Αν και για τους περισσότερους επισκέπτες της η Αίγινα είναι γνωστή ως ο κοντινότερος στην Αθήνα νησιωτικός προορισμός και το ιδανικό καταφύγιο για μια ηλιόλουστη απόδραση Σαββατοκύριακου, προσελκύοντας σκάφη, ιστιοπλόους, νεαρά ζευγάρια, θρησκευτικούς επισκέπτες αλλά και τουρίστες, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρόκειται για ένα νησί του οποίου η πολύπλευρη ιστορία εκτείνεται από τους αρχαίους χρόνους ως την εποχή που η πόλη της Αίγινας ανακηρύχθηκε πρώτη πρωτεύουσα του νεοσύστατου, ελεύθερου ελληνικού κράτους.
Το 1827 ήταν η χρονιά που αποφασίστηκε ότι θα ήταν η Αίγινα ο τόπος εγκατάστασης της προσωρινής διοίκησης του πρώτου Έλληνα κυβερνήτη, καθώς το Ναύπλιο που είχε ανακηρυχθεί η πρώτη επίσημη πρωτεύουσα, δεν θεωρούνταν ακόμη αρκετά ασφαλής πόλη. Για τα επόμενα δύο χρόνια και κάτω από τη διακυβέρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια, η Αίγινα άνθισε σαν κέντρο πολιτικής, οικονομικής, εκπαιδευτικής, εμπορικής και πνευματικής δραστηριότητας, αποφέροντας ευμάρεια στους κατοίκους της. Αξίζει πραγματικά να αναζητήσει κανείς τα ίχνη αυτή της περιόδου που η πόλη της Αίγινας υπήρξε το κεντρικό σημείο της πολιτικής δράσης του Ελληνικού κράτους και ένας περίπατος στα στενά δρομάκια της έχει να αποκαλύψει αρκετά γοητευτικά μυστικά εκείνης της εποχής. Συνδυάζοντάς τα με την εξερεύνηση μερικών ακόμη ιστορικών κτηρίων και κατοικιών σημαντικών προσωπικοτήτων, θα έχετε μια ολοκληρωμένη εικόνα των σημαντικότερων ορόσημων της πόλης.
Κυβερνείο-οικεία του Καποδίστρια και έδρα των διοικητικών υπηρεσιών
Αυτό το μεγάλο, λιτό, πέτρινο κτήριο με την ξύλινη οροφή, που προϋπήρχε της άφιξης του Καποδίστρια στο νησί, παραχωρήθηκε στον Κυβερνήτη προκειμένου να στεγάσει τις υπηρεσίες διοίκησης του νέου κράτους. Χρησιμοποιήθηκε επίσης ως γραφείο αλλά και κατοικία του κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αίγινα. Πίσω από τους σιωπηρούς κιτρινωπούς τοίχους του γωνιακού αυτού κτηρίου, υπεγράφησαν τα πρώτα διατάγματα , οργανώθηκαν οι δημόσιες υπηρεσίες και διορίστηκαν οι πρώτοι υπουργοί. Μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια για το Ναύπλιο, το κτήριο άλλαξε πολλές χρήσεις στη διάρκεια του χρόνου και σήμερα ο πρώτος όροφος στεγάζει τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αίγινας, που είναι και το μόνο προσβάσιμο τμήμα του κτηρίου.
Εϋνάρδειο εκπαιδευτικό ίδρυμα
Σύμφωνα με την πεποίθηση του Καποδίστρια ότι ένα πραγματικά ελεύθερο έθνος, είναι αυτό που έχει αποκτήσει παιδεία, ένας από τους κύριους στόχους του ήταν να ισχυροποιήσει το εθνικό φρόνημα μέσω της καθιέρωσης ενός εκπαιδευτικού συστήματος για το νέο ελληνικό κράτος. Το Εϋνάρδειο υπήρξε το πρώτο εκπαιδευτικό ίδρυμα, όχι μόνο της Αίγινας, αλλά ολόκληρης της Ελλάδας. Οφείλει το όνομά του στον επιστήθιο φίλο του Καποδίστρια, Γ. Ευνάρδο, έναν Ελβετό φιλέλληνα, ισχυρό την εποχή εκείνη τραπεζίτη, που υποστήριξε το όραμα του Κυβερνήτη και χρηματοδότησε την ανοικοδόμηση αυτού του πρώτου σχολείου. Ουσιαστικά επρόκειτο για μια σχολή προετοιμασίας των μελλοντικών δασκάλων, χτισμένη σε αμιγώς νεοκλασικό ρυθμό, με ένα μακρύ προστώο και αετώματα ως επιστέγασμα των μικρότερων πλευρών του. Δυστυχώς λειτούργησε μόνο λίγα χρόνια και κατόπιν παρήκμασε έως ότου έκλεισε. Σήμερα στέκει άψυχο και εγκαταλελειμμένο, δίπλα στη Μητρόπολη, τον πρώτο καθεδρικό ναό του Ελληνικού κράτους. Αποτελεί και αυτή ένα ακόμη ιστορικό κτήριο, καθώς εδώ έλαβε χώρα η τελετή υποδοχής του Καποδίστρια στην Αίγινα, μαζί με την ορκωμοσία της κυβέρνησής του για πίστη και υπεράσπιση του Συντάγματος. Στο εσωτερικό της εκκλησίας μπορείτε ακόμη να δείτε το απλό, ξύλινο στασίδι του Κυβερνήτη, απέναντι από τον δεσποτικό θρόνο.
Ο Πύργος του Μαρκέλλου
Η εξερεύνηση της πόλης της Αίγινας και η περιπλάνηση στα στενά δρομάκια που απλώνονται γύρω από το λιμάνι της επιφυλάσσει μια ενδιαφέρουσα από αρχιτεκτονικής άποψης έκπληξη, καθώς συναντάτε ένα μικρό πύργο σε ξεθωριασμένο ροζ χρώμα, που περιβάλλεται από φοίνικες και παλιά κανόνια. Οι ρίζες αυτού του γοητευτικού κτίσματος είναι μάλλον ασαφείς, με επικρατέστερη τη θεωρία ότι αποτέλεσε παρατηρητήριο του 17ου αιώνα και μέρος των οχυρωματικών έργων της πόλης, που ανεγέρθηκαν από τον Φρανσέσκο Μοροζίνι κατά την δεύτερη Ενετική κατοχή της Αίγινας. Το 1802 ο πύργος ανακαινίστηκε από τον Σπυρίδωνα Μάρκελλο (κάποιοι υποστηρίζουν ότι τότε πραγματικά χτίστηκε), έναν από τους πρωτοπόρους Αιγινήτες της Ελληνικής επανάστασης και μετέπειτα μέλος της κυβέρνησης. Πριν την άφιξη του Καποδίστρια στο νησί, ο πύργος ήδη στέγαζε διάφορες υπηρεσίες, ενώ κατά την περίοδο της παραμονής του στην Αίγινα, το κτήριο χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση υπουργικών γραφείων αλλά και του ταμείου του Ελληνικού κράτους. Στις μέρες μας, ο πύργος είναι συνήθως κλειστός και ανοίγει περιοδικά για να φιλοξενήσει εκθέσεις τέχνης και καλλιτεχνικά δρώμενα.
Το σπίτι του Κωνσταντίνου Κανάρη
Η Ελληνική επανάσταση του 1821 βρήκε την Αίγινα να επεκτείνεται πληθυσμιακά, όχι μόνο λόγω του μεγάλου αριθμού εσωτερικών μεταναστών από διάφορα μέρη της Ελλάδας, αλλά και εξαιτίας της επιλογής του νησιού ως τόπο εγκατάστασης σημαντικών προσωπικοτήτων διαφόρων τομέων της δημόσιας ζωής. Ανάμεσά τους και μια από τις πιο ηρωικές μορφές της επανάστασης, ο Κωνσταντίνος Κανάρης, που σημάδεψε την πορεία του απελευθερωτικού αγώνα με την ανατίναξη της Τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο το 1822. Η στενή του σχέση εμπιστοσύνης και σεβασμού με τον Καποδίστρια οδήγησε στον διορισμό του ως διοικητή μιας ναυτικής μοίρας που θα πολεμούσε τους αντικυβερνητικούς της Ύδρας και αυτός ήταν πιθανότατα ο λόγος που επέλεξε να ζήσει ένα διάστημα στην Αίγινα, ώστε να βρίσκεται κοντά στον Κυβερνήτη. Η κατοικία του, πίσω από την σημερινή Πλατεία Ηρώων Ανεξαρτησίας, αν και έχει χαρακτηριστεί ιστορικής σημασίας, στέκει εγκαταλελειμμένη. Ωστόσο είναι αξιοσημείωτος ο καθαρά νεοκλασικός της ρυθμός και τα ιδιαίτερα μορφολογικά της στοιχεία όπως η κεραμοσκεπή, τα ξύλινα παράθυρα, η ξυλόγλυπτη διακόσμηση κάτω από το γείσο της οροφής και η περίτεχνη σιδερένια πόρτα εισόδου.
Το σπίτι του Νίκου Καζαντζάκη
Εκτός των ιστορικών κτισμάτων της εποχής του Καποδίστρια, αξίζει να συμπεριληφθεί στα αξιοσημείωτα Αιγινίτικα κτήρια ένα εξαιρετικό δείγμα αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ου αιώνα, που αποτέλεσε κατοικία του διεθνώς αναγνωρισμένου συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη. Η όμορφη παραθεριστική οικία βρίσκεται πάνω στον παραλιακό δρόμο που συνδέει την πόλη της Αίγινας με τη Σουβάλα και χτίστηκε από τον αρχιτέκτονα Βασίλη Δούρο το 1937 στην περιοχή Πλακάκια. Εκτός από την υπέροχη κι απρόσκοπτη θέα στην ανοιχτή θάλασσα, αποτελεί κι ένα εξαιρετικό δείγμα ενσωμάτωσης του κτίσματος στο βραχώδες τοπίο που το περιβάλλει. Ο ίδιος ο Καζαντζάκης το αποκαλούσε «Κουκούλι» και το μετέτρεψε σε μόνιμη κατοικία του στο νησί που τόσο αγάπησε, για πάνω από μία δεκαετία. Εδώ έγραψε κάποια από τα σημαντικότερα έργα του, όπως τα «Αλέξης Ζορμπάς» και «Οδύσσεια» και ολοκλήρωσε την «Ασκητική», ενώ εδώ επίσης υποδέχονταν με τη σύζυγό του τους σπουδαιότερους πνευματικούς ανθρώπους και καλλιτέχνες της εποχής. Θα αναγνωρίσετε το σπίτι με τα μπλε παράθυρα, από το σκαλισμένο βράχο που έχει ενσωματωθεί στον πέτρινο φράχτη που το περιβάλλει, θυμίζοντας σε όλους ότι η κατοικία αυτή κάποτε φιλοξένησε ένα από τα λαμπρότερα πνεύματα της σύγχρονης Ελλάδας.
Στα πλαίσια των εορτασμών για τα 200χρόνια της Ελληνικής επανάστασης, πραγματοποιείται στην Αίγινα στις 17 Οκτωβρίου αγώνας δρόμου προς τιμήν του Ιωάννη Καποδίστρια. Η συμμετοχή ή η παρακολούθηση του αγώνα αποτελεί ιδανική αφορμή για γνωριμία με τα παραπάνω κτήρια – ορόσημα της ιστορίας του νησιού.
