθόδοξη Εκκλησία του 19ου αιώνα.
Φυσικά, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο του καφέ εξακολουθούν να γνωρίζουν άνθιση και να αποτελούν τη μεγάλη οικονομική δύναμη της πόλης. Εκτός από την Illy, η οποία ιδρύθηκε το 1933, δεκάδες άλλες, μικρότερης κλίμακας εταιρίες παράγουν εκατομμύρια σακουλάκια φρεσκοκομμένου καφέ ετησίως, παραλαμβάνοντας του κόκκους τους από πολλά, διαφορετικά σημεία του πλανήτη.
Αν βρεθείτε εδώ τον μήνα Οκτώβριο θα απολαύσετε και το φημισμένο Φεστιβάλ Καφέ της Τεργέστης, ένα διάσημο event κατά το οποίο μπορείτε να δοκιμάσετε πολλές διαφορετικές ποικιλίες, ενώ κάθε χρόνο γίνεται διαγωνισμός για τον καλύτερο μπαρίστα στην πόλη. Λόγω Covid-19 το φεστιβάλ ματαιώθηκε τις δύο προηγούμενες χρονιάς, αλλά αναμένεται να επιστρέψει δυναμικά τον Οκτώβριο του 2022.
Αν κάποιος θέλει να βιώσει στο έπακρο τι σημαίνει να ζεις την καθημερινότητα σου σε αυτό το γραφικό, όμορφο, συνήθως συννεφιασμένο λιμάνι της Ιταλίας τότε δεν έχει παρά να περάσει τα απογεύματά του σε ένα από τα ιστορικά καφέ του κέντρου, τα οποία διατηρούν τον χαρακτήρα που είχαν όταν πρωτοάνοιξαν τις πόρτες τους τον 18ο αιώνα, διακοσμημένα σε κεντροευρωπαϊκό στυλ, όντας επηρεασμένα από την κυριαρχία της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Ιδανικό σποτ αποτελεί το εμβληματικό Caffè degli Specchi που χρονολογείται πίσω στο 1839 και βρίσκεται σε ένα από τα πλέον γνωστά σημεία της Τεργέστης, στην πλατεία Unità d’Italia. Εκεί συνήθιζε να πίνει τον καφέ του και ο σπουδαίος Ιρλανδός συγγραφέας James Joyce, όταν μετακόμισε στην πόλη το 1904, ενώ το καφέ υπήρξε και στέκι πολιτικών επαναστατών, αλλά και των Αμερικανών στρατιωτών που είχαν στρατοπεδεύσει στην Τεργέστη κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ακόμα. πιείτε μία κούπα καφέ nero στο Caffè Tommaseo, με έτος ίδρυσης το 1830. Στις όμορφες φινετσάτες σάλες του θα νιώσετε σαν αληθινοί γαλαζοαίματοι του 19ου αιώνα. Παράλληλα, το La Bomboniera, που άνοιξε για πρώτη φορά το 1836, σερβίρει υπέροχα γλυκά και την δική του εκδοχή του διάσημου, βιενέζικου Sachertorte κέικ. Τέλος, μία στάση στο ιστορικό Caffè San Marco θα σάς αποκαλύψει μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια σχετικά με τον Έλληνα, μόνιμο κάτοικο της Τεργέστης, ο οποίος θεωρείται από τους ντόπιος ένας πραγματικός τοπικός ήρωας. Κι αυτό γιατί έσωσε από βέβαιη χρεοκοπία αυτό το θρυλικό στέκι που άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες του στην αυγή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1914. Ο πρώην εκδότης Αλέξανδρος Δεληθανάσης αγόρασε το καφέ το 2013, προσθέτοντας σε αυτό κάτι από το προσωπικό του όραμα. Πλέον στον χώρο λειτουργεί ένα μικρό, όμορφο βιβλιοπωλείο με μαρμάρινα τραπεζάκια, καθώς και μία σκακιστική λέσχη που αναβιώνει κάτι από τον τρόπο διασκέδασης του -όχι και τόσο- μακρινού, ευρωπαϊκού παρελθόντος.
Διαβάστε ακόμα:
Yorgaki: Ένα αυθεντικό ελληνικό καφενείο στην καρδιά του Παρισιού
6 καφετέριες με τζάκι στην Αθήνα για ζεστή, χειμωνιάτικη ατμόσφαιρα
