Ένα χωριό-προορισμός, στους πρόποδες των Λευκών Ορέων, στη δυτική Κρήτη, 25 χλµ. από την πανέμορφη πόλη των Χανίων. Ο Βάµος είναι ένας ηµιορεινός οικισμός, µε υψόμετρο 300 µμέτρων, που περιβάλλεται από καλλιεργημένη και άγρια φύση. Σφύζει από ζωή, ενώ η ιστορία του µας γυρίζει αρκετούς αιώνες πίσω, µε τους πρώτους κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι ήταν Άραβες πειρατές, να αναφέρονται τον 8ο αι. Στη γενική απογραφή που πραγματοποιήθηκε από τους Ενετούς το 1573, η αναφορά στον οικισµό γίνεται ως Βάµου και έχει 271 µόνιµους κατοίκους.

12

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο Βάµος ήταν το αρχηγείο του τουρκικού στρατού και το 1863 ένας πασάς µε το όνομα Σάββας επέλεξε τον Βάµο ως έδρα της επαρχίας Σφακίων. Οι άνθρωποι του Βάµου αποδείχτηκαν έντονα πατριώτες παλεύοντας να ελευθερωθούν από την τουρκική κυριαρχία, µε τους νικηφόρους αγώνες του 1896 να είναι εκείνοι που τον απάλλαξαν από τους Τούρκους.

Η ανάπτυξη που γνωρίζει κατά την εποχή που ήταν έδρα της περιοχής των Σφακίων ήταν σημαντική. Την εποχή εκείνη στον Βάµο υπάρχουν αρχοντόσπιτα µε νεοκλασικά στοιχεία, ενώ γίνεται εμφανής και η διάκριση ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς.

Τα πολυτελή σπίτια υπογραµµίζουν το οικονοµικό επίπεδο της κοινωνίας και παράλληλα φανερώνουν την αντίθεση µμεταξύ των πλουσίων που ζούσαν στα αποκαλούμενα «κονάκια» και των φτωχών που ζούσαν στα «καµαρόσπιτα», τα σπίτια δηλαδή µε ένα δωμάτιο. Χτισμένα µε τοπικά υλικά, όπως πέτρα, ξύλο και χώµα, αυτά τα σπίτια εντυπωσιάζουν ακόµα µε τον αυθεντικό και παραδοσιακό χαρακτήρα τους. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι µέχρι τον 19ο αιώνα η αρχιτεκτονική ήταν έντονα επηρεασμένη από την ενετική κυριαρχία.

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(125062)
      ["id"]=>
      int(125062)
      ["title"]=>
      string(22) "nomos_xanion_vamos (1)"
      ["filename"]=>
      string(31) "nomos_xanion_vamos-1-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(1083535)
      ["url"]=>
      string(80) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/09/nomos_xanion_vamos-1-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(105) "https://www.travel.gr/experiences/vamos-ena-chorio-architektoniko-stolid/attachment/nomos_xanion_vamos-1/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(2) "11"
      ["description"]=>
      string(34) "Photo: Αμαλία Κωβαίου"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(20) "nomos_xanion_vamos-1"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(125057)
      ["date"]=>
      string(19) "2022-09-14 09:53:47"
      ["modified"]=>
      string(19) "2022-09-14 09:57:12"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1707)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(81) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/09/nomos_xanion_vamos-1-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(81) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/09/nomos_xanion_vamos-1-200x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(200)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(82) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/09/nomos_xanion_vamos-1-768x1152.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1152)
        ["large"]=>
        string(82) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/09/nomos_xanion_vamos-1-683x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(683)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(83) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/09/nomos_xanion_vamos-1-1024x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(83) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2022/09/nomos_xanion_vamos-1-1365x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1365)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Photo: Αμαλία Κωβαίου
Βάμος, Χανιά/Photo: Αμαλία Κωβαίου

Σήµερα, µια επίσκεψη στο χωριό µάς φέρνει µπροστά στην πλούσια αρχιτεκτονική κληρονοµιά, µε τα καλοδιατηρηµένα κτίρια, τις όµορφες γειτονιές και τους κήπους. Στην περιοχή του Βάµου ξεχωρίζει η παλιά γειτονιά, το παρεκκλήσι της Παρθένου Μαρίας, το οποίο είναι ένα µνηµείο του 13ου αιώνα, το µοναστήρι Καρύδι (13ος-19ος), αλλά και τα αποµεινάρια του εκπληκτικού ελαιοτριβείου µε τις 12 αψίδες.

Ειδικότερα, η Μονή Αγίου Γεωργίου, στο Καρύδι Αποκορώνου, βρίσκεται περίπου 2 χλµ. ανατολικά του Βάµου, στο σηµείο που ήταν χτισµένος ο οικισµός Καρύδι Αγίου Γεωργίου. Η µονή ήταν εγκαταλειµµένη για πολλά χρόνια, αλλά αναστηλώθηκε το 1996 και λειτουργεί ξανά. Το µοναστήρι είναι το µοναδικό της επαρχίας Αποκόρωνα και αποτελεί το πιο ενδιαφέρον συγκρότηµα λαϊκής αρχιτεκτονικής του νοµού Χανίων.

Σήµα κατατεθέν του µοναστηριού είναι το µεγάλο ελαιοτριβείο µε τις 12 καµάρες, του οποίου η οροφή έχει καταρρεύσει. Στο εσωτερικό του βρίσκονται τέσσερις ελαιόµυλοι, από τους οποίους σώζονται µόνο οι χτιστές βάσεις, ενώ οι µυλόπετρες έχουν αφαιρεθεί. Το µεγάλο µέγεθος του ελαιοτριβείου αλλά και η ύπαρξη των τεσσάρων ελαιόµυλων, µοναδική περίπτωση στα ελαιοτριβεία της Κρήτης, µαρτυρούν τις τεράστιες ποσότητες ελαιοκάρπου που συγκεντρώνονταν εδώ και, κατά συνέπεια, την τεράστια παραγωγή λαδιού.

Photo: Αμαλία Κωβαίου

Πριν από την ίδρυση του µοναστηριού η περιοχή ήταν οικισµός και φέουδο ενός Ενετού άρχοντα, του οποίου η έπαυλη σώζεται ακόµη. Όταν ήρθαν οι Τούρκοι στην Κρήτη, ανάγκασαν τους κατοίκους είτε να εγκαταλείψουν τον οικισµό, είτε να αλλαξοπιστήσουν. Τέσσερις οικογένειες αλλαξοπίστησαν και µάλιστα σε τέτοιο βαθµό που µίσησαν τους χριστιανούς. Έτσι, ζήτησαν από τους Τούρκους να µετατρέψουν την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που βρισκόταν στο χωριό, σε τζαµί. Γι’ αυτό επέβαλαν εξαντλητικό φόρο στον ιερέα της εκκλησίας ώστε να αναγκαστεί να την εγκαταλείψει, όπως φυσικά και την περιουσία της. Ωστόσο, ο ηγούµενος παραχώρησε την εκκλησία στη Μονή Αγίας Τριάδας των Τζαγκαρόλων, η οποία µπορούσε να πληρώνει τους φόρους.

Διαβάστε ακόμα:

Σταυρός: Η διπλή παραλία της Κρήτης με τα κυανοπράσινα νερά και το παλιό βενετικό λατομείο

Κουρνάς: Η λίμνη της Κρήτης με τη λευκή αμμουδιά και το γλυκό νερό

«Μια πόλη που δεν σταματά να κινείται ποτέ» -Τα Χανιά του Μιχάλη Χορευτάκη