Περίπου 15χλμ δυτικά του Ηρακλείου, στους πρόποδες του Στρούμπουλα και κοντά στο χωριό Μάραθος της Κρήτης, οι επισκέπτες αιφνιδιάζονται από ένα θέαμα επιβλητικό, όσο και παράξενο.
Δεν είναι κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί. Πρόκειται για ένα γνωστό γεωλογικό φαινόμενο, κάτι που απαντάται και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και του κόσμου και την προέλευση του οποίου οι ειδικοί συνήθως μπορούν να διαπιστώσουν με βεβαιότητα. Με τη διαφορά πως στην περίπτωση του Αλωνιού δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς έχει συμβεί.
Το φαινόμενο ονομάζεται δολίνη ή καρστική δολίνη. Ουσιαστικά πρόκειται για καθίζηση του εδάφους, το οποίο βουλιάζει στη γη και αφήνει έναν μεγάλο κρατήρα. Έτσι έγινε κι εδώ, στο Βουλισμένο Αλώνι, το όνομα του οποίου σημαίνει αλώνι που έχει βουλιάξει.
Οι καρστικές δολίνες συνήθως σχηματίζονται είτε λόγω της ασβεστολιθικής διάβρωσης από τα νερά, είτε εξαιτίας της κατακρήμνισης της οροφής κάποιου υπόγειου σπηλαίου. Στο κομμάτι αυτό της Κρήτης τι να συνέβη άραγε;
Η μήνη του Προφήτη Ηλία
Ο άνθρωπος πάντα έδινε τη δική του ερμηνεία σε πράγματα που δεν κατανοούσε. Μην μπορώντας να εξηγήσει αυτό που έβλεπε, απέδιδε τα γεγονότα στη θεϊκή οργή ή γενναιοδωρία, πλέκοντας μύθους που διατηρήθηκαν αποσπασματικά ή αναλλοίωτοι ανά τους αιώνες στόμα με στόμα.
Έτσι έγινε και με το Βουλισμένο Αλώνι. Σύμφωνα με τον Βασίλη Χαρωνίτη και το βιβλίο του, Η Κρήτη των Θρύλων, ο τοπικός θρύλος κάνει λόγο για ένα αλώνι που βρισκόταν ακριβώς στο σημείο που σήμερα βλέπουμε τη μυστηριώδη δολίνη. Ο γεωργός και ιδιοκτήτης του το πρόσεχε πολύ και κάθε καλοκαίρι το καθάριζε και επιδιόρθωνε τυχόν ζημιές, προετοιμαζόμενος για την επόμενη σοδειά.
Κάποτε η σοδειά ήταν τόσο καλή που καρποφόρησε ακόμα και η άγονη γης. Ο γεωργός δεν προλάβαινε να αλωνίσει όλα τα σπαρμένα, ούτε να μεταφέρει στο σπίτι τον καρπό και τα άχυρα για τα ζωντανά. Βιαζόταν και δούλευε μανιωδώς, στην προσπάθεια να τελειώσει τη δουλειά πριν κάποια μπόρα καταστρέψει τους κόπους μιας ολόκληρης χρονιάς.
Ανήμερα του Προφήτη Ηλία, μια μέρα που απαγορευόταν η εργασία για να τιμηθεί ο άγιος, ο γεωργός δεν ήθελε να σταματήσει τη δουλειά και να χάσει την ημέρα. Πρόσταξε τη γυναίκα και τη μοναχοκόρη του να πάνε όλοι στο αλώνι. «Τέθοια μέρα; Θα μας κάψει ο άγιος!» ξεστόμισε τρομαγμένη η γυναίκα του, καταγράφει ο Χαρωνίτης. Για να πάρει την απάντηση: «Οι άγιοι έχουν άλλες δουλειές».
Οι τρεις τους έφτασαν στο αλώνι, έζεψαν τα βόδια κι έπιασαν να αλωνίζουν. Ο πατέρας και η μάνα έβαζαν δεμάτια κι ανασήκωναν τα στάχυα, ενώ το κορίτσι τραγουδούσε «Γύρω γεια τωνε κι όλα τ’άχερα δικά ντωνε» και η μάνα ψιθύριζε «Τέθοια μέρα να δουλεύομε!»
Η κόρη συνέχιζε το τραγούδι μέσα στη γενική ησυχία. Κανείς δεν φαινότανε τριγύρω. Μέχρι που ένας φοβερός κρότος ακούστηκε και τους τρόμαξε και τους τρεις. Πριν προλάβουν ν’ αντιδράσουν, το αλώνι βούλιαξε και εξαφάνισε μέσα στη γη ζώα και ανθρώπους. Λέγεται πως ήταν ο άγιος, που τιμώρησε την οικογένεια που δεν τον τίμησε την ημέρα της γιορτής του.
Μια άλλη εκδοχή του θρύλου λέει πως ο ιδιοκτήτης του αλωνιού ήταν παπάς, ο οποίος δεν λειτούργησε την ημέρα της γιορτής του Προφήτη και αντ’ αυτού πήγε στο αλώνι.
Ο θρύλος λέει πως ακόμα και σήμερα, κάθε χρόνο στις 20 Ιουλίου, ακούγονται τριξίματα από τα άχυρα που τα δουλεύουν ο γεωργός και η γυναίκα του, αλλά και το τραγούδι της μοναχοκόρης τους που έλεγε ρυθμικά «Γύρω γεια τωνε κι όλα τ΄άχερα δικά ντωνε».
Γιατί το Βουλισμένο Αλώνι περιβάλλεται από μυστήριο;
Καλοί οι μύθοι και οι θρύλοι, η επιστήμη όμως τι λέει για το Βουλισμένο Αλώνι;
Καθώς, όπως προαναφέρθηκε, είναι γνωστές οι συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργείται μια δολίνη, οι ειδικοί διατυπώνουν τη θεωρία τους και για το συγκεκριμένο φαινόμενο στην Κρήτη.
Όπως εκτιμούν, πριν από εκατοντάδες χρόνια υπήρχε στο σημείο ένα σπήλαιο που σχηματίσθησε στα ανθρακικά πετρώματα της περιοχής και αποτελούσε τμήμα ενός μεγαλύτερου υπόγειου δικτύου που συνδέεται με την Πηγή του Αλμυρού. Η διαρκής διάβρωση που επέφεραν τα ύδατα φαίνεται πως λέπτυνε την οροφή, με αποτέλεσμα εκείνη να καταρρεύσει και να δώσει αυτό το τεράστιο κυκλικό αξιοθέατο.
Το σπήλαιο, εντούτοις, δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί, ούτε υπάρχουν πληροφορίες ή κάποιες ενδείξεις για την ύπαρξή του· γεγονός που αφήνει ατεκμηρίωτη τη θεωρία.
Στο μεταξύ το μέγεθος της καρστικής δολίνης προσθέτει στη σύγχυση. Η καθίζηση του εδάφους στο σημείο είναι ασυνήθιστα εκτεταμένη, τόσο σε βάθος όσο και σε πλάτος. Παρότι συνήθως οι δολίνες παρουσιάζουν πέντε με 10 μέτρα βάθος και 20 με 50 διάμετρο, το Αλώνι αγγίζει τα 50 μέτρα βάθος και τα 90 σε διάμετρο.
Αυτή η ιδιαιτερότητα σε συνδυασμό με την άκαρπη προς το παρόν αναζήτηση του σπηλαίου, εντείνουν το μυστήριο που περιβάλλει το Βουλισμένο Αλώνι.
Να σημειώσουμε δε πως οι ντόπιοι επιμένουν ότι στο σημείο υπήρχε πράγματι κάποτε ένα αλώνι, το οποίο χάθηκε μαζί με τον ιδιοκτήτη του.
Από αλώνι σε αναρριχητικό πεδίο
Σε κάθε περίπτωση το μέρος είναι ιδιαίτερο. Ο τεράστιος κρατήρας είναι εντυπωσιακός στη θέαση, τόσο από ψηλά όσο και από μέσα. Η ακουστική στο κέντρο του είναι εξαιρετική, την ώρα που τα απόκρημνα τοιχώματα αγκαλιάζουν τον άνθρωπο που μπροστά τους φαντάζει μικροσκοπικός, ίσως και αδύναμος.
Μπορεί αυτός να είναι ένας ακόμη λόγος που αναρριχητές το επισκέπτονται για να κατακτήσουν τα πανύψηλα κάθετα βράχια του.
Το Βουλισμένο Αλώνι είναι οργανωμένο πεδίο εδώ και 12 χρόνια και αποτελεί προορισμό για αναρριχητές από όλο τον κόσμο. Η πρόσβαση στο κέντρο είναι άνετη, αφού το εσωτερικό του έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για διευκόλυνσή της. Εδώ καταγράφονται 12 αναρριχητικές διαδρομές, κάποιες από αυτές αυξημένου βαθμού δυσκολίας, το μήκος των οποίων διαμορφώνεται από 10 έως 44 μέτρα.
Σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο επισκέπτονται το Αλώνι πολλοί αναρριχητές, είτε έμπειροι είτε ερασιτέχνες που έρχονται με τις σχολές τους. Μπορείτε να τους παρακολουθήσετε να το σκαρφαλώνουν. Ή να αναρριχηθείτε κι εσείς.
