Παίρνοντας το καραβάκι από τον Μώλο προς το νησάκι της λίμνης, σκέφτεται κανείς τις διάφορες ιστορίες γύρω από τον αλλιώτικο αυτό τόπο. Από τον πνιγμό της Κυρά Φροσύνης μέχρι τον αποκεφαλισμό του Αλή Πασά, το νησί των Ιωαννίνων συνδέθηκε με διάφορα πρόσωπα και γεγονότα που άφησαν ανεξίτηλο το σημάδι τους στον χρόνο. Ένα από αυτά τα σημάδια είναι και το μικρό – σήμερα – μοναστήρι του Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπηνών στο νοτιοδυτικό τμήμα της βραχώδους νησίδας. Αν και δεν είναι συνεχώς επισκέψιμο, το μικρό μοναστήρι που εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται να τραβά το ενδιαφέρον του επισκέπτη, είναι ένα από τα κρυμμένα στολίδια των Ιωαννίνων.
Φτάνοντας στο νησάκι μετά από την γραφική βαρκάδα στα θολά νερά της λίμνης και προσπερνώντας τα μικρά σοκάκια στον μώλο του νησιού, ακολουθείτε τις πινακίδες και κατευθύνεστε νοτιοδυτικά στην Μονή Φιλανθρωπηνών. Φτάνοντας στο μοναστήρι, το ήρεμο τοπίο μέσα στην ομιχλώδη γαλήνη της λίμνης σας αφήνει μία διαφορετική αίσθηση γαλήνης και μυστηρίου. Το ακατοίκητο σήμερα μοναστήρι εκ πρώτης όψεως θυμίζει ένα τυπικό μοναστήρι της Ηπείρου με δουλεμένες πέτρες και μία λιθόκτιστη στέγη να συνθέτουν το εξωτερικό του ομολογουμένως, όχι και τόσο, επιβλητικού κτιρίου.
Διασχίζοντας, όμως, την πέτρινη μικρή στοά που οδηγεί στο εσωτερικό του μοναστηριού, κανείς δεν μπορεί παρά να μην κοιτάζει δεξιά αριστερά θαυμάζοντας τις τετραγωνισμένες τοιχογραφίες με τα σκούρα χρώματα και τις αποστεωμένες, κάπως επιθετικές μορφές να γεμίζουν ασφυκτικά τον χώρο. Δεκάδες ζωηρές τοιχογραφίες χωρισμένες σε ορθογώνια πλαίσια γεμίζουν κάθε τοίχο μην αφήνοντας ούτε μία σπιθαμή επιφάνειας ελεύθερη.
Αν και οι περισσότεροι αναμένουν να δουν συνηθισμένες τοιχογραφίες με κλασικά εκκλησιαστικά θέματα, εδώ τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Εδώ μην περιμένετε να δείτε καινότυπες τοιχογραφίες από την ζωή ενός αγίου. Κόλαση, Δευτέρα Παρουσία, ψυχές να καίγονται μέσα σε κατακόκκινες φλόγες και βλοσυροί άγιοι να κοιτάνε ανέκφραστοι με αστραφτερά σπαθιά στα χέρια είναι οι σκηνές που γεμίζουν τους τετραγωνισμένους τοίχους.
Σε άλλα σημεία του μοναστηριού, μπορείτε να δείτε αγιοποιημένους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, ενώ πάρα πολλά είναι και τα θέματα που σχετίζονται με την Παλαιά Διαθήκη και την Αποκάλυψη. Σίγουρα η ατμόσφαιρα δεν έχει καμία σχέση με την εκκλησιαστική γαλήνη που περιμένει κανείς σε ένα μέρος που κάποτε θεωρούνταν ησυχαστήριο, ενώ οι πρωτότυπες τοιχογραφίες θεωρούνται σπάνια δείγματα εκκλησιαστικής τέχνης.
Η ιστορία του μοναστηριού χάνεται στα βάθη των αιώνων και συνδέεται με την αινιγματική βυζαντινή οικογένεια των Φιλανθρωπηνών – εξ ου και το όνομα – από την Κωνσταντινούπολη. Οι πηγές λένε ότι η επιρροή της αριστοκρατικής οικογένειας ήταν τόσο μεγάλη που είχε φτάσει στο σημείο να ελέγχει τον βυζαντινό στρατό και την Εκκλησία πολύ εύκολα χωρίς να λογοδοτεί σε κανέναν και για κανέναν λόγο. Κάποια στιγμή λίγο πριν την Άλωση της Πόλης, η επιφανής οικογένεια με το κομψό και βαρύγδουπο όνομα – για άγνωστο λόγο – άρχισε να εγκαταλείπει την Κωνσταντινούπολη και να διασκορπίζεται σε διάφορες περιοχές. Ορισμένα μέλη της οικογένειας έγιναν καίσαρες στην Θεσσαλία, ενώ άλλοι έγιναν δούκες της Λήμνου και της Λέσβου.
Ο Μιχαήλ Φιλανθρωπηνός, ως ένα από τα επιφανέστερα μέλη της οικογένειας, αποσύρθηκε στα Ιωάννινα και ανακαίνισε ένα παλαιότερο μικρό ησυχαστήριο στο νησί της λίμνης ζώντας εκεί απομονωμένος μέχρι το τέλος της ζωής του. Ίσως, η μυστικοπάθεια αυτής της οικογένειας να εξηγεί τα τόσο άγρια και επιβλητικά θέματα που διακοσμούν τον χώρο.
Μάλιστα, πάνω από μία είσοδο του καθολικού της μονής υπάρχει μία τοιχογραφία που απεικονίζει τα μέλη της οικογένειας που είχαν αποσυρθεί τότε στο μοναστήρι, ενώ αν παρατηρήσετε σε βάθος, θα δείτε και τις ημερομηνίες θανάτου των Φιλανθρωπηνών που ζούσαν στην μονή. Ανά τους αιώνες, η μονή πέρασε από σαράντα κύματα, ενώ δεκάδες ανώνυμοι και μη καλλιτέχνες έβαζαν την υπογραφή τους στις τοιχογραφίες δίνοντας μας εξαιρετικά δείγματα τέχνης που όμοιά τους δεν υπάρχουν αλλού.
Περπατώντας στους διαδρόμους του μικρού μοναστηριού, αισθάνεστε αμέσως την αύρα της περίεργης αυτής οικογένειας. Ο υγρός αέρας και η κατανυκτική ατμόσφαιρα δημιουργούν ένα επιβλητικό σκηνικό που σε συνδυασμό με την μυστηριακή ατμόσφαιρα της λίμνης διεγείρουν την σκέψη κάθε επισκέπτη. Αν και η σημερινή μορφή του μοναστηριού δεν έχει καμία σχέση με αυτό που δημιούργησαν οι Φιλανθρωπηνοί αιώνες πριν, η πρωτότυπη διακόσμηση δίνει μία μικρή γεύση για την περασμένη αίγλη του χώρου.
Άλλωστε, μην ξεχνάτε ότι πάνω στην νησίδα της λίμνης ιδρύθηκαν τουλάχιστον 7 μοναστήρια, μερικά από τα οποία λειτουργούσαν μέχρι το 1922. Αν και σήμερα, τα μοναστήρια του νησιού δεν λειτουργούν επίσημα, παρά μόνο ορισμένες φορές τον χρόνο, εξακολουθούν να προσκαλούν κάθε περιηγητή να τα εξερευνήσει και να μάθει τα μυστικά του αινιγματικού αυτού τόπου.
Διαβάστε ακόμα:
«Χαμένες πόλεις, κρυμμένα μοναστήρια και σπήλαια» – Tαξιδεύοντας γύρω από την λίμνη των Ιωαννίνων
5 Αirbnb στα Ιωάννινα για τις γιορτινές αποδράσεις
