Η ταινία Oppenheimer θεωρείται κατά γενική ομολογία από τα κινηματογραφικά σημεία αναφοράς για τον 21ο αιώνα, έως τώρα. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στις 21 Ιουλίου και πριν λίγες μέρες ξεκίνησε να προβάλλεται στη χώρα μας με μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Η ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν παρουσιάζει την άνοδο και την πτώση του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, του αινιγματικού επιστήμονα, ο οποίος δημιούργησε ένα όπλο τόσο φονικό που είχε τη δυνατότητα να καταστρέψει την ανθρωπότητα.
Ενώ η πάλη του «πατέρα της ατομικής βόμβας» με τις τύψεις και τις πρακτικές ηθικές συνέπειες του δημιουργήματος του μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν δημόσια και αρκετά γνωστή, λίγοι σχετικά άνθρωποι γνωρίζουν πως οι πολιτικές επιπτώσεις που δημιούργησαν, επηρέασαν τον Οπενχάιμερ τόσο πολύ σε προσωπικό επίπεδο που επέλεξε να περάσει ένα μεγάλο κομμάτι από τις τελευταίες του μέρες στο απομακρυσμένο νησί St John, στις Αμερικανικές Παρθένες Νήσους.
«Το 1945 μετά τον ατομικό βομβαρδισμό της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι από της ΗΠΑ ο Οπενχάιμερ ήταν εθνικός ήρωας στην Αμερική. Η φωτογραφία του έγινε εξώφυλλο στο Time και το Life και έγινε ο πιο διάσημος επιστήμονας της χώρας, έχοντας στάτους celebrity», λέει στο BBC ο Kai Bird ο οποίος έγραψε μαζί με τον Martin J Sherwin (ο οποίος πέθανε το 2021) το βιβλίο «Prometheus: The Triumph and Tragedy of J Robert Oppenheimer». Το βιβλίο κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ και αποτέλεσε την βασική έμπνευση για την ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν. «Μετά το 1954, ο Οπενχάιμερ μετατράπηκε ξαφνικά σε παρία και ουσιαστικά εξαφανίζεται από τη δημόσια ζωή σχεδόν μέχρι τον θάνατο του», συμπληρώνει.
Σήμερα, η έκταση των 8 στρεμμάτων, όπου ο φυσικός απομονώθηκε και έζησε σε μία ταπεινή αγροικία για μεγάλο κομμάτι της ζωής του από το 1955 έως τον θάνατό του το 1967, είναι δημόσια γη, γνωστή ως Oppenheimer Beach (Παραλία Οπενχάιμερ). Αν και δεν εμφανίζεται στους περισσότερους τουριστικούς χάρτες συχνά αναφέρεται ως μία από τις καλύτερες παραλίες στις Παρθένες Νήσους και ως ένα από τα καλύτερα μυστικά τους. Την ίδια στιγμή η σχετικά άγνωστη ιστορία για το πως ο Οπενχάιμερ μετατράπηκε από ήρωας σε «ναυαγό στην Καραϊβική» προσφέρει μια συναρπαστική ματιά στη ζωή ενός από τους πιο διάσημους Αμερικανούς επιστήμονες, αλλά και του νησιού που έζησε τις τελευταίες του μέρες.
Στην πραγματικότητα, το ταξίδι του Οπενχάιμερ για την «εξορία» του St. John ξεκίνησε από τότε που ανέλαβε την διεύθυνση του άκρως απόρρητου Manhattan Project, της ομάδας που δημιούργησε την πρώτη ατομική βόμβα. Όπως εξηγεί ο Bird: «H άποψη του Οπενχάιμερ για το δημιούργημα του δεν άλλαξε στην πραγματικότητα ποτέ. Είχε πλήρη συναίσθηση από την πρώτη μέρα που μπήκε στο Project, το 1942, για το πόσο τρομερό πράγμα ήταν, καθώς κατασκεύαζε ένα όπλο που θα είχε τεράστιες καταστροφικές δυνατότητες. Από την άλλη πλευρά,. ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και οι περισσότεροι διακεκριμένοι φυσικοί της εποχής πίστευαν πως η δημιουργία της ατομική βόμβας ήταν τελικά αναπόφευκτη. Αν δεν το έκανε ο Οπενχάιμερ και η ομάδα του θα το έκαναν πρώτοι οι «Ναζί», λέει ο Bird.
Από ήρωας παρία
«Η κατασκευή της βόμβας ήταν ένας αγώνας δρόμου. Ο Οπενχάιμερ ένιωθε πως αν ο Χίτλερ την είχε πρώτος θα την χρησιμοποιούσε για να κερδίσει τον πόλεμο για λογαριασμό του, κάτι που θα ήταν μια τραγική εξέλιξη. Έτσι, ένιωθε υποχρεωμένος να το κάνει», λέει ο Bird. Αμέσως, μετά τον βομβαρδισμό της Χιροσίμα ο Οπενχάιμερ έπεσε σε βαθιά κατάθλιψη. Πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του προσπαθώντας να προειδοποιήσει την ανθρωπότητα για την επικινδυνότητα αυτών των όπλων και την ανάγκη να ελεγχθούν. «Επομένως, είχε μια πολύπλοκη σχέση με αυτό το τρομερό πράγμα για την κατασκευή του οποίου ήταν υπεύθυνος», λέει ο Bird.
Όταν οι Σοβιετικοί έκαναν την πετυχημένη δοκιμαστική έκρηξη της δικής τους ατομικής βόμβας, το 1949, ο Αμερικανός Πρόεδρος Χάρι Τρούμαν έδωσε εντολή στους Αμερικανούς επιστήμονες να ξεκινήσουν ένα νέο πρόγραμμα με στόχο την κατασκευή μίας βόμβας υδρογόνου. Aυτή θα μπορούσε να προκαλέσει πυρηνική έκρηξη 1.000 φορές πιο ισχυρή από εκείνη της ατομικής.
Ο Οπενχάιμερ, επικεφαλής επιστημονικός σύμβουλος της κυβέρνησης σε θέματα πυρηνικής πολιτικής και άμυνας διαφώνησε επικαλούμενους ηθικούς και πρακτικούς λόγους. Έχει αναφερθεί πως είπε στον Τρούμαν «νιώθω πως έχω βάψει τα χέρια μου αίμα». Η απείθεια του Όπενχαιμερ τον μετέτρεψε τελικά σε κύριο στόχο της αμερικανικής αντικομμουνιστικής υστερίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Την άνοιξη του 1954 ο επιστήμονας είχε μία εξαντλητική ακρόαση (ουσιαστικά ανάκριση) τεσσάρων εβδομάδων από την Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας του Κογκρέσου, η οποία τελικά οδήγησε στην αφαίρεση της διαβάθμισης ασφαλείας που είχε έως τότε ο Οπενχάιμερ. Αυτό σήμανε το τέλος της επίσημης σχέση του με την αμερικανική κυβέρνηση, η οποία τον αποκατέστησε 68 χρόνια αργότερα, πολύ μετά τον θάνατο του.
Σύμφωνα με τον Bird, ο ασπρομάλλης πλέον Οπενχάιμερ αφέθηκε «ταπεινωμένος, πληγωμένος και σωματικά και ψυχολογικά εξουθενωμένος». Οπότε εκείνο το καλοκαίρι ο ατιμωμένος επιστήμονας άφησε το σπίτι του στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσι. Επιβιβάστηκε μαζί με τη γυναίκα του και τα παιδιά του σε ένα δικάταρτο ιστιοπλοϊκό πλοίο και έβαλε πλώρη για το St John.
«Ήταν μία απόδραση για αυτόν. Μία απόδραση από την διαβόητη φήμη του πατέρα της ατομικής βόμβας αλλά και την εξίσου διαβόητη φήμη που τον βασάνιζε μετά τη διαδικασία του 1954. Η υποψία πως ήταν ανέντιμος, κομμουνιστής, ίσως ακόμα και κατάσκοπος» λέει ο Bird.
«Όταν έφτασαν για πρώτη φορά στο νησί ο Οπενχάιμερ ερωτεύτηκε το St John. Επέστρεψε την επόμενη χρονιά και τελικά βρήκε κάποια γη κοντά στην παραλία. Εκεί, έχτισε μια σπαρτιάτικη καλύβα και εκεί πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης ζωής του, πολλούς μήνες κάθε χρόνο. Τον χειμώνα αλλά και αρκετές φορές την άνοιξη και το καλοκαίρι. Δεν ήταν θέμα μετάνοιας, ήταν η επιθυμία του να είναι κοντά στη φύση».
Χωρίς ρεύμα και χωρίς παρακολούθηση
Το St John δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικό από την ζωή που άφηνε πίσω του ο Οπενχάιμερ, αυτός άλλωστε ήταν ο στόχος του. Ο Οπενχάιμερ μεγάλωσε σε ένα posh σπίτι στο Upper West side του Μανχάταν με 3 υπηρέτριες, σοφέρ και πίνακες του Βαν Γκονγκ κρεμασμένους στους τοίχους. Στο βιβλίο του Bird και του Sherwin αναφέρεται πως όταν η οικογένεια Οπενχάιμερ πρωτοέφτασε στο νησί τον Ιούλιο του 1954 εκεί δεν υπήρχε ούτε ρεύμα, ούτε τηλέφωνο. Παγώνια και γαϊδούρια τριγύριζαν στους βρώμικους δρόμους του St John. Εκείνη την εποχή το νησί είχε υπάρξει έδαφος των ΗΠΑ για μόλις 37 χρόνια και το 90% των περίπου 800 κατοίκων του ήταν απόγονοι πρώην Σλάβων που δούλευαν στις φυτείες ζάχαρης και βαμβακιού. Το πρώτο bar στο νησί δεν θα άνοιγε παρά πάνω από 2 χρόνια αργότερα και το μεγαλύτερο κτήριο στο νησί ήταν μια αγροικία ενός ορόφου στο αποικιοκρατικό αρχιτεκτονικό στυλ των Δυτικών Ινδιών.
«Ο λόγος που διάλεξαν το St John ήταν ακριβώς γιατί ήταν έτσι» λέει ο David W Knight Sr, τοπικός ιστορικός, η οικογένεια του οποίου ήταν καλοί φίλοι με τους Oπενχάιμερ. «Κανείς δεν θα παρενοχλούσε τον Ρόμπερτ. Κανείς δεν ήξερε ποιος είναι ή δεν νοιαζόταν για το ποιος είναι. Ήταν ένα τέλειο μέρος για να κρυφτεί και να είναι ανώνυμος. Είναι τόσο απλό».
Λίγα χρόνια πριν ο Οπενχάιμερ φτάσει στο St John, το επισκέφτηκε ο οικολόγος Laurence Rockefeller (γιος του μεγιστάνα John Rockefeller). Εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά του, αγόρασε το μεγαλύτερο μέρος του νησιού και τελικά το δώρισε στην αμερικανική κυβέρνηση για την δημιουργία του Εθνικού Πάρκου Παρθένων Νήσων.
Πέρα από την ανάγκη για ανωνυμία η «μεγάλη απόδραση» των Οπενχάιμερ εξυπηρετούσε και έναν πρακτικό σκοπό. Καθώς το FBI παρακολουθούσε τον επιστήμονα για κομμουνιστικές διασυνδέσεις τοποθέτησε κοριούς στο σπίτι του στο Νιου Τζέρσι. Όμως «για το FBI κατέστη αδύνατο να κρατήσει τον Οπενχάιμερ υπό παρακολούθηση όταν ήταν στο St John», αναφέρεται στο βιβλίο των Bird και Sherwin.
O Κnight υπονοεί πως η απόφαση του Οπενχάιμερ να μετακομίσει στο St John είχε σαν κίνητρο την όλο και αυξανόμενη αντιπυρηνική στάση του. «Οι γονείς μου συχνά την ιστορία πως ο Οπενχάιμερ διάλεξε τις Αμερικανικές Παρθένες Νήσου, γιατί πίστευε πως χάρη στους αληγείς ανέμους θα ήταν από τα τελευταία μέρη που θα επηρεάζονταν από ραδιενεργά κατάλοιπα μιας πυρηνικής έκρηξης». Μάλλον βέβαια η συγκεκριμένη θεωρία είναι τοπικός μύθος.
Το 1955 οι Οπενχάιμερ αγοράσαν γη στον κόλπο Hawksnest Bay και έφτιαξαν ένα ταπεινό σπίτι δίπλα στην παραλία. Όπως γράφουν οι Bird και Sherwin: «Η πιο ευγενική πλευρά του Οπενχάιμερ ξεδιπλώθηκε στο St John». Έγραψε ποίηση στο γραφείο του με θέα στον κόλπο. Μαζί με τη γυναίκα του πέρναγαν μέρες κάνοντας ιστιοπλοΐα, ενώ κάθε Σεπτέμβρη έστελναν δεκάδες προσκλήσεις για το πάρτι που διοργάνωναν την Παραμονή Πρωτοχρονιάς, όπου υπήρχε ζωντανή μουσική, αστακοί, σαμπάνια και χορός στην παραλία.
«Εκεί ήταν άνθρωποι όλων των ειδών. Μαύροι και άσπροι, μορφωμένοι και μη. Ο Ρόμπερτ δεν έκανε διακρίσεις», γράφουν οι Bird και Sherwin. Ένας παλιός φίλος είπε στους συγγραφείς πως ήταν «το ευγενέστερο και πιο καλοσυνάτο είδους ανθρώπου».
Παρότι ο Οπενχάιμερ προσπάθησε να απομακρυνθεί σωματικά από το παρελθόν του, δεν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει από το τί είχε δει και είχε κάνει. Στο βιβλίο των Bird και Sherwin περιγράφεται ένα περιστατικό που συνέβη το 1961. Ένας φίλος του είχε πάει να κολυμπήσει και έπιασε μία μικρή θαλάσσια χελώνα. Παρουσίασε το ζώο που σπαρταρούσε στους φίλους του και είπε πως θα το μαγειρέψει. «Ο Ρόμπερτ άρχισε να μορφάζει με αποτροπιασμό ικετεύοντας για τη ζωή της χελώνας. Είπε σε όλους πως του έφερνε στο μυαλό φοβερές αναμνήσεις από τι συνέβη σε όλα τα πλάσματα μετά την πρώτη δοκιμαστική έκρηξη της ατομικής βόμβας, στο Νέο Μεξικό».
Έξι χρόνια αργότερα ο Οπενχάιμερ θα πέθαινε από καρκίνο του λάρυγγα σε ηλικία 62 ετών. Οι στάχτες του σκορπίστηκαν στον Hawksnest Bay. Το 1972 πέθανε η σύζυγος του, Κίτι. Και Με αυτήν συνέβη το ίδιο. Η κόρη του Οπενχάιμερ, η Τόνι, υπέφερε από κατάθλιψη αλλά αγαπούμε το νησί ιδιαίτερα. Το 1977 αυτοκτόνησε στο σπίτι που είχε φτιάξει ο πατέρας της αφήνοντας ένα χειρόγραφο σημείωμα που άφηνε το σπίτι και την έκταση «Στον λαό του St John».
Το νησί σήμερα: Ένας μικρός παράδεισος
Σχεδόν 70 χρόνια μετά την άφιξη των Οπενχάιμερ, το St John παραμένει το μικρότερο και λιγότερο ανεπτυγμένο από τις 3 Αμερικάνικες Παρθένες Νήσους (τα άλλα δύο είναι το St Thomas και το St Croix). Xάρη στη δωρεά του Ροκφέλερ τα 2/3 της έκτασης του είναι Προστατευμένο Εθνικό Πάρκο. Στα μόλις 20 τετραγωνικά μίλια έκτασης του υπάρχουν πάνω από 20 πεζοπορικά μονοπάτια. Δεν υπάρχει αεροδρόμιο ή μαρίνα για κρουαζιερόπλοιο και τα άγρια γαϊδούρια κινούνται ακόμα ελεύθερα στους απομονωμένους λόφους στην ανατολική πλευρά του νησιού.
Στο νησί φτάνει κανείς είτε με ιδιωτικό σκάφος, όπως έκαναν οι Οπενχάιμερ, είτε με φέρι που προσεγγίζουν την κυριότερη πόλη του νησιού, το Cruz Bay, με αφετηρία το νησί St. Thomas.
Στην αποβάθρα, ειδικά διαμορφωμένα ανοιχτά ταξί περιμένουν τους ταξιδιώτες για να τους μεταφέρουν στον North Shore Road, περνώντας από το πιο διάσημο θέρετρο του νησιού, τον Kόλπο Caneel, και τις πιο δημοφιλείς παραλίες του.
Το Trunk Bay -και ο εντυπωσιακός κοραλλιογενής ύφαλος στα νερά του Κόλπου-κατατάσσεται στις καλύτερες παραλίες στον κόσμο, αλλά είναι και μία από τις πιο πολυσύχναστες του νησιού.
Όσοι ψάχνουν να ξεφύγουν από τα πλήθη, όπως έκαναν οι Οπενχάιμερ μπορούν να ακολουθήσουν έναν λευκό φράχτη που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του North Shore Road μετά την παραλία Hawksnest.
Δεν υπάρχει πινακίδα και μόνο τρεις θέσεις στάθμευσης -εξ ου και η Oppenheimer Beach– θεωρείται μυστική. Λίγα βήματα από τον φράχτη, υπάρχει μία μαύρη μεταλλική πόρτα που γράφει «Oppenheimer» η οποία οδηγεί απευθείας στον κόλπο με τα τιρκουάζ νερά. Είναι μία από τις ομορφότερες παραλίες των ΗΠΑ» λέει η Bridgette Key, που οργανώνει εκδρομές σε αυτή την πλευρά του νησιού. «Αλλά αυτό που την κάνει τόσο ιδιαίτερη είναι η απομόνωση της».
Το σπίτι στο οποίο ζούσε ο Οπενχάιμερ φαίνεται πολύ διαφορετικό από το οίκημα που υπάρχει σήμερα, καθώς έχει αναδιαμορφωθεί, ενώ είναι διαθέσιμο προς ενοικίαση για πικνίκ και γάμους.
«Παρόλα αυτά μπορεί και σήμερα να κάτσει κανείς στον αίθριο χώρο και να απολαύσει παρόμοια θέα που είχε και ο Οπενχάιμερ» λέει στο BBC ένας τοπικός δημοσιογράφος. «Ίσως το τοπίο έφερνε ειρήνη και ηρεμία στον Όπενχαιμερ καθώς έψαχνε να ξεφύγει από το μέγεθος των επιπτώσεων των πράξεων του στον κόσμο», καταλήγει.
Διαβάστε ακόμα:
Ανδόρα: Ο ευρωπαϊκός παράδεισος του οικονομικού shopping και των πολυτελών spa
Tαξίδι στο «Νησί της Ευτυχίας» με τα ρινοδέλφινα και τις κεραμοχελώνες
Νησιά Turks & Caicos – Εξωτικά ησυχαστήρια στην άλλη άκρη του Ατλαντικού
