Είναι δύσκολο να αντισταθείς στη γοητεία του Λούσιου. Η ζωογόνος του δύναμη επιδρά εδώ και αιώνες στο φυσικό τοπίο που τον περιβάλλει, καθορίζοντας τις ζωές, αλλά και την ιστορία των ανθρώπων της Αρκαδίας. Στις λεγόμενες «Πηγές των Αθανάτων», άλλωστε, έλουσαν τον νεογέννητο Δία οι νύμφες Νέδα, Αγνώ και Θεισόα. Έτσι πήρε το όνομά του, όπως μας πληροφορεί ο πολυταξιδεμένος περιηγητής Παυσανίας, ο οποίος έκρινε πως το ποτάμι αυτό είχε «τα πιο παγωμένα νερά του τότε γνωστού κόσμου».
Ο Λούσιος έχει πολλά πρόσωπα. Αλλού είναι ήρεμος και εύκολα προσβάσιμος, με καταπράσινη φύση γύρω του, αλλού απρόσιτος, λόγω των κάθετων βράχων που τον προστατεύουν. Κι άλλοτε δείχνει θυμωμένος, έτοιμος να αναμετρηθεί με όσους απερίσκεπτους τολμούν να τον αγνοήσουν, όταν τα νερά του φουσκώνουν από τις καταιγίδες. Εκτός δε από τους ανθρώπους, αγαπάει και τα πουλιά: τις γερακίνες, τις καρακάξες, τις κίσσες, τις σουσουράδες, τα ξεφτέρια.
Η αρχαία Γόρτυνα με το φημισμένο Ασκληπιείο της, η Τεύθις, η Βρένθη χτίστηκαν στις όχθες του. Και οι μονές Προδρόμου, Φιλοσόφου και Αιμυαλών, μαζί με πολλά παλιά ασκηταριά, εξακολουθούν να φωλιάζουν στις ορθοπλαγιές του εντυπωσιακού του φαραγγιού. Στις δικές μας ημέρες, πάλι, οι φυσιολάτρες δεν σταματούν να έρχονται στην περιοχή για να πεζοπορήσουν, να κάνουν rafting ή να ασχοληθούν με άλλες δραστηριότητες.
Επιπλέον, η ορμή των νερών του Λούσιου έγινε κινητήρια δύναμη των νερόμυλων, των νεροτριβών και του μπαρουτόμυλου της Δημητσάνας, που προμήθευε με πυρομαχικά την Ελλάδα στη διάρκεια του Αγώνα του 1821. Στο εξαιρετικό Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης του χωριού, το οποίο δημιούργησε το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς, θα δείτε τα κτίσματα και θα μάθετε για τη λειτουργία των εντυπωσιακών αυτών προβιομηχανικών μνημείων.
Το ωραιότερο σημείο στην πορεία του ποταμού, πάντως, είναι το υποβλητικό φαράγγι, το οποίο έχει συνολικό μήκος 15 χιλιόμετρα. Έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος από το Υπουργείο Πολιτισμού, όπως και χώρος «υψηλής οικολογικής προστασίας». Ο Λούσιος, τέλος, είναι ιδανικός και για ράφτινγκ, όπως είπαμε: η υδάτινη διαδρομή ξεκινάει από το γεφύρι κοντά στον Ατσίχολο και τελειώνει στο πέτρινο γεφύρι του Κούκου (χτισμένο το 1880), κοντά στο σημείο όπου τα νερά του συναντιούνται με εκείνα του ποταμού Αλφειού.
Ο μοναχισμός στο φαράγγι του Λούσιου και η Μονή Προδρόμου
Δυσπρόσιτο και απομονωμένο, το φαράγγι του Λούσιου προσέλκυσε συχνά αναχωρητές, οι οποίοι δημιούργησαν ασκηταριά στις σπηλιές των γκρεμών του. Έφτιαξαν κοινόβια και πεζούλες, ξεχέρσωσαν, καλλιέργησαν. Αναζήτησαν τον Θεό και τον εαυτό τους, μόνοι ή σε κοινόβια, βρήκαν ασφάλεια, μετέδωσαν τη γνώση. Οι πρώτοι φαίνεται πως ήρθαν τον 8ο ή 9ο αιώνα, σύμφωνα με κάποιους μελετητές ή τον 14ο –δύσκολο να έχεις ασφαλή γνώση, αφού δεν υπάρχουν γραπτές πηγές. Τα ασκηταριά ίσως έφταναν τα πενήντα. Σήμερα έχουν βρεθεί λείψανα των μισών από αυτά.
Οι δύο πιο φημισμένες μονές του Λούσιου είναι η Προδρόμου και η Φιλοσόφου (Παλαιά και Νέα). Η δεύτερη έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πνευματική καλλιέργεια του πληθυσμού της περιοχής στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και η φήμη της απλώθηκε σε όλη την Πελοπόννησο.
Η Μονή Προδρόμου δημιουργήθηκε από διάφορα ασκηταριά που υπήρχαν γύρω από το σημείο όπου βρίσκεται. Κρέμεται 200 μέτρα πάνω από το ποτάμι, σε υψόμετρο 600 μέτρων. Τα πολυώροφα κτίσματά της είναι εντυπωσιακά, ενώ η θέα από τους ανοιχτούς εξώστες σε ένα τοπίο με θεόρατους βράχους και πυκνή βλάστηση, προκαλεί ίλιγγο. Το δε νερό δεν σταματά ποτέ να ηχεί.
Όλα ξεκίνησαν από το ασκηταριό του Αγίου Νικολάου, όπου συγκεντρώθηκαν πολλοί ασκητές: διατηρείται σήμερα πάνω από την οροφή του καθολικού. Προφορικές παραδόσεις λένε πως γύρω στο 1167 (ή πολύ αργότερα, στα τέλη του 16ου αιώνα), χτίστηκε εκεί μια εκκλησία αφιερωμένη στον Ιωάννη Πρόδρομο, η οποία έγινε καθολικό. Το μικρό κοινόβιο αναπτύχθηκε στο πέρασμα των αιώνων. Ωστόσο, ακόμη και στις περιόδους της ακμής του μοναστηριού, ο αριθμός των μοναχών δεν ξεπέρασε τους 15. Εξάλλου, όπως λένε οι ίδιοι, το μικρό καθολικό χωράει ακριβώς τόσους.
Ανάμεσα στον 17ο και τον 18ο αιώνα η μονή Προδρόμου έφτασε σε μεγάλη ακμή και απέκτησε περιουσία. Διατήρησε την ορθόδοξη πίστη στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και λέγεται ότι σε κάποιους πολέμους λειτούργησε εκεί νοσοκομείο. Το μοναστήρι διαλύθηκε το 1834, επί Βαυαροκρατίας, μαζί με εκατοντάδες άλλα της Πελοποννήσου. Ωστόσο επανιδρύθηκε το 1838. Από τη δεκαετία του 1950 δημιουργήθηκε σχολή αγιογραφίας για φορητές εικόνες που λειτούργησε ως το 2000, περίπου –αφήνοντας πίσω της σπουδαία παράδοση.
Στη διάρκεια της επίσκεψής σας θα δείτε την κρήνη του 1788, που δεσπόζει στο προαύλιο, ένα τέμπλο του 18ου αιώνα καθώς και το προαναφερθέν καθολικό, το οποίο χτίστηκε σύμφωνα με τη μορφολογία του βράχου. Μπροστά από το καθολικό, τώρα, είναι το αρχονταρίκι και οι απλωταριές (οι ανοιχτοί εξώστες), ενώ γύρω εκτείνονται οι πτέρυγες των κελιών. Στα βόρεια της μονής βρίσκονται οι πέτρινες αποθήκες και οι στάβλοι, ενώ στην άκρη του μονοπατιού δεσπόζει ο εντυπωσιακός ναός του Αγίου Αθανασίου Χριστιανουπόλεως, οικοδομημένος στις αρχές του 20ού αιώνα. Απολαύστε τον ελληνικό καφέ που θα σας κεράσουν οι μοναχοί και συζητήστε μαζί τους για τη καθημερινή ζωή στη μονή, που είναι τόσο διαφορετική από τις δικές μας.
Μονή Φιλοσόφου, η αρχαιότερη της Αρκαδίας
Εάν δει κανείς την Παλαιά Μονή Φιλοσόφου από λήψεις drone, θα συνειδητοποιήσει ότι πρόκειται για σπάνιο μνημείο. Ο χρόνος έχει χαρίσει μοναδικά σχήματα στους απότομους βράχους που την ενσωματώνουν –κάθετες «φλέβες», απροσδιόριστες «γλυπτές» μορφές– τα οποία συντείνουν στη δημιουργία ενός συνόλου που σε αφήνει με το στόμα ανοιχτό. Δώστε λοιπόν χρόνο στον εαυτό σας, όχι μόνο για να περιηγηθείτε το μνημείο, αλλά και για να αισθανθείτε την ενέργεια που αποπνέει.
Το κοίλωμα του βράχου όπου χτίστηκε έχει μήκος 128 μέτρα, αλλά το πλάτος ποικίλλει από 8 μέτρα ως 50 πόντους. Στα αμυντικά τείχη υπήρχαν θυρίδες, ανοίγματα και σκαλοπάτια. Στήριζαν ως αντηρίδες τα κτίσματα και έκαναν το μοναστήρι σχεδόν απόρθητο. Τα κελιά και τα βοηθητικά κτίρια ήταν διώροφα, αλλά σήμερα είναι απλώς ερείπια. Διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση το καθολικό του 10ου αιώνα, σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με οκταγωνικό τρούλο, ο οποίος ήταν κατάγραφος με αγιογραφίες. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Ο τρούλος και μέρη της τοιχοποιίας έχουν καλαίσθητο κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Περισσότερο από την αρχιτεκτονική της, όμως, σπουδαία ανά τους αιώνες ήταν η φήμη της Μονής Φιλοσόφου, καθώς μοιάζει να ακτινοβολεί ακόμη τη βυζαντινή αίγλη του ιδρυτή της.
Η μονή δημιουργήθηκε μεταξύ 963-967. Αυτοκράτορας στο Βυζάντιο ήταν τότε ο Νικηφόρος Φωκάς κι ένας από τους πιο σημαντικούς και μορφωμένους αξιωματούχους του υπήρξε ο Ιωάννης Λαμπαρδόπουλος, ο οποίος καταγόταν από τη Δημητσάνα και κατείχε τον τίτλο του «Πρωτασηκρίτου»: ήταν δηλαδή έμπιστος σύμβουλος του αυτοκράτορα, που διαχειριζόταν τα απόρρητα ζητήματα. Ήταν επίσης «Οικείος», δηλαδή πρόσωπο πολύ κοντινό στον Νικηφόρο Φωκά, ενώ κάποιοι υποστηρίζουν ότι υπήρξε ένα είδος Βυζαντινού πρωθυπουργού. Ονομαζόταν «Φιλόσοφος», πιθανώς γιατί είχε τίτλο πανεπιστημιακού καθηγητή της εποχής.
Μετά το τέλος της θητείας του, λοιπόν, ο Λαμπαρδόπουλος φαίνεται πως αποφάσισε να αποσυρθεί από τα εγκόσμια για να μονάσει, αλλά και να βοηθήσει στη μόρφωση των ανθρώπων του τόπου του. Έτσι ίδρυσε τη Μονή Φιλοσόφου, αλλά και τη Σχολή της. Αν και ως το 1624 ελάχιστες πηγές υπάρχουν σχετικά με την ιστορική της πορεία, φαίνεται ότι έγινε λαμπρό πνευματικό κέντρο στην Πελοπόννησο. Μάλιστα, υπήρχε και βιβλιοθήκη με σημαντικά χειρόγραφα του 12ου αιώνα, κάποια από τα οποία διασώθηκαν. Σύμφωνα δε με την παράδοση λειτουργούσε και Κρυφό Σχολειό.
Το μοναστήρι άκμασε τον 17ο αιώνα, αλλά στα τέλη του εμφανίστηκαν προβλήματα που οφείλονταν πιθανόν στο δυσπρόσιτο της θέσης και την έλλειψη χώρου. Έτσι δημιουργήθηκε η καινούρια και μεγαλύτερη μονή, λίγα μέτρα βορειότερα. Συνέχισε λοιπόν να ακμάζει, ενώ αργότερα η σχολή της μεταφέρθηκε στη Δημητσάνα όπου λειτούργησε το 1764 ως «Σχολή των Ελληνικών Γραμμάτων».
Κατά την επίσκεψή σας στη νέα μονή, που έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο από το 1955, θα δείτε το καθολικό του 1691, το οποίο έχει ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική και αναστηλώθηκε από τη Διεύθυνση Αναστηλώσεως Βυζαντινών & Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και πρόκειται για τετρακιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό με τρούλο, διακοσμημένο με κεραμικά πιάτα. Εντυπωσιακό είναι το λεπτεπίλεπτο, ξυλόγλυπτο τέμπλο με δεσποτικές εικόνες εξαιρετικής τέχνης, που ανήκουν στην Κρητική Σχολή. Το τριώροφο κτίριο του ξενώνα, το οποίο ονομάζεται και πύργος, χτίστηκε το 1700.
Το μονοπάτι από τη Μονή Προδρόμου στη Φιλοσόφου
Αντί να οδηγήσετε από τη μία στην άλλη μονή, μπορείτε να πάτε με τα πόδια, μέσα σε 45 λεπτά με 1 ώρα. Θα ξεκινήσετε από τη Μονή Προδρόμου, κατηφορίζοντας ανάμεσα από πυκνά δάση με βελανιδιές και μεγάλα πουρνάρια. Πάντα καθοδηγούμενοι από τον ήχο του νερού, θα φτάσετε έπειτα στη γέφυρα και θα κάνετε στάση στην κοίτη του Λούσιου για να απολαύσετε το 360 μοιρών θέαμα.
Περνώντας τη γέφυρα, κάτω από την οποία τα νερά του ποταμού στριμώχνονται σε απότομα στενώματα των βράχων, θα συνεχίσετε στην αντίθετη πλευρά της χαράδρας για να δείτε αρχικά την Παλαιά και στη συνέχεια τη Νέα Μονή Φιλοσόφου. Όσοι θέλουν να περπατήσουν στη χαράδρα του Λούσιου, πάλι, μπορούν να ακολουθήσουν το τμήμα 1 του δικτύου menalontrail (Στεμνίτσα-Δημητσάνα) και το εθνικό μονοπάτι 032. Και τα δύο, άλλωστε, περνούν από τις μονές.
Διαβάστε ακόμα:
Δημητσάνα: Ταξίδι στο κεφαλοχώρι της ορεινής Αρκαδίας
Δήμητρα: Ένα ήσυχο χωριό της Αρκαδίας, κοντά στα πλούσια νερά του Λάδωνα
Όλα όσα μπορείτε να κάνετε σε ένα ποτάμι -Πεζοπορία και ράφτινγκ στον Λούσιο
