Η Τραπεζούντα, μία από τις πιο δημοφιλείς πόλεις της Τουρκίας, βρίσκεται στην εκπληκτική ακτή της Μαύρης Θάλασσας, τοποθετημένη στον ιστορικό Δρόμο του Μεταξιού. Η πόλη ιδρύθηκε το 756 π.Χ. από Ίωνες αποίκους. Υπήρξε πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών και μεγάλο αστικό και πολιτιστικό κέντρο των Ελλήνων του Πόντου μέχρι την Μικρασιατική καταστροφή το 1922. Η Τραπεζούντα αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για διεθνούς φήμης ταξιδιώτες, όπως του αρχαίου συγγραφέα Ξενοφώντα, του Φαλμεράυερ και του Οθωμανού περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή. Όλα αυτά την κάνουν μοναδικό προορισμό για να την επισκεφθεί κανείς.
Φθάνουμε στο αεροδρόμιο της Τραπεζούντας στις 14:00, επιβιβαζόμαστε σε ένα δεκαθέσιο van και φεύγουμε στο Κρυονέρι, το σημερινό Sogyksu. Το Κρυονέρι, ένας κατάφυτος λόφος 5 χλμ. από το κέντρο της πόλης, ήταν θέρετρο των ευπορότερων Ελλήνων της Τραπεζούντας. Διασχίζουμε παραλιακά τον Εύξεινο Πόντο ατενίζοντας την θάλασσα στα αριστερά μας και δεξιά μας τις καταπράσινες πλαγιές των Ποντιακών βουνών. Στα δυτικά του λιμανιού συναντάμε το επιβλητικό κτίριο του φροντιστηρίου της Τραπεζούντας, ένα από τα σπουδαιότερα εκπαιδευτήρια της Μικράς Ασίας που χτίστηκε το 1600 και συνέβαλε στην ανάδυση πλήθος λόγιων που συντέλεσαν στην πνευματική καλλιέργεια των Ελλήνων του Πόντου.
Καθώς κατηφορίζουμε τον λόφο περνάμε από τον τάφο της Γκιουλμπαχάρ που χτίστηκε το 1510. Η Γκιουλμπαχάρ ήταν Ελληνίδα χριστιανή από την Ματσούκα, 25 χλμ. νότια της Τραπεζούντας. Όταν την είδε ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ Β’, την ερωτεύτηκε και τη παντρεύτηκε. είναι ιδιαίτερα γνωστή για το φιλανθρωπικό της έργο. Συνεχίζουμε την ανάβασή μας στο Κρυονέρι μέχρι να φθάσουμε στην καταπληκτική έπαυλη του Έλληνα τραπεζίτη Καπαγιαννίδη με τους εντυπωσιακούς κήπους. Ένα μοναδικό αρχιτεκτόνημα των αρχών του 20ου αιώνα που θεωρείται από τα πιο αντιπροσωπευτικά κτίσματα art nouveau. Χτίστηκε το 1903 και φιλοξενεί μια αυθεντική συλλογή επίπλων εποχής. Η έπαυλη, μετά την αναγκαστική εγκατάλειψή της το 1923 από τον ιδιοκτήτη της, δόθηκε ως μόνιμη κατοικία στον Τούρκο ηγέτη Κεμάλ Ατατούρκ γι’ αυτό σήμερα όλοι την ξέρουν ως Μουσείο Ατατούρκ.
Βγαίνω σε ένα από τα πολλά μπαλκόνια και θαυμάζω την απεριόριστη θέα με φόντο την Τραπεζούντα που την περιβάλει η Μαύρη Θάλασσα. Στο βάθος δεξιά, το εμπορικό λιμάνι της Δαφνούντα. Στο μυαλό μου έρχονται εικόνες από φωτογραφίες Ποντίων να συνωστίζεται στο λιμάνι, όταν αναγκάστηκαν το 1922 λόγω της ανταλλαγής πληθυσμού να καταφύγουν άλλοι στην Ελλάδα και άλλοι στην Σοβιετική Ένωση.
Επόμενη επίσκεψή μας ο βυζαντινός ναός της Αγίας Σοφίας στα δυτικά της Τραπεζούντας με τις υπέροχες βυζαντινές τοιχογραφίες, που χτίστηκε από τον Μανουήλ Α’ Κομνηνό το 1300 μ.Χ. Αργά το απόγευμα φεύγουμε για το ξενοδοχείο μας διασχίζοντας την παραλιακή οδό. Από αριστερά μας βρίσκεται η Μαύρη Θάλασσα, ενώ δεξιά μας απλώνεται αμφιθεατρικά η πόλη της Τραπεζούντας. Το ξενοδοχείο που μένουμε βρίσκεται στην κεντρική πλατεία Ataturk Alani, γνωστή ως Meidan. Κάνουμε check in, αφήνουμε τις αποσκευές μας στα δωμάτιά μας και αμέσως μετά κατεβαίνουμε για να πιούμε ένα καφέ στην κεντρική πλατεία που σφύζει από ζωή. Καθώς η Τραπεζούντα βρίσκεται στον ιστορικό δρόμο του Μεταξιού, στην ίδια πλατεία έφταναν καραβάνια από τα βάθη της Κίνας και της Περσίας για να φορτωθούν στην συνέχεια στα πλοία με προορισμό την Δύση. Από την ίδια πλατεία πέρασε και ο Μάρκο Πόλο τον 13ο αιώνα.
Το βράδυ πάμε για φαγητό στα «Πλάτανα», στο σημερινό Akcaabat. Τα Πλάτανα είναι μια μικρή παραθαλάσσια πόλη λίγο έξω από την Τραπεζούντα, γεμάτη από ψαροταβέρνες που δυστυχώς όμως απαγορεύονται τα οινοπνευματώδη ποτά. Την επόμενη μέρα φεύγουμε για την Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά, ένα πασίγνωστο χριστιανικό ορθόδοξο μοναστήρι, σύμβολο επί 16 αιώνες του Ποντιακού ελληνισμού. Αφού έχουμε διασχίσει τον παραλιακό δρόμο της Τραπεζούντας, φθάνουμε στις εκβολές του ποταμού Πυξίτη. Συνεχίζουμε κατά μήκος του ποταμού στο βάθος μιας καταπράσινης κοιλάδας. Στις πλαγιές του βουνού διακρίνουμε σκαρφαλωμένα ελληνόφωνα χωριά. Φθάνουμε στην Ματσούκα, μία από τις ιστορικές περιοχές του Πόντου. Από τα 70 χωριά της περιοχής τα 47 ήταν καθαρά ελληνικά. Στα βουνά της Ματσούκας έφθασαν οι 10.000 Μύριοι του Ξενοφώντα (Κάθοδος των Μυρίων), που όταν είδαν την Εύξεινη Θάλασσα φώναξαν «thalatta, thallata». Η Ματσούκα όμως πέρα από την ιστορική της διαδρομή και την ομορφιά της έχει για εμένα ιδιαίτερη σημασία, διότι κάπου εδώ βρίσκονται οι ρίζες των προγόνων μου.
Από την Ματσούκα ανηφορίζουμε το όρος Μελά μέσα από μια χαράδρα γεμάτη από πυκνά δάση, την οποία διασχίζει ένα ποτάμι. Παρκάρουμε σε ένα ανοικτό μέρος και συνεχίζουμε πεζοί. Καθώς ακολουθούμε τον ανηφορικό δρόμο βλέπουμε σε μια απόκρημνη πλαγιά το μοναστήρι. Η θέα μας κόβει την ανάσα. Η Μονή της Παναγίας Σουμελά βρίσκεται σε υψόμετρο 1340 μ. Ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα από τους μοναχούς Σωφρόνιο και Βαρνάβα. Το κύριο μέρος του μοναστηριού απαρτίζουν ο ξενώνας, η ιερή σπηλιά με τις υπέροχες αγιογραφίες, η πηγή με το Αγίασμα, το κωδωνοστάσιο και τα εννιά παρεκκλήσια. Όλα αυτά μέσα σε ένα καταπράσινο υπέροχο τοπίο. Στην επιστροφή κατεβαίνω ακολουθώντας το παλιό ιστορικό μονοπάτι που ακολουθούσαν οι προσκυνητές που ερχόταν από τις εσχατιές του Πόντου για να προσκυνήσουν στο μοναστήρι.
Μετά από μια ώρα περίπου φτάνω στο σημείο που αφήσαμε το αυτοκίνητο. Οι μικρές ταβέρνες δεξιά και αριστερά του ποταμού είναι γεμάτες από κόσμο. Κάποιες παρέες κάνουν πικ-νικ. Ψήνουν, τρώνε, χορεύουνε, γελάνε. Πραγματικά χαίρεσαι να τους βλέπεις. Αυτό που μου κάνει εντύπωση είναι τα ποντιακά τραγούδια που ακούγονται και χορεύονται, κάτω από τους ήχους της ποντιακής λύρας. Η απορία μου λύθηκε όταν ο ξεναγός μας μου είπε ότι περισσότεροι κάτοικοι αυτής της περιοχής είναι εξισλαμισθέντες Έλληνες. Με τη βοήθεια του ίδιου ξεναγού και τις πληροφορίες που είχα συγκεντρώσει από Ελλάδα, μπόρεσα να βρω όχι μόνο το χωριό που ζούσαν οι πρόγονοί μου στην περιοχή Μάτσκα (Macka), αλλά και τα ερείπια του σπιτιού δίπλα στο οποίο οι νέοι ιδιοκτήτες, οι οποίοι ήταν ευγενέστατοι και πολύ φιλικοί, είχαν χτίσει ένα άλλο σπίτι.
Φεύγω αρκετά συγκινημένος και πολύ τυχερός που είχα την τύχη να ζήσω αυτή την εμπειρία. Όταν φτάσαμε στην Τραπεζούντα είχε ήδη σουρουπώσει. Τα φώτα στην γεμάτη από κόσμο πλατεία Meydan είχαν ήδη ανάψει. Την επόμενη ημέρα κάνουμε βόλτα στην Τραπεζούντα. Πάμε στο ναό της Αγίας Άννας που χτίστηκε το 885 μ.Χ. ένας μικρός ναός με σημαντική όμως ιστορία, καθώς είχε χρησιμοποιηθεί για ενταφιασμούς την εποχή των Μεγάλων Κομνηνών. Κάνουμε στάση για καφέ σε ένα γωνιακό διώροφο κτίριο σε έναν δρόμο που έχει παζάρι με δεκάδες πάγκους στημένους και πλήθος κόσμου. Μετά τον καφέ στριμωχνόμαστε κι εμείς με το πλήθος του κόσμου για να νιώσουμε το vibe του παζαριού.
Την επόμενη μέρα, φεύγουμε νωρίς από το ξενοδοχείο για να επισκεφθούμε την βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ευγενίου που ήταν ο πολιούχος της πόλης των Κομνηνών. Στο ναό αυτό στέφονταν οι βασιλείς του Πόντου. Αργότερα, οι μεγάλοι Κομνηνοί, οι οποίοι τον θεώρησαν προστάτη τους θέλοντας να τιμήσουν ακόμη περισσότερο την μνήμη του, χάραξαν τη μορφή του σε νομίσματα. Συνεχίζουμε την επίσκεψή μας στο κάστρο της Τραπεζούντας, που ήταν η έδρα της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας και κατοικία των αυτοκρατόρων της. Το κάστρο αποτελείται από τρία τμήματα.
Το Άνω φρούριο στο οποίο βρίσκεται η Ακρόπολη, που ήταν το διοικητικό κέντρο της πόλης με το παλάτι των Κομνηνών να πρωτοστατεί, το Μέσο φρούριο που ήταν η κατοικία των αρχόντων στην οποία δέσποζε ο ναός της Παναγίας της Χρυσοκεφάλου και το Κάτω κάστρο που προοριζόταν για τους υπόλοιπους κατοίκους της πόλης. Περπατώντας στους μεγάλους διαδρόμους του νιώθεις την αίγλη αυτού του μεγαλοπρεπούς μεσαιωνικού κτιρίου που τα τείχη του περιβάλλονται από ένα καταπράσινο τοπίο. Η περιγραφή που είχε κάνει ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, όταν επισκέφθηκε την Τραπεζούντα, στο ταξιδιωτικό ημερολόγιο «Σ’ ανατολή και Δύση», το 1892 είναι μοναδική.
Την επόμενη μέρα, πάμε να επισκεφθούμε την λίμνη Ουζούν Γκιόλ (Uzungol) με το ομώνυμο χωριό στην όχθη της λίμνης, σε υψόμετρο 1090 μέτρα, όπου οι ντόπιοι κάτοικοι μιλούν την ποντιακή διάλεκτο. Η απόσταση από την Τραπεζούντα είναι 95χλμ. Στην διαδρομή μας περνάμε από τις παραλιακές περιοχές που κάποτε έσφυζαν από Έλληνες του Πόντου, όπως την αρχαία Αρσινόη, την Ηράκλεια και τα Σούρμενα. Λίγο πριν φθάσουμε στην περιοχή Όφεως (Πόντος) στρίβουμε δεξιά, περνώντας ανάμεσα από καταπράσινα βουνά στις πλαγιές των οποίων καλλιεργείται μια από τις καλύτερες ποικιλίες τσαγιού, γνωστή σε όλη την Ανατολή, γι’ αυτό και η ζήτηση είναι ιδιαίτερα υψηλή.
Σταματάμε σε ένα εργοστάσιο επεξεργασίας τσαγιού και αφού παρακολουθούμε όλη την διαδικασία παραγωγής, μας προσφέρουν τσάι σε μικρά γυάλινα φλυτζάνια, η γεύση του οποίου ήταν εξαιρετική. Συνεχίζουμε την διαδρομή μας οδηγώντας στις πλαγιές του βουνού Soganli. Καθώς φθάνουμε στην κορυφή η θέα της μικρής γαλάζιας λίμνης, σε μια κοιλάδα, ανάμεσα σε καταπράσινα βουνά στις κορυφές των οποίων τα χιόνια δεν έχουν λιώσει ακόμα, μας αφήνει άφωνους. Το Uzungol αποτελεί δημοφιλή προορισμό τόσο για τους ντόπιους, όσο και για τους τουρίστες, καθώς η περιοχή προσφέρεται για ποικιλία φυσιολατρικών δραστηριοτήτων.
Καθόμαστε για φαγητό σε μια ταβέρνα δίπλα στη λίμνη. Αποφασίζω να κάνω τον γύρω της λίμνης με τα πόδια. Η απόσταση δεν είναι μεγάλη, αλλά ο χρόνος είναι περιορισμένος. Καθώς περπατώ στον χωμάτινο δρόμο βλέπω το μικρό ομώνυμο χωριό με ξύλινα σπίτια κι ένα τζάμι που ορθώνει επιβλητικά τους μιναρέδες του να καθρεφτίζει την γαλήνια ομορφιά του στα νερά της λίμνης. Το τοπίο είναι υπέροχο και θα ήθελα να είχα περισσότερο χρόνο, δυστυχώς όμως πρέπει να βιαστώ, γιατί σε λίγη ώρα πρέπει να φύγουμε στο αεροδρόμιο για την πτήση της επιστροφής μας.
Κάπου εδώ τελειώνει το υπέροχο αυτό ταξίδι, σε μια από τις ιστορικότερες πόλεις του ελληνισμού, όπως είναι η Τραπεζούντα, μια πόλη με αναμφισβήτητη γοητεία καθώς έχει κρατήσει το παλιό της χρώμα με την αγορά, τις βυζαντινές εκκλησίες, τα κάστρα και τα τζαμιά της.
Διαβάστε ακόμα:
Ταξίδι στην Καππαδοκία, μια υπερβατική εμπειρία
Ζωγράφειο Λύκειο: Επίσκεψη σε ένα από τα παλαιότερα σχολεία της Πόλης
