Σημαντικά αξιοθέατα βρίσκονται κοντά στην Έδεσσα, με πρώτο τον αρχαιολογικό χώρο της Πέλλας, γενέτειρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, με το ανάκτορο και το μουσείο. Το χιονοδρομικό κέντρο στο Καϊμάκτσαλαν και ο αναγεννημένος Παλαιός Άγιος Αθανάσιος, τα περίφημα Λουτρά Πόζαρ, το Πάικο και η Βεγορίτιδα είναι φημισμένοι προορισμοί της βόρειας Ελλάδας που προσελκύουν χιλιάδες επισκέπτες όλο το χρόνο.
Η αρχαία Πέλλα, γενέτειρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, με τα φημισμένα ψηφιδωτά
Η αρχαία Πέλλα είναι από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Μακεδονίας και έχει έκταση περίπου 4.000 στρεμμάτων. Τη μορφή που βλέπουμε σήμερα πήρε στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ., με τροποποιήσεις και ανοικοδομήσεις κατά την ελληνιστική περίοδο. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, στα κλασικά χρόνια ήταν παραθαλάσσια. Μερικές δεκαετίες μετά τους περσικούς πολέμους, στο τέλος του 5ου αιώνα π.Χ., ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αρχέλαος μετέφερε εκεί την έδρα του από τις Αιγές, λόγω της σπουδαίας στρατηγικής της θέσης. Ήδη το 380 π.Χ. ο Ξενοφών την αποκαλούσε «μεγίστη των εν Μακεδονία πόλεων», και έφτασε σε πλήρη ακμή από τα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μετά. Η Πέλλα παρέμεινε πρωτεύουσα των Μακεδόνων μέχρι την υποταγή τους στους Ρωμαίους το 168 π.Χ. και συνέχισε να ακμάζει πληθυσμιακά και εμπορικά μέχρι τη βίαιη καταστροφή της -πιθανώς από σεισμό, κοντά στα 90 π.Χ.
Πολεοδομία και αξιοθέατα
Η αρχαία Πέλλα αποτελούνταν από ορθογώνια οικοδομικά τετράγωνα. Σε κάθε ένα υπήρχαν δυο ή περισσότερες οικίες. Οι μεγαλύτερες -που βρίσκονται στον κεντρικό επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο- έχουν έκταση 2500-3000 τ.μ. και οι μικρότερες 200-500 τ.μ. Οι χώροι των συμποσίων των πλουσιότερων οικιών και οι προθάλαμοί τους είχαν ψηφιδωτά δάπεδα με μεγάλη θεματική ποικιλία και τεχνική αρτιότητα, που οδήγησε τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι στην πόλη λειτουργούσαν οργανωμένα εργαστήρια ψηφιδωτών. Τα παγκοσμίως γνωστά ψηφιδωτά δάπεδα της Πέλλας με χρήση φυσικών ψηφίδων, είναι λαμπρά δείγματα αυτής της τέχνης. Μεταξύ των θεμάτων τους είναι ο θεός Διόνυσος ως πάνθηρας, το κυνήγι λιονταριού, ένα ζεύγος κενταύρων (που εκτίθενται στο μουσείο της Πέλλας). Τα δάπεδα των προθαλάμων είχαν γεωμετρικά σχέδια.
Στο κέντρο της πόλης βρίσκεται η Ελληνιστική Αγορά, κτισμένη πιθανόν στα χρόνια του Κασσάνδρου (τέλη 4ου αιώνα π. Χ.) επάνω σε κλασικό νεκροταφείο. Ήταν το εμπορικό, διοικητικό και κοινωνικό κέντρο της ελληνιστικής Πέλλας μέχρι την καταστροφή της. Από τα πολυάριθμα ιερά της ελληνιστικής εποχής έχουν ανασκαφεί τρία: Το οικοδομικό συγκρότημα της περιοχής του ιερού του Δάρρωνος, τοπικού θεραπευτή θεού, το ιερό της Μητέρας των Θεών και της Αφροδίτης, καθώς και το Θεσμοφόριο. Ο αρχαιολογικός χώρος απέχει 42 χλμ. από την Έδεσσα.
Το Ανάκτορο της Πέλλας
Στο κτίριο αυτό, μέρος του οποίου είχε ανασκαφεί το 1957, μεγάλωσε ο βασιλιάς των Μακεδόνων Αλέξανδρος και αθλούνταν μαζί με τους γόνους της αριστοκρατίας. στην παλαίστρα και στην κολυμβητική δεξαμενή του. Το συγκρότημα καλύπτει έκταση περίπου 75.000 τ.μ. και τα οικοδoμήματά του είναι διαφορετικών ιστορικών περιόδων. Ήταν η έδρα της βασιλικής εξουσίας του μακεδονικού κράτους. Η σχετικά απλή αρχική μορφή του διαφοροποιήθηκε επί βασιλείας του Φιλίππου Β΄, καθώς, μετά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο ρόλος του Μακεδονικού Βασιλείου άλλαξε και η πρωτεύουσά του αναδείχθηκε ως ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα του αρχαίου ελληνικού κόσμου.
Κατά τη βασιλεία του Κασσάνδρου η Πέλλα διπλασιάστηκε σε μέγεθος. Έτσι, στο ανάκτορο οικοδομήθηκαν μνημειακού χαρακτήρα κτίρια και το βόρειο σκέλος της οχύρωσης με τη βασιλική πύλη που οδηγούσε στα βασιλικά διαμερίσματα. Η μεγαλύτερη επέμβαση στο ανάκτορο έγινε στα χρόνια του Δημητρίου Πολιορκητή και ιδιαίτερα του Αντίγονου Γονατά. Το ανάκτορο με τους θησαυρούς του λεηλατήθηκε από τους Ρωμαίους όταν ηττήθηκαν οι Μακεδόνες το 168 π.Χ. -μάλιστα πήραν τον βασιλιά και την οικογένειά του ως σκλάβους στη Ρώμη. Ωστόσο, η πόλη συνέχισε να υπάρχει και κατά τη διάρκεια των Ρωμαϊκών χρόνων, καθώς από εκεί περνούσε και η Εγνατία Οδός.
Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας
Ένα νεόκτιστο οικοδόμημα φιλοξενεί το μουσείο με τη σύγχρονη μουσειολογική προσέγγιση και οργάνωση, στο οποίο θα δείτε και θαυμάσια ψηφιδωτά από την αρχαία Πέλλα. Έχει έκταση 6.000 τ.μ. και βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του αρχαιολογικού χώρου, πλάι στον σύγχρονο οικισμό.
Την πρώτη ιδιαίτερα θετική εντύπωση δίνει το ορθογώνιο αίθριο που παραπέμπει στην περίστυλη αυλή των οικιών της Πέλλας, με το φυσικό φως να αναδεικνύει αρχιτεκτονικά μέλη, γλυπτά, επιτύμβιες και αναθηματικές στήλες. Μετά σας υποδέχεται μια μαρμάρινη κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος μεγάλωσε στην Πέλλα, και ανακαλύφθηκε στην περιοχή των Γιαννιτσών.
Η έκθεση αναπτύσσεται σε χώρο 2.500 τ.μ. και έχει πέντε θεματικές ενότητες. Αφορούν την καθημερινή ζωή των κατοίκων, τη δημόσια -με ευρήματα κυρίως από την αγορά και ένα αποκατεστημένο εργαστήριο κεραμικής-, τη θρησκεία με εκθέματα από τα ιερά της αρχαίας πόλης: Σε αυτήν την ενότητα εντάσσονται μάλιστα και δύο ψηφιδωτά που κοσμούσαν τα δάπεδα κτιρίων της περιοχής του ιερού του Δάρρωνα. Η τέταρτη ενότητα αφορά τα νεκροταφεία και τέλος υπάρχει η αίθουσα του ανακτόρου, όπου θα πληροφορηθείτε σχετικά με τη λειτουργία του ανακτορικού συγκροτήματος καθώς και για την προσωπικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Τηλ. 23820 31160
Ο Παλαιός Άγιος Αθανάσιος, ένα success story
Ενθουσιασμένοι επιστρέφουν – σκιέρ και μη-, από το ωραίο πέτρινο χωριό κοντά στο Καϊμάκτσαλαν (16 χλμ.) που αναβίωσε και είναι χαρακτηρισμένο ως Παραδοσιακός Οικισμός από το 1992. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.200 μ., μέσα σε οξιές στο οροπέδιο ενός μεγάλου πλατώματος, λίγο πριν τους πρόποδες του όρους Βόρας με το Καϊμάκτσαλάν (2524 μ.), και της κορυφής της Πιπερίτσας. Θεωρείται ότι ο οικισμός του Παλαιού Αγίου Αθανασίου (Τσέγενη, άλλοτε) δημιουργήθηκε τον 16ο αι., από Ηπειρώτες κτηνοτρόφους και κτιστάδες. Στην πρόσφατη ιστορία οι κάτοικοί του, που ασχολούνταν κυρίως με την κτηνοτροφία και την υφαντική, πέρασαν διάφορες περιπέτειες και αντιμετώπισαν μεγάλες δυσκολίες – αφού δεν υπήρχαν καν δρόμοι. Έψαξαν αλλού για να εγκατασταθούν κι έτσι το χωριό ερήμωσε και τελικά εγκαταλείφθηκε οριστικά το 1985, όταν ίδρυσαν χαμηλότερα τον Νέο Άγιο Αθανάσιο.
Και, ω του θαύματος, με τη λειτουργία του χιονοδρομικού κέντρου στο Καϊμάκτσαλαν από το 1995, και τη διάνοιξη δρόμων, ο οικισμός άρχισε να εποικίζεται και πάλι από ντόπιους και Θεσσαλονικείς, έγιναν επενδύσεις και άρχισε να ανθίζει χάρη στον τουρισμό. Τα οικοδομήματα με τη χαρακτηριστική μακεδονική αρχιτεκτονική, κτισμένα κυρίως με πέτρα και ξύλο, αναστηλώθηκαν και αποκαταστάθηκαν, ξαναπαίρνοντας την αρχική τους μορφή. Κάπως έτσι μεταμορφώθηκε σε κοσμικό ορεινό θέρετρο της Μακεδονίας, με πολλές τουριστικές υποδομές -ξενοδοχεία, ταβέρνες, καφέ, καταστήματα εξοπλισμού για σκι κ.α.
Από τα θρησκευτικά μνημεία, δείτε την εκκλησία της Αναλήψεως (17ος αι.), τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με νάρθηκα, το εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου που «βάφτισε» το χωριό και προσφέρει θέα στη λίμνη Βεγορίτιδα, καθώς και το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, μέσα σε καταπράσινο τοπίο. Με αφετηρία τον Παλαιό Άγιο Αθανάσιο οργανώνονται δραστηριότητες στο βουνό Βόρας, όπως αναρριχήσεις, ποδήλατο βουνού, πεζοπορίες, ιππασία, τοξοβολία.
Απέχει 33 χλμ. από την Έδεσσα.
Χιονοδρομικό Κέντρο Βόρας-Καϊμάκτσαλαν
Ο Βόρας είναι το τρίτο πιο ψηλό βουνό στη χώρα μας με πυκνά δάση οξιάς, πεύκης και δρυός, κοιλάδες, χαράδρες, βοσκότοπους και πολλά σημαντικά είδη χλωρίδας και πανίδας -μεταξύ των οποίων ζαρκάδια, ελάφια, αγριογούρουνα, ακόμη και αρκούδες. Έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000. Η ψηλότερη κορυφή του είναι το Καϊμάκτσαλαν στα 2524 μ. Καθώς το βουνό είναι ομαλό, φθάνει κανείς εύκολα στην αλπική ζώνη και στην κορυφή από τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο του χιονοδρομικού. Ο Βόρας είναι το φυσικό σύνορο των νομών Φλώρινας και Πέλλας. Το χιονοδρομικό κέντρο στο Καϊμάκτσαλαν, είναι στα όρια του νομού Πέλλας που αποτελεί σύνορο με τα Σκόπια.
Η επίσημη έναρξή του έγινε το 1995. Όπως διαβάζουμε στον ιστότοπο του χιονοδρομικού το κατώτερο σημείο του είναι στα 2.050 μ. με το κεντρικό καταφύγιο, πάρκινγκ, σχολές σκι και φτάνει μέχρι τα 2.480 μ. στο τέλος της διαδρομής του αναβατήρα Κρέμαση. Η θέα είναι εξαιρετική και όταν το επιτρέπει ο καιρός μπορεί να δει κάποιος έως τον Θερμαϊκό κόλπο και την κορυφή του Ολύμπου. Διαθέτει μακριές και φαρδιές πίστες χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία και θεωρείται ιδανικό για τη βελτίωση τεχνικής και διαδρομές σε απάτητο χιόνι. Λειτουργούν εστιατόρια, καφέ, καταστήματα ενοικίασης εξοπλισμού κ.α.
Απέχει από την Έδεσσα 34 χλμ.
Τα Λουτρά Πόζαρ
Πόζαρ σημαίνει φωτιά ή θερμότητα στα σλαβικά -παραπέμποντας, φυσικά στα θερμά νερά της παραδεισένιας αυτής περιοχής. Η λουτρόπολη βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Βόρας. Το καταπληκτικό φυσικό τοπίο με τους καταρράκτες, τις ανοιχτές πισίνες που αχνίζουν και τα ιαματικά νερά με σταθερή θερμοκρασία 37°C, είναι ένας συνδυασμός στον οποίο δύσκολα μπορεί κανείς να αντισταθεί. Κι έτσι η επισκεψιμότητα είναι μεγάλη -έως και 1 εκατομμύριο άνθρωποι τον χρόνο -και μάλιστα όχι μόνο ηλικιωμένοι. Το ποτάμι του Αγίου Νικολάου διασχίζει τη λουτρόπολη και ο μεγαλύτερος καταρράκτης έχει ύψος 22 μέτρων. Λειτουργούν οργανωμένες εγκαταστάσεις κλειστές πισίνες, jacuzzi και χαμάμ (με αμοιβή). Το Αλεξάνδρειο υδροθεραπευτήριο περιλαμβάνει 11 πισίνες με τεχνητούς καταρράκτες.
Το νερό της περιοχής αναβλύζει από πηγές σε υψόμετρο έως και 390 μ., εισχωρεί στο έδαφος όπου θερμαίνεται και όταν ανεβαίνει στην επιφάνεια κυλάει και εμπλουτίζεται με μέταλλα και άλλα συστατικά. Είναι ιδανικό για παθήσεις του κυκλοφοριακού και του αναπνευστικού συστήματος, ρευματοπάθειες, δερματικές παθήσεις κ.α. Στο Λουτράκι θα βρείτε πολλά καταλύματα, εστιατόρια, καφέ, καταστήματα. Στο φαράγγι με την παραμυθένια φύση και τους καταρράκτες έχουν φτιαχτεί πλακόστρωτα και ξύλινες γέφυρες που κάνουν προσβάσιμα τα σπήλαια που υπάρχουν εκεί.
Σύμφωνα με τον ιστότοπο των λουτρών είναι 15-20 από τα οποία το λεγόμενο Βάραθρο είναι επισκέψιμο και η Αρκουδοσπηλιά έχει παλαιοντολογικό ενδιαφέρον. Στα σπήλαια έχουν βρεθεί έπειτα από ανασκαφές του ΑΠΘ απολιθώματα που δηλώνουν την ύπαρξη ζωής εκεί από την Νεολιθική Εποχή. Μάλιστα, σε έξι από αυτά έχουν ανακαλυφθεί περί τα 15.000 απολιθώματα. Το σημαντικότερο είναι ένα τμήμα απολιθωμένου κρανίου καφετιάς αρκούδας ηλικίας 10.000 ετών.
Το Πάϊκο
Πλούσιο σε νερά, με ψηλότερη κορυφή τη Γκόλα Τσούκα σε υψόμετρο 1.650 μέτρων, ξεχωρίζει για τη μεγάλη βιοποικιλότητα, τη χλωρίδα και τα υπέροχα τοπία του. Εκεί βρίσκεται στο μεγαλύτερο δάσος καστανιάς στην Ελλάδα και υπάρχουν πυκνά δάση οξιάς, πεύκα, βελανιδιές και πλατάνια. Το φθινόπωρο που αλλάζουν χρώματα οι φυλλωσιές, τα τοπία είναι απερίγραπτης ομορφιάς. Αξίζει να ανακαλύψετε τη λεγόμενη Σμαραγδένια λίμνη και τους καταρράκτες του Σκρα και να οδηγήσετε ή να περπατήσετε στους δασικούς δρόμους και τα -εύκολα- μονοπάτια του βουνού. Το πιο γνωστό είναι αυτό που ανεβαίνει στη Γκόλα Τσούκα από το Ελευθεροχώρι (υπάρχει και άλλη αφετηρία, το χωριό Καστανερή) και δίνει τη δυνατότητα να πάρει κανείς μια πολύ καλή εικόνα των τοπίων (19 χλμ., περίπου 7 ώρες με την επιστροφή).
Η λίμνη Βεγορίτιδα
Είναι μια από τις μεγαλύτερες φυσικές λίμνες από τα σημαντικότερα καταφύγια ορνιθοπανίδας της Βόρειας Ελλάδας και στις όχθες της βρίσκονται οι οικισμοί Άρνισσα και Άγιος Παντελεήμονας. Αποτελεί το χαμηλότερο σημείο του συμπλέγματος των λιμνών Ζάζαρης, Χειμαδίτιδας και Πετρών, από τις οποίες τροφοδοτείται. Βρίσκεται σε υψόμετρο 524, έχει βάθος έως 60 μ., μήκος 12,5 χλμ. και πλάτος 5,5 χλμ. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 162 είδη πουλιών και στη λίμνη ζουν 20 είδη ψαριών.
Υδροβιότοπος Άγρα-Νησίου-Βρυτών
Την τεχνητή αυτή λίμνη γλυκού νερού, με έκταση περίπου 6.000 στρεμμάτων υδροδοτούν οι πηγές του Εδεσσαίου. Καλύπτεται από υδρόβια βλάστηση και φιλοξενεί κατά περιόδους περισσότερα από 250 διαφορετικά είδη πτηνών. Φωλιάζουν και αναπαράγονται τουλάχιστον 130 είδη, μεταξύ των οποίων ερωδιοί, κύκνοι, πελεκάνοι, αλκυόνες, νανοβουτηχτάρια και ο πολύ σπάνιος μαυρογλάρονος.
Απέχει 6 χλμ. από την Έδεσσα.
Διαβάστε ακόμα:
Φαράγγια, καταπράσινα χωριά και καταρράκτες -Πόζαρ δεν είναι μόνο τα Λουτρά
