Φύση, Ιστορία και Παράδοση στο Νομό Πέλλας: Ένας ανεξάντλητος θησαυρός για τους επισκέπτες της

Πολεοδομία και αξιοθέατα

Η αρχαία Πέλλα αποτελούνταν από ορθογώνια οικοδομικά τετράγωνα. Σε καθεμιά υπήρχαν δύο ή περισσότερες οικίες. Οι μεγαλύτερες, που βρίσκονται στον κεντρικό επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο, έχουν έκταση 2.500–3.000 τ.μ. και οι μικρότερες 200–500 τ.μ. Οι χώροι των συμποσίων των πλουσιότερων οικιών και οι προθάλαμοί τους είχαν ψηφιδωτά δάπεδα με μεγάλη θεματική ποικιλία και τεχνική αρτιότητα, γεγονός που οδήγησε τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι στην πόλη λειτουργούσαν οργανωμένα εργαστήρια ψηφιδωτών. Τα παγκοσμίως γνωστά ψηφιδωτά δάπεδα της Πέλλας με χρήση φυσικών ψηφίδων είναι λαμπρά δείγματα αυτής της τέχνης. Μεταξύ των θεμάτων τους είναι ο θεός Διόνυσος πάνω σε πάνθηρα, το κυνήγι λιονταριού από ήρωα, ένα ζεύγος κενταύρων –όλα εκτίθενται στο μουσείο της Πέλλας. Τα δάπεδα των προθαλάμων είχαν γεωμετρικά σχέδια.

Στο κέντρο της πόλης βρίσκεται η Ελληνιστική Αγορά, κτισμένη πιθανόν στα χρόνια του Κασσάνδρου (τέλη 4ου αιώνα π.Χ.) επάνω σε κλασικό νεκροταφείο. Ήταν το εμπορικό, διοικητικό και κοινωνικό κέντρο της ελληνιστικής Πέλλας μέχρι την καταστροφή της. Από τα πολυάριθμα ιερά της εποχής έχουν ανασκαφεί τρία: το οικοδομικό συγκρότημα της περιοχής του ιερού του Δάρρωνα, τοπικού θεού-θεραπευτή, το ιερό της Μητέρας των Θεών και της Αφροδίτης, καθώς και το Θεσμοφόριο. Ο αρχαιολογικός χώρος απέχει 42 χλμ. από την Έδεσσα.

Το Ανάκτορο της Πέλλας

Στο κτίριο αυτό, μέρος του οποίου ανασκάφηκε το 1957, μεγάλωσε ο βασιλιάς των Μακεδόνων Αλέξανδρος και αθλούνταν μαζί με τους γόνους της αριστοκρατίας στην παλαίστρα και στην κολυμβητική δεξαμενή του. Το συγκρότημα καλύπτει έκταση περίπου 75.000 τ.μ. και τα οικοδομήματά του είναι διαφορετικών ιστορικών περιόδων. Ήταν η έδρα της βασιλικής εξουσίας του μακεδονικού κράτους. Η σχετικά απλή αρχική μορφή του διαφοροποιήθηκε επί βασιλείας του Φιλίππου Β΄, καθώς μετά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο ρόλος του μακεδονικού βασιλείου άλλαξε και η πρωτεύουσά του αναδείχθηκε ως ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Κατά τη βασιλεία του Κασσάνδρου, η Πέλλα διπλασιάστηκε σε μέγεθος. Έτσι, στο ανάκτορο οικοδομήθηκαν μνημειακού χαρακτήρα κτίρια και το βόρειο σκέλος της οχύρωσης με τη βασιλική πύλη που οδηγούσε στα βασιλικά διαμερίσματα. Η μεγαλύτερη επέμβαση στο ανάκτορο έγινε στα χρόνια του Δημητρίου Πολιορκητή και ιδιαίτερα του Αντίγονου Γονατά. Το ανάκτορο με τους θησαυρούς του λεηλατήθηκε από τους Ρωμαίους όταν ηττήθηκαν οι Μακεδόνες το 168 π.Χ., και ο βασιλιάς με την οικογένειά του μεταφέρθηκαν αιχμάλωτοι στη Ρώμη. Ωστόσο, η πόλη συνέχισε να υπάρχει και κατά τη διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων, καθώς από εκεί περνούσε και η Εγνατία Οδός.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας

Σύγχρονο οικοδόμημα φιλοξενεί το μουσείο, με τη σύγχρονη μουσειολογική προσέγγιση και οργάνωση, στο οποίο θα δείτε θαυμάσια ψηφιδωτά από την αρχαία Πέλλα. Έχει έκταση 6.000 τ.μ. και βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του αρχαιολογικού χώρου, πλάι στον σύγχρονο οικισμό.
Την πρώτη ιδιαίτερα θετική εντύπωση δίνει το ορθογώνιο αίθριο που παραπέμπει στην περίστυλη αυλή των οικιών της Πέλλας, με το φυσικό φως να αναδεικνύει αρχιτεκτονικά μέλη, γλυπτά, επιτύμβιες και αναθηματικές στήλες. Στη συνέχεια, ο επισκέπτης αντικρίζει μια μαρμάρινη κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος μεγάλωσε στην Πέλλα και ανακαλύφθηκε στην περιοχή των Γιαννιτσών.

Η έκθεση αναπτύσσεται σε χώρο 2.500 τ.μ. και έχει πέντε θεματικές ενότητες. Αφορούν την καθημερινή ζωή των κατοίκων, τη δημόσια ζωή -με ευρήματα κυρίως από την αγορά και ένα αποκατεστημένο εργαστήριο κεραμικής, τη θρησκεία με εκθέματα από τα ιερά της αρχαίας πόλης· σε αυτήν την ενότητα εντάσσονται μάλιστα και δύο ψηφιδωτά που κοσμούσαν τα δάπεδα κτιρίων της περιοχής του ιερού του Δάρρωνα. Η τέταρτη ενότητα αφορά τα νεκροταφεία και, τέλος, υπάρχει η αίθουσα του ανακτόρου, όπου θα πληροφορηθείτε σχετικά με τη λειτουργία του ανακτορικού συγκροτήματος καθώς και για την προσωπικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Τηλ. 23820 31160

Ο Παλαιός Άγιος Αθανάσιος, ένα success story

Ενθουσιασμένοι επιστρέφουν σκιέρ και μη από το ωραίο πέτρινο χωριό κοντά στο Καϊμάκτσαλαν (16 χλμ.), που αναβίωσε και είναι χαρακτηρισμένο ως Παραδοσιακός Οικισμός από το 1992. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.200 μ., μέσα σε οξιές, στο οροπέδιο ενός μεγάλου πλατώματος, λίγο πριν τους πρόποδες του όρους Βόρας με το Καϊμάκτσαλαν (2.524 μ.) και της κορυφής της Πιπερίτσας. Θεωρείται ότι ο οικισμός του Παλαιού Αγίου Αθανασίου (Τσέγενη, άλλοτε) δημιουργήθηκε τον 16ο αιώνα από Ηπειρώτες κτηνοτρόφους και κτιστάδες. Στην πρόσφατη ιστορία, οι κάτοικοί του, που ασχολούνταν κυρίως με την κτηνοτροφία και την υφαντική, πέρασαν διάφορες περιπέτειες και αντιμετώπισαν μεγάλες δυσκολίες, αφού δεν υπήρχαν καν δρόμοι. Έψαξαν αλλού για να εγκατασταθούν, κι έτσι το χωριό ερήμωσε και τελικά εγκαταλείφθηκε οριστικά στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν ίδρυσαν χαμηλότερα τον Νέο Άγιο Αθανάσιο.

Και, ω του θαύματος, με τη λειτουργία του χιονοδρομικού κέντρου στο Καϊμάκτσαλαν από το 1995 και τη διάνοιξη δρόμων, ο οικισμός άρχισε να εποικίζεται και πάλι από ντόπιους και Θεσσαλονικείς. Έγιναν επενδύσεις και άρχισε να ανθίζει χάρη στον τουρισμό. Τα οικοδομήματα με τη χαρακτηριστική μακεδονική αρχιτεκτονική, κτισμένα κυρίως με πέτρα και ξύλο, αναστηλώθηκαν και αποκαταστάθηκαν, ξαναπαίρνοντας την αρχική τους μορφή. Κάπως έτσι μεταμορφώθηκε σε κοσμικό ορεινό θέρετρο της Μακεδονίας, με πολλές τουριστικές υποδομές – ξενοδοχεία, ταβέρνες, καφέ, καταστήματα εξοπλισμού για σκι κ.ά.

Απέχει 33 χλμ. από την Έδεσσα.

Τα Λουτρά Πόζαρ

Πόζαρ σημαίνει φωτιά ή θερμότητα στα σλαβικά, παραπέμποντας φυσικά στα θερμά νερά της παραδεισένιας αυτής περιοχής. Η λουτρόπολη βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Βόρας. Το καταπληκτικό φυσικό τοπίο με τους καταρράκτες, τις ανοιχτές πισίνες που αχνίζουν και τα ιαματικά νερά με σταθερή θερμοκρασία 37°C είναι ένας συνδυασμός στον οποίο δύσκολα μπορεί κανείς να αντισταθεί. Κι έτσι η επισκεψιμότητα είναι μεγάλη. Tο ποτάμι του Αγίου Νικολάου διασχίζει τη λουτρόπολη και ο μεγαλύτερος καταρράκτης έχει ύψος 22 μέτρων. Λειτουργούν οργανωμένες εγκαταστάσεις, κλειστές πισίνες, jacuzzi και χαμάμ (με αμοιβή). Το Αλεξάνδρειο Υδροθεραπευτήριο περιλαμβάνει 11 πισίνες με τεχνητούς καταρράκτες.

Το νερό της περιοχής αναβλύζει από πηγές σε υψόμετρο έως και 390 μ., εισχωρεί στο έδαφος όπου θερμαίνεται και, όταν ανεβαίνει στην επιφάνεια, κυλά και εμπλουτίζεται με μέταλλα και άλλα συστατικά. Είναι ιδανικό για παθήσεις του κυκλοφοριακού και του αναπνευστικού συστήματος, ρευματοπάθειες, δερματικές παθήσεις κ.ά. Στο Λουτράκι θα βρείτε πολλά καταλύματα, εστιατόρια, καφέ και καταστήματα. Στο φαράγγι με την παραμυθένια φύση και τους καταρράκτες έχουν φτιαχτεί πλακόστρωτα και ξύλινες γέφυρες που κάνουν προσβάσιμα τα σπήλαια που υπάρχουν εκεί.

Σύμφωνα με τον ιστότοπο των λουτρών, υπάρχουν 16 γνωστά σπήλαια, από τα οποία το λεγόμενο Βάραθρο είναι επισκέψιμο και η Αρκουδοσπηλιά έχει παλαιοντολογικό ενδιαφέρον. Στα σπήλαια έχουν βρεθεί, έπειτα από ανασκαφές του ΑΠΘ, απολιθώματα που δηλώνουν την ύπαρξη ζωής από τη Νεολιθική Εποχή. Μάλιστα, σε έξι από αυτά έχουν ανακαλυφθεί περίπου 15.000 απολιθώματα. Το σημαντικότερο είναι ένα τμήμα απολιθωμένου κρανίου καφετιάς αρκούδας ηλικίας 10.000 ετών.

Το Πάϊκο

Πλούσιο σε νερά, με ψηλότερη κορυφή τη Γκόλα Τσούκα σε υψόμετρο 1.650 μέτρων, ξεχωρίζει για τη μεγάλη βιοποικιλότητα, τη χλωρίδα και τα υπέροχα τοπία του. Εκεί βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα δάση καστανιάς στην Ελλάδα, ενώ υπάρχουν πυκνά δάση οξιάς, πεύκης, βελανιδιάς και πλατάνου. Το φθινόπωρο, όταν αλλάζουν χρώμα οι φυλλωσιές, τα τοπία είναι απερίγραπτης ομορφιάς. Αξίζει να ανακαλύψετε τη Σμαραγδένια λίμνη και τους καταρράκτες του Σκρα, αν και αυτοί βρίσκονται στον νομό Κιλκίς. Το πιο γνωστό μονοπάτι είναι αυτό που ανεβαίνει στη Γκόλα Τσούκα από το Ελευθεροχώρι (υπάρχει και άλλη αφετηρία, το χωριό Καστανερή) και δίνει τη δυνατότητα να πάρει κανείς μια πολύ καλή εικόνα των τοπίων (19 χλμ., περίπου 7 ώρες με την επιστροφή).

Η λίμνη Βεγορίτιδα

Είναι μια από τις μεγαλύτερες φυσικές λίμνες και από τα σημαντικότερα καταφύγια ορνιθοπανίδας της Βόρειας Ελλάδας. Στις όχθες της βρίσκονται οι οικισμοί Άρνισσα και Άγιος Παντελεήμονας. Αποτελεί το χαμηλότερο σημείο του συμπλέγματος των λιμνών Ζάζαρης, Χειμαδίτιδας και Πετρών, με τις οποίες επικοινωνεί μέσω υπόγειων υδάτινων ροών. Βρίσκεται σε υψόμετρο 524 μ., έχει βάθος έως 60 μ., μήκος 12,5 χλμ. και πλάτος 5,5 χλμ. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί περισσότερα από 140 είδη πουλιών και στη λίμνη ζουν 18 είδη ψαριών.

Υδροβιότοπος Άγρα-Νησίου-Βρυτών

Την τεχνητή αυτή λίμνη γλυκού νερού, με έκταση περίπου 6.000 στρεμμάτων, υδροδοτούν οι πηγές του Εδεσσαίου. Δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή φράγματος το 1953. Καλύπτεται από υδρόβια βλάστηση και φιλοξενεί κατά περιόδους περισσότερα από 250 διαφορετικά είδη πτηνών. Φωλιάζουν και αναπαράγονται τουλάχιστον 130 είδη, μεταξύ των οποίων ερωδιοί, κύκνοι, πελεκάνοι, αλκυόνες, νανοβουτηχτάρια και ο πολύ σπάνιος μαυρογλάρονος.

Απέχει 6 χλμ. από την Έδεσσα.

Διαβάστε ακόμα:

Φαράγγια, καταπράσινα χωριά και καταρράκτες -Πόζαρ δεν είναι μόνο τα Λουτρά

Κάτι μοναδικό συμβαίνει στα Λουτρά Πόζαρ

Χειμερινή εξόρμηση στον Παλαιό Άγιο Αθανάσιο