Το ταξίδι μας στο πανέμορφο Βερντέν, στη βορειοανατολική Γαλλία κοντά στα σύνορα με τη Γερμανία, ολοκληρώθηκε με μια επίσκεψη -ουσιαστικά προσκύνημα- στους τόπους που έλαβε μέρος μία από τις φονικότερες μάχες της παγκόσμιας ιστορίας, με περισσότερους από 700.000 νεκρούς. Γάλλους και Γερμανούς.
Σχεδόν 108 χρόνια μετά τη Μάχη του Βερντέν (1916), από τις πλέον φονικές του Α΄ Π.Π., τα σημάδια της σφοδρής σύγκρουσης είναι ακόμη ζωντανά στους λόφους και στα υψώματα γύρω από την πόλη. Οι βομβαρδισμοί και οι συγκρούσεις άλλαξαν ριζικά το φυσικό τοπίο, που, έως τις μέρες μας, συνεχίζει να φέρει τα σημάδια της σφοδρής πολύμηνης σύγκρουσης. Εκτός από τα γαλλικά οχυρά και τα υπολείμματα των χαρακωμάτων, τα νεκροταφεία, τα οστεοφυλάκια και τα κατεστραμμένα χωριά, θυμίζουν στον επισκέπτη τη φρίκη του πολέμου και την αναγκαιότητα διατήρησης της παγκόσμιας ειρήνης.
Για τους Γάλλους, η Μάχη του Βερντέν αποτελεί σημαντικό κομμάτι της εθνικής και συλλογικής συνείδησης. Σύμβολο αντίστασης, θυσίας και πατριωτισμού. Στο πλαίσιο αυτό, οι Αρχές επιδιώκουν τη διατήρηση και ανάδειξη της ιστορικής μνήμης, προωθώντας και αναδεικνύοντας τον λεγόμενο Τουρισμό Ιστορικής Μνήμης, κάτι που δεν συμβαίνει στην Ελλάδα, συμβάλλοντας έτσι και στην οικονομική ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, η περιοχή δέχεται περίπου 300.000 επισκέπτες ετησίως. Η ζήτηση αυξάνεται μάλιστα, κατά τις επετείους της μάχης και σε περιόδους που γίνονται ειδικές τελετές ή εκδηλώσεις.
Πρώτη μας στάση, το Μουσείο Μάχης του Βερντέν, περίπου 12 χλμ. βορειανατολικά της πόλης στο κέντρο του πεδίου της μάχης. Λειτουργεί από το 1967, με στόχο να τιμήσει τους στρατιώτες, Γάλλους και Γερμανούς, διατηρώντας τη μνήμη της σύγκρουσης. Το μουσείο περιλαμβάνει εκθέματα, στρατιωτικό εξοπλισμό, φωτογραφίες και μαρτυρίες των στρατιωτών, προσφέροντας μια ζωντανή εικόνα της μάχης. Αποτελεί χώρο περισυλλογής και ιστορικής εκπαίδευσης, ενισχύοντας την επίγνωση της σημασίας της ειρήνης και των ανθρωπίνων θυσιών που έγιναν στο Βερντέν.
Έχοντας πλήρη εικόνα για τα όσα τραγικά διαδραματίστηκαν στην περιοχή, συνεχίζουμε τη γνωριμία μας με το πεδίο της μάχης του Βερντέν και τη βαριά του «κληρονομιά», ξεκινώντας από τα οχυρά Douaumont και Vaux, που διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στη διάρκεια των σφοδρών συγκρούσεων. Πρόκειται για εκτεταμένες υπόγειες εγκαταστάσεις, που αποτελούνται από θαλάμους, νοσοκομεία, μαγειρεία, αποθήκες, θέσεις πυροβολικού κ.α.
Το Fort Douaumont κατασκευάστηκε το 1885, ως μέρος της αμυντικής γραμμής της Γαλλίας μετά τον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο, και ήταν το μεγαλύτερο και ισχυρότερο οχυρό της περιοχής. Στην αρχή της Μάχης του Βερντέν καταλήφθηκε από τους Γερμανούς και στη συνέχεια ανακαταλήφθηκε. Σήμερα, παραμένει σε μεγάλο βαθμό άθικτο, και οι επισκέπτες μπορούν να περιηγηθούν στα υπόγεια καταφύγια, τους διαδρόμους και τα σημεία άμυνας. Το οχυρό φέρει ακόμα τα σημάδια των μαχών, με οβίδες και θραύσματα που δείχνουν την ένταση της σύγκρουσης. Ανατολικά το Fort de Vaux αμύνθηκε σφοδρά στους Γερμανούς εισβολείς. Το οχυρό βρίσκεται σε καλή κατάσταση και είναι ανοιχτό στο κοινό, δίνοντας στους επισκέπτες τη δυνατότητα να δουν από κοντά τις συνθήκες της πολιορκίας και τις υπόγειες στοές και τα αμυντικά έργα.
Περπατώντας στις υπόγειες στοές, από την πρώτη στιγμή νιώθουμε έντονα το βάρος της ιστορίας. Οι στενοί, σκοτεινοί διάδρομοι, με την έντονη μυρωδιά της υγρασίας και τα σημάδια των μαχών στους τοίχους, προκαλούν συναισθήματα δέους αλλά και θλίψης. Κάθε βήμα μας συνδέει με τα τραγικά γεγονότα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, θυμίζοντάς μας το κόστος του πολέμου και την ανάγκη διατήρησης της μνήμης, που φαίνεται να ξεχνάμε καθώς βιώνουμε ταραχώδεις καιρούς στην εποχή μας.
Στην επιφάνεια των οχυρών, καλυμμένη με χόρτα και χαμηλή βλάστηση, τα σημάδια των συγκρούσεων είναι ακόμη ζωντανά, μαρτυρώντας τη σκληρότητα του πολέμου. Χαρακώματα, σκουριασμένα συρματοπλέγματα, κρατήρες στο έδαφος από εκρήξεις. Τα βαριά πυροβόλα στους μεταλλικούς πυργίσκους, που εξέχουν, θαρρείς ότι είναι έτοιμα να αρχίσουν και πάλι πυρ, με τη φαντασία να ταξιδεύει στις δραματικές εκείνες στιγμές.
Σήμερα, το πεδίο μάχης του Βερντέν προσφέρει ένα εκτεταμένο δίκτυο μονοπατιών και ποδηλατικών διαδρομών, επιτρέποντας στους επισκέπτες να εξερευνήσουν την ιστορική περιοχή σε άμεση επαφή με το τοπίο και τα μνημεία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα μονοπάτια και οι διαδρομές είναι σχεδιασμένα για να προσφέρουν μια καθηλωτική εμπειρία, με οργανωμένη σήμανση, συνδυάζοντας τη φυσική ομορφιά της περιοχής με την ιστορική της σημασία.
Επόμενη στάση μας, το επιβλητικό Ossuaire de Douaumont και το στρατιωτικό νεκροταφείο του Βερντέν, σχεδόν στο κέντρο του πεδίου μάχης. Πρόκειται για ένα επιβλητικό μνημείο-μαυσωλείο, που φιλοξενεί τα οστά 130.000 άγνωστων στρατιωτών, τόσο Γάλλων όσο και Γερμανών, με τον πύργο ύψους 46 μέτρων να συμβολίζει την αιώνια μνήμη των πεσόντων. Περνώντας την είσοδο του μαυσωλείου, η απόλυτη σιωπή κυριαρχεί, κάνοντας κάθε βήμα να μοιάζει βαρύ.
Τα ονόματα των στρατιωτών στους τοίχους, φωτισμένα από τις φλόγες των κεριών, δημιουργούν μια συγκινητική αίσθηση τιμής και μνήμης για εκείνους που θυσιάστηκαν στη μάχη. Από τις μικρές θυρίδες η θέα των οστών των χιλιάδων πεσόντων -και από τα δύο στρατόπεδα- δημιουργεί ένα βαθύ αίσθημα θλίψης και ταυτόχρονα σεβασμού. Η εσωτερική κλίμακα του επιβλητικού πύργου, 204 σκαλοπάτια, οδηγεί στην κορυφή, με την πανοραμική θέα της περιοχής να εντυπωσιάζει, δίνοντας μια καλή ευκαιρία στους επισκέπτες να κατανοήσουν καλύτερα το πεδίο μάχης του Βερντέν.
Μπροστά από το Ossuaire de Douaumont εκτείνεται το μεγάλο στρατιωτικό νεκροταφείο, στο οποίο βρίσκονται οι τάφοι περίπου 16.000 Γάλλων στρατιωτών. Οι τάφοι είναι τοποθετημένοι σε ευθείες γραμμές, δημιουργώντας μια εντυπωσιακή εικόνα που συμβολίζει την ατελείωτη θυσία και τη μαζική απώλεια ζωών κατά τη διάρκεια της μάχης.
Η εικόνα των αμέτρητων σταυρών προκαλεί βαθιά συγκίνηση και σεβασμό για τους στρατιώτες που έδωσαν τη ζωή τους. Μπροστά από τους χιλιάδες αυτούς τάφους το 1984, σε μια συμβολική τελετή, ο τότε πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Μιτεράν και ο καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας Χέλμουτ Κολ συναντήθηκαν και κρατήθηκαν χέρι-χέρι, συμβολίζοντας τη συμφιλίωση μεταξύ των δύο εθνών που είχαν βυθιστεί σε δύο παγκόσμιους πολέμους τον 20ο αιώνα. Η εικόνα αυτή, πρόσθεσε μια επιπλέον διάσταση στον χώρο, μετατρέποντάς τον σε σύμβολο της συμφιλίωσης και της ευρωπαϊκής ενότητας.
Πολύ κοντά βρίσκεται το παλαιό χωριό Fleury-devant-Douaumont, ένα από τα εννέα χωριά που καταστράφηκαν εντελώς κατά τη διάρκεια της Μάχης του Βερντέν και δεν επανακατοικήθηκαν ποτέ. Σήμερα, το χωριό παραμένει ένα: «χωριό που πέθανε για τη Γαλλία» και λειτουργεί ως μνημείο, με πινακίδες που δείχνουν πού βρίσκονταν τα κτήρια και οι δρόμοι πριν από τον πόλεμο.
Η επίσκεψή μας στο πεδίο μάχης του Βερντέν ολοκληρώνεται στο Tranchée des baïonnettes βορειότερα. Πρόκειται για ένα χαράκωμα που έγινε σύμβολο της τραγικής θυσίας Γάλλων στρατιωτών, όταν σκεπάστηκαν από χώματα μετά από έκρηξη στη διάρκεια της μάχης, και θάφτηκαν όρθιοι με τις ξιφολόγχες τους να προεξέχουν.
Αν βρεθείτε στην βορειοανατολική Γαλλία, αφιερώστε λίγο χρόνο και επισκεφθείτε το πεδίο μάχης του Βερντέν για μια αξέχαστη και συγκινητική εμπειρία. Δεν θα είναι απλώς ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο, αλλά μια ευκαιρία για βαθιά περισυλλογή της φρίκης του πολέμου και της σημασίας της ειρήνης. Μια εμπειρία που θα κινητοποιήσει όλες τις αισθήσεις σας, καθώς η ιστορία και το τοπίο συναντιούνται για να δημιουργήσουν μια ατμόσφαιρα μοναδική και συγκινητική.
Διαβάστε ακόμα:
