O υπερτουρισμός είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ταξιδιωτικής βιομηχανίας και σε αυτό το φαινόμενο έχουν παίξει σίγουρα ρόλο (και) τα social media, μιας και οι ερασιτέχνες και επαγγελματίες influencers μπορούν να γίνουν ακόμα και ενοχλητικοί στην προσπάθειά τους για την τέλεια ινσταγκραμική φωτογραφία.
Με αυτά τα δεδομένα, δεν προκαλεί εντύπωση ότι κάποιοι προορισμοί και tour operators αναζητούν τρόπους να κατευθύνουν τους επισκέπτες σε άλλα πράγματα, πέρα από την αναζήτηση της καλύτερης selfie. Πριν σχεδόν 10 χρόνια, η φωτογράφος και συγγραφέας Karthika Gupta επισκέφθηκε με τον τότε πεντάχρονο γιο της στο Εθνικό Πάρκο Yellowstone στις ΗΠΑ. Το παιδί βρέθηκε κάποια στιγμή στο έδαφος από τουρίστες που το έσπρωξαν καυγαδίζοντας, για να βγάλουν μια φωτογραφία με τους ίδιους και τους βίσωνες που έτρεχαν, ως φόντο. Η Gupta αναφέρει στο BBC ότι τέτοιες συμπεριφορές αγένειας, ακόμα και βίας, με έπαθλο την τέλεια selfie έχουν αυξηθεί από τότε.
Σε ένα ταξιδi στη Σρι Λάνκα λίγο πριν την έναρξη της πανδημίας, η Gupta έγινε μάρτυρας μιας σκηνής όπου ορδές τουριστών σπρώχνονταν για να πετύχουν το τέλειο ενσταντανέ στο Coconut Tree Hill στη Mirissa, έναν τόπο διάσημο για το εκπληκτικό ηλιοβασίλεμά του. Κανείς δεν τραυματίστηκε, αλλά η ίδια έφυγε απογοητευμένη καθώς δεν μπόρεσε καν να δει το υπέροχο τοπίο.
Η Gupta αναφέρει στο BBC ότι δεν είναι ενάντια στη φωτογράφιση -και η ίδια ήθελε να τραβήξει μερικές εικόνες για το portfolio της- αλλά δεν μπορεί να ανεχτεί την έλλειψη ενδιαφέροντος και τακτ για τον διπλανό. Αυτό που υποτίθεται θα ήταν ένα εκπληκτικό αξιοθέατο καταστράφηκε από την αγένεια τόσο πολλών ανθρώπων που προσπαθούσαν να βγάλουν φωτογραφία. «Δεν είναι μια όμορφη ανάμνηση» λέει για τον χρόνο που πέρασε στα δημοφιλή αξιοθέατα της Σρι Λάνκα. Ενδεικτικό της δημοτικότητας του τόπου είναι πως το hashtag #MirissaSriLanka έχει πάνω από 20.000 αναφορές στο Instagram.
H κουλτούρα των selfies δεν είναι κάτι καινούργιο ούτε και η «αποκλίνουσα συμπεριφορά», λέει η Vanja Bogisevic, επίκουρη καθηγήτρια στο Kέντρο Tisch για τη Φιλοξενία του New York University. Παρατηρεί ότι τέτοιες συμπεριφορές υπήρχαν για πολλά χρόνια αλλά με την άνοδο του «revenge travel» και του FOMO (Fear of Missing Out, δηλαδή φόβος μη μείνεις εκτός από όσα συμβαίνουν γύρω σου), ο υπερτουρισμός και η συνδεόμενη με αυτόν κουλτούρα του selfie επιταχύνθηκαν μετά την πανδημία.
Μερικοί προορισμοί προσπαθούν να δελεάσουν τους ταξιδιώτες προς λιγότερο γνωστά αξιοθέατα και μέρη. H Bogicevic επικαλείται το παράδειγμα του Άμστερνταμ που προσπάθησε να μεταφέρει την red light district του στα περίχωρα της πόλης και της Φλωρεντίας η οποία προσπαθεί να πείσει τους τουρίστες να επισκέπτονται λιγότερο γνωστές περιοχές. Όμως, υπάρχουν και πόλεις όπως η Βενετία, που φαίνεται ότι δεν μπορούν να ξεφύγουν από την τεράστια δημοτικότητά τους με όλη τη ζημιά στην εικόνα της πόλης και την αυξανόμενη απογοήτευση των κατοίκων της.
Τον περασμένο μήνα, μια γόνδολα αναποδογύρισε, όταν ένα γκρουπ ταξιδιωτών από την Κίνα αρνήθηκε να καθίσει στη θέση του και να σταματήσει να βγάζει φωτογραφίες. Δεν ήταν η πρώτη φορά που τουρίστες δημιουργούσαν ζημιές και ατυχήματα στη Βενετία και πιθανότατα δεν θα είναι και η τελευταία.
Παρά την προσπάθεια διάφορων προορισμών του κόσμου να αποτρέψουν τους τουρίστες από το να αποθανατίζουν κάθε δευτερόλεπτο του ταξιδιού τους στην κάμερα υπάρχουν αρκετοί επισκέπτες που «δείχνουν αντικοινωνικές συμπεριφορές» και επιδεικνύουν «έλλειψη σεβασμού για τις τοπικές κουλτούρες» αναφέρει η Bogisevic.
Σε αυτές, περιλαμβάνεται το ακατάλληλο ντύσιμο σε θρησκευτικούς χώρους (με τις απαραίτητες selfie να το αποδεικνύουν), οι πόζες μπροστά σε μνημεία που απαιτούν σεβασμό, καθώς και προσπάθειες φωτογράφησης σε επικίνδυνες συνθήκες, όπως το παράδειγμα της Βενετίας. Aυτές οι συμπεριφορές μπορεί να είναι ενοχλητικές για τους επισκέπτες αλλά κυρίως για τους ντόπιους, οι οποίοι όλο και συχνότερα, απευθύνονται στις τοπικές αρχές καλώντας σε δράση για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι κυβερνήσεις φέρνουν μέτρα για τον περιορισμό των επισκεπτών σε ορισμένα πολύ δημοφιλή σημεία. Αυτό μπορεί να γίνει με τη θέσπιση πλαφόν αριθμού επισκεπτών ή με με πολύ ακριβά εισιτήρια εισόδου. Μερικοί προορισμοί επίσης στρέφονται απευθείας κατά των selfies.
Πριν δύο χρόνια, η Νέα Ζηλανδία υιοθέτησε μια καινοτόμα προσέγγιση στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Zήτησε από τους επισκέπτες να σταματήσουν να βγάζουν φωτογραφίες «influencer» έμπνευσης από τουριστικά σημεία και να μοιραστούν κάτι άλλο από όσα είδαν και έζησαν στη χώρα. Τον περασμένο Μάιο στο τουριστικά δημοφιλές Hallstatt της Αυστρίας τοποθετήθηκε ένα ξύλινο τείχος στο πιο δημοφιλές selfie hotspot της πόλης και το οποίο εμπόδιζε τη θέα προς τις Άλπεις.
Η συγκεκριμένη ενέργεια έγινε για να μειωθεί η ηχορύπανση και το μποτιλιάρισμα που προκαλούσαν οι τουρίστες αλλά μετά την κατακραυγή -που αλλού, στα social media- το τείχος απομακρύνθηκε. Ενώ το φθινόπωρο του 2023 μια πόλη στο Βερμόντ έγινε είδηση γιατί απαγόρευσε την είσοδο στους influencers που έρχονταν κατά κύματα για να φωτογραφήσουν τα ειδυλλιακά φθινοπωρινά φυλλώματά της.
Στην Καλιφόρνια υπάρχει η πρωτοβουλία Sustainable Movements Initiative η οποία προωθεί την υπεύθυνη συμπεριφορά για όσους διασχίζουν την εμβληματική και σίγουρα ινσταγκραμική Big Sur Coast Highway, η οποία θεωρείται από τις ομορφότερες διαδρομές του πλανήτη. Ο Rob O’ Keefe από τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία λέει ότι δεν είναι «ενάντια στις selfies», αλλά θέλει να κάνει τους ταξιδιώτες να δουν το κάτι παραπάνω. «Είναι ένα ζήτημα, όταν το να βγάλεις την φωτογραφία γίνεται πιο σημαντικό από το να ζήσεις την ίδια την εμπειρία» λέει ο O’ Keefe, ο οποίος ελπίζει οι άνθρωποι να σταματήσουν για να απολαύσουν τα τοπία, καθώς θεωρεί ότι μια σκέτη εικόνα τα αδικεί.
«Αυτές οι πολιτικές είναι χρήσιμες» λέει η Bogisevic, προσθέτοντας ότι η μόρφωση και η θέσπιση παραδείγματος από προορισμούς, τουριστικές εταιρείες και ακόμα και τους ίδιους τους influencers είναι επίσης σημαντικά, ειδικά καθώς αρκετοί προορισμοί χρειάζονται την προβολή και τα τουριστικά έσοδα.
«Αν κάποιος παρακολουθεί το κανάλι του influencer και δελεαστεί από αυτό για να επισκεφθεί έναν προορισμό, τότε, ίσως είναι ευθύνη των influencers να εκπαιδεύσουν τους τουρίστες, μέσα από το περιεχόμενο που προσφέρουν» τονίζει.
Για κάποιους ταξιδιώτες της Generation Χ (της παλαιότερης των millenials) οι αδιάκοπες selfies θα είναι πάντα περισσότερο ενόχληση και πολύ λιγότερο έμπνευση για μελλοντικά ταξίδια. Η Gupta και η οικογένειά της ζουν στο Σικάγο και λατρεύουν το Yellowstone αλλά προτιμούν να το επισκέπτονται πια τον χειμώνα, όταν υπάρχει σαφώς λιγότερος κόσμος εκεί. Γενικότερα, αναζητούν προορισμούς ακόμα σχετικά ανόθευτους από τις ορδές των μανιακών με τις selfie ταξιδιωτών.
«Ενοχλούμαι όταν οι άνθρωποι αρνούνται να κατεβάσουν τα κινητά και τις μηχανές τους και δεν μπορούν να απολαύσουν τη στιγμή» λέει ο Jeremy Harlan, παραγωγός του CNN, που ταξιδεύει συχνά για επαγγελματικούς λόγους αλλά και για αναψυχή. «Αν πεζοπορείτε σε ένα όμορφο μέρος, απλά σταματήστε και δείτε την ομορφιά με τα ίδια σας τα μάτια και αποθανατίστε την ομορφιά στο μυαλό σας. Το iPhone δεν θα μπορεί να πετύχει αυτή την εικόνα».
Η κουλτούρα των selfies έχει καταστρέψει τους γραφικούς δρόμους του Dumbo, μιας γειτονιάς του Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, λέει στο BBC η διακοσμήτρια εσωτερικών χώρων Allison Tick. «Είναι το τέλειο παράδειγμα του ότι το συγκεκριμένο φαινόμενο έχει ξεφύγει» λέει η Tick αναφέροντας ότι συγκεκριμένοι δρόμοι είναι απροσπέλαστοι λόγω των selfies. «Δεν μπορείς να χαρείς πια τον δρόμο» σχολιάζοντας επίσης ότι απεχθάνεται την ίδια την λέξη selfie. «Απλά βγάζετε φωτογραφίες τον εαυτό σας».
Δεν είναι μάλιστα σπάνιο το φαινόμενο ο επισκέπτης να απορροφηθεί τόσο στην προσπάθειά του να βγάλει την καλύτερη selfie που μετά μπορεί να παραπονεθεί ότι δεν απόλαυσε μια εμπειρία για την οποία είχε πληρώσει. Αυτό συνέβη με έναν συμμετέχοντα σε κυνήγι τρούφας που διοργάνωνε η εταιρεία Experience BellaVita στην Ιταλία. Αυτό οδήγησε τελικά την εταιρεία να εφαρμόσει νέου τρόπους στο κυνήγι τρούφας, ώστε οι συμμετέχοντες-κυνηγοί να «βυθιστούν μέσα στην εμπειρία», όπως λέει ο ιδιοκτήτης της εταιρείας Marino Cardeli.
Πλέον, όσοι συμμετέχουν στο κυνήγι τρούφας στο Abruzzo έχουν μαζί τους εργαλεία, όπως τσάπες και λιχουδιές για τα σκυλιά που ψάχνουν τις τρούφες, ώστε να έχουν ενεργή εμπλοκή στην εμπειρία και να μην στραφούν κατευθείαν στο smartphone τους. Στόχος, αναφέρει ο Cardeli, είναι να αποθαρρυνθούν οι συμμετέχοντες από το να χρησιμοποιήσουν τα κινητά τους ώστε να έχουν μια «ταξιδιωτική εμπειρία με νόημα».
Σημειώνεται ότι ο Cardelli καταλαβαίνει την επιθυμία του να έχει κανείς οπτικά αναμνηστικά από το κυνήγι τρούφας, γι’ αυτό και το γκρουπ συνοδεύει κάθε φορά και ένας επαγγελματίας φωτογράφος.
Την ίδια στιγμή, προκειμένου να ενθαρρύνει πλουσιότερες και πιο αυθόρμητες ταξιδιωτικές εμπειρίες, το FTLO (For the Love of Travel), μια ταξιδιωτική εταιρεία που κυρίως σχεδιάζει ομαδικά ταξίδια για νεαρές ηλικίες, πρόσφατα καθιέρωσε τα «τα ταξίδια χωρίς κινητό». «Αν κάποιος δεν μπορεί να δεσμευτεί για ένα ολόκληρο ταξίδι χωρίς πρόσβαση στο κινητό του τότε έχει την επιλογή των “phone free” ημερών» λέει η Tara Capel, ιδρύτρια της εταιρείας που πιστεύει ότι αυτή η πρακτική βοηθά τα μέλη του γκρουπ να ζήσουν ενεργότερα το ταξίδι χωρίς να νιώθουν την πίεση να ποστάρουν στα social media ή να είναι διαθέσιμοι 24 ώρες το 24ωρο.
«To ταξίδι χωρίς την πίεση του smartphone είναι μια τελείως διαφορετική εμπειρία», εξηγεί.
Η Tick δεν χρειάζεται απαραίτητα ένα ταξίδι χωρίς κινητό, λέει ότι της αρέσει να έχει να βλέπει φωτογραφίες όταν επιστρέφει από ταξίδια. Είναι οι πόζες και όλη αυτή η αναζήτηση της τελειότητας που δεν αντέχει. «Μου αρέσει να ταξιδεύω και να βλέπω φωτογραφίες από τα ταξίδια για να τα θυμάμαι. Απλά θα ήθελα να είναι τα πράγματα απλούστερα. Όποιος θέλει ας βγάζει απλά μια φωτογραφία».
Και αν ακόμα νιώσει κάποιος την ανάγκη για την τέλεια ινσταγκραμική λήψη ο O’Keefe δίνει μια συμβουλή. «Mην παραβείτε το νόμο για να βγάλετε selfie».
Διαβάστε ακόμα:
Influencers: Όταν επηρεάζεις εκατομμύρια ανθρώπους μέσα από το Ιnstagram
