Ο Πάρνωνας ή Μαλεβός με ύψος 1.934 μ. και μήκος περίπου 100 χλμ. διασχίζει ένα τεράστιο κομμάτι της Πελοποννήσου, ξεκινώντας από την Τεγέα και φτάνοντας ως το Ακρωτήριο του Μαλέα.
Στις δεντρόφυτες πλαγιές του είναι σκαρφαλωμένα μικρά πανέμορφα χωριουδάκια, μοναστήρια και εκκλησάκια και φωλιάζουν σπηλιές, πηγές και μικροί καταρράκτες. Οι πεζοπορικές και ορειβατικές διαδρομές του είναι πολλές, με μεγαλύτερες το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4 και το Εθνικό Μονοπάτι Ο33 ωστόσο υπάρχουν και οι πιο μικρές γύρω από τα χωριά του, πολλές από τις οποίες είναι βασισμένες κυρίως στα μονοπάτια που συνέδεαν τα χωριά μεταξύ τους. Τα χωριά του πολλά, αυτή τη φορά ξεχωρίσαμε τέσσερα αλλά θα επανέλθουμε στο βουνό και για τα υπόλοιπα.
Ένα από τα χωριά που αξίζει να επισκεφθείτε και που τα τελευταία χρόνια έχει πάρει μεγάλη δημοσιότητα είναι η Βαμβακού, στα 900 μ. υψόμετρο, τόπος καταγωγής του εφοπλιστή Σταύρου Νιάρχου. Το χωριό παρότι ακμαίο πολλές δεκαετίες πριν, σταδιακά άρχισε να ερημώνει και τα σημάδια της εγκατάλειψης ήταν έντονα. Ωστόσο το 2018 μια ομάδα πέντε νέων ανθρώπων με καταγωγή από το χωριό και σε συνεργασία με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος έδωσαν νέα πνοή στη Βαμβακού μέσα από το πρόγραμμα Vamvakou Revival. Ανάμεσα στις δράσεις του προγράμματος είναι και πολλές εκδηλώσεις για μικρούς και μεγάλους, αρκετές από τις οποίες περιστρέφονται γύρω από τις καρυδιές που αφθονούν στην περιοχή αλλά και εργαστήρια ρομποτικής. Το χωριό χτισμένο τον 15ο αιώνα είναι υπέροχα γραφικό, καταπράσινο και σε μόλις λίγα λεπτά μπορείτε να «χαθείτε» στα έλατα. Η πλατεία του είναι ένα όμορφο μπαλκόνι με θέα στις βουνοκορφές του Πάρνωνα με τον μεγάλο πλάτανο και την επιβλητική εκκλησία του Αγίου Χαράλαμπου ακοίμητους φρουρούς.
Οι διαδρομές με αφετηρία την Βαμβακού, πολλές. Ποδηλατικές, προς το Καταφύγιο, το Χροστάσι, την Κάτω Βρύση αλλά και πεζοπορικές όπως από το χωριό μέχρι τη Μεγάλη Τούρλα την κορυφή του Πάρνωνα ή το Πλατύ Ποτάμι. Αν ακολουθήσετε το κίτρινο μονοπάτι από την πλατεία προς το δάσος θα φτάσετε στο σπηλαιομονάστηρο της Αγίας Κυριακής μέσα από μια διαδρομή με εκπληκτική φύση και το ποτάμι στο πλάι. Το μοναστήρι δεν λειτουργεί πλέον αλλά η τοποθεσία που είναι χτισμένο, πραγματικά εντυπωσιάζει.
Η Καστάνιτσα είναι ένα ακόμα από τα όμορφα γραφικά χωριά του Πάρνωνα, σε υψόμετρο 840 μ., χτισμένο αμφιθεατρικά και πνιγμένο στις καστανιές. Τα σπίτια πέτρινα, κάποια με εμφανή την πέτρα και κάποια ασβεστωμένα άλλα με ξύλινα μπαλκόνια και ορισμένα με πέτρινες τοξωτές εξώπορτες όλα τους όμως πλακοσκεπή με σχιστόλιθο. Αυτά όμως που πραγματικά εντυπωσιάζουν με τον αυστηρό χαρακτήρα τους είναι τα πυργόσπιτα που είναι διάσπαρτα στο χωριό. Τρίπατα αρχοντικά, μετρούν περίπου τρεις αιώνες ζωής, έχουν μικρά ξύλινα μπαλκόνια και μικρά παράθυρα, στέγες από από την γκρι σχιστολιθική πλάκα του Πάρνωνα ενώ μερικά έχουν και μικρές πολεμίστρες.
Τα πλακόστρωτα στενάκια είναι ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσετε το χωριό και να θαυμάσετε αυτή την ιδιαίτερη «λιτή» αρχιτεκτονική της Καστάνιτσας αλλά και τους ντόπιους που έχουν να πουν πολλές ιστορίες για το χωριό. Όπως για το ρωσικής τεχνοτροπίας ξυλόγλυπτο τέμπλο του Ναού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, πώς παραγγέλθηκε στην Οδησσό και πώς έφτασε μέχρι το χωριό ή για τον Βυζαντινό Πύργο του 14ου αι. στο λόφο του χωριού που έχει την πιο καταπληκτική θέα στα καστανοδάση και στα έλατα στις πλαγιές του Μαλεβού και που φτάνει μέχρι τον Αργολικό κόλπο. Αυτοί θα σας κατευθύνουν για να ανακαλύψετε τα ξωκλήσια μέσα από τα δασοσκέπαστα μονοπάτια όπως αυτό του Αγίου Γεωργίου πάνω από το χωριό ή αυτό του Αγίου Παντελεήμονα περπατώντας μέσα στον υπέροχο καστανεώνα της Καστάνιτσας. Ρωτήστε τους και για τους νερόμυλους, τρεις στον αριθμό, έξω από το χωριό που γνώρισαν δόξες και που τώρα σώζονται τα ερείπια μόνο του ενός, που σταμάτησε να λειτουργεί τη δεκαετία του ‘70. Στο παλιό δημοτικό σχολείο, στην πλατεία του Αγιάννη μπορείτε να επισκεφθείτε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Καστάνιτσας (κατόπιν συνεννόησης 2755022021) όπου μπορείτε να μάθετε τα πάντα για τη φυσική κληρονομιά και την οικολογική αξία του Πάρνωνα, για τα μονοπάτια και τα φαράγγια της περιοχής, για το μοναδικό καστανόδασος αλλά και για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της Καστάνιτσας και των γύρω χωριών.
Τα Τσίντζινα ή Πολύδροσο είναι και αυτό από τα αγαπημένα χωριά στον Πάρνωνα. Σκαρφαλωμένο στα 1000 μ. υψόμετρο είναι σχεδόν μοιρασμένο σε δυο πλαγιές με τα σπίτια να φτάνουν μέχρι τα ριζά της ανηφοριάς, μια ρεματιά διατρέχει το κάτω χωριό και πέτρινα γεφύρια το συνδέουν με το πάνω. Τα τεράστια έλατα και τα μεγάλα πεύκα κατακλύζουν το τοπίο και κρύβουν υπέροχα μονοπάτια και ξέφωτα για να ανακαλύψετε. Εννιά σηματοδοτημένα μονοπάτια έχουν την αφετηρία τους εδώ άλλα δύσκολα και άλλα πιο βατά που οδηγούν μέσα στο δάσος και καταλήγουν σε εκκλησάκια ή πηγές.
Ακολουθήστε αυτό για τον σπηλαιώδη ναό του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου, χτισμένο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η θέα από το μπαλκόνι του κόβει την ανάσα όπως και η θέα από το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας πάνω σε έναν ψηλό βράχο, αγαπημένο σημείο των αναρριχητών. Το Κελί, άλλο ένα μικρό ξωκλήσι αφιερωμένο στην Παναγία Κελιώτισσα, με την ομώνυμη πηγή αξίζει την ανηφόρα, από εδώ μπορείτε επίσης να φτάσετε και στην Αγία Μαρίνα. Οι πιο έμπειροι και φανατικοί της πεζοπορίας μπορούν να επιλέξουν το μονοπάτι στο φαράγγι που οδηγεί στην Μεγάλη Τούρλα την κορυφή του Πάρνωνα. Οι mountain bike lovers έχουν τις δικές τους διαδρομές, αυτές των 38 χλμ. και 48 χλμ. μέσα στα έλατα ενώ υπάρχουν και οι 4Χ4 διαδρομές για τους ορκισμένους λάτρεις του off road. Το παρεκκλήσι των Αγίων Αποστόλων στο μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων 10 χλμ. από το χωριό είναι αγιογραφημένο από τον γνωστό ζωγράφο Φώτη Κόντογλου οπότε βάλτε και αυτό στο πρόγραμμα.
Σε υψόμετρο 1.150 μ. περίπου, ανάμεσα σε δάση από έλατα βρίσκεται ένα ακόμα χωριό που πρέπει να μπει στη λίστα σας, ο Κοσμάς. Τα περιποιημένα πέτρινα σπιτάκια του, τα καλντερίμια του και η θέα του που φτάνει, όταν ο καιρός είναι καλός, μέχρι τις Σπέτσες το κάνουν μοναδικό. Η διαδρομή από το Λεωνίδιο μέχρι το χωριό μπορεί να είναι σαφώς μεγαλύτερη και φιδογυριστή είναι όμως πολύ πιο εντυπωσιακή και αξίζει τον κόπο, εξάλλου μπορείτε να κάνετε μια στάση στο Μοναστήρι της Παναγίας Ελώνης χτισμένο τον 14ο αι. πάνω από το φαράγγι του Δαφνώνα. Φτάνοντας στο χωριό μπαίνετε στον μεγαλύτερο ίσως καστανεώνα της Ελλάδας ένα παραμυθένιο δάσος που αξίζει να το περπατήσετε.
Στο κέντρο του βρίσκεται φυσικά η πλατεία με τα τεράστια πλατάνια και την επιβλητική εκκλησία των Αγίων Αναργύρων στο πίσω μέρος της οποίας είναι ενσωματωμένες τρεις βρύσες με μαρμάρινες μικρές λεοντοκεφαλές. Εδώ θα περάσετε τον περισσότερο από το χρόνο σας πίνοντας τσιπουράκια στα καφενεία ακούγοντας τους παππούδες να θυμούνται τα παλιά και αγναντεύοντας την εξαιρετική θέα. Μια κοντινή αυτοκινητάδα ή μια όμορφη πεζοπορία, με επίσης υπέροχη θέα είναι και αυτή στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία πάνω από το χωριό ενώ αν πάρετε το δρόμο προς το Πλατανάκι και τον Άγιο Βασίλειο οδηγώντας για λίγο σε χωματόδρομο στη θέση Ποτίστρες θα φτάσετε στην πέτρινη βρύση του 1929, μια περιοχή με τρεχούμενα νερά και σκεπασμένη από πλατάνια. Εδώ μπορείτε να φτάσετε και περπατώντας εάν ακολουθήσετε το σηματοδοτημένο κυκλικό μονοπάτι Κοσμάς – Κάτω Άϊ Γιώργης – Ποτίστρες – Κοσμάς, περίπου 8 χλμ. Μια επίσης όμορφη πεζοπορική διαδρομή είναι και αυτή από τον Κοσμά προς το Μαζαρακιώτικο πηγάδι και το Πυροφυλάκιο. Το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού με εργαλεία των Κοσμιτών χτενάδων (γνωστοί για τα χτένια των αργαλειών), ξυλόγλυπτα, κεραμικά και υφαντά αφηγείται με όμορφο τρόπο τη ζωή του χωριού μέσα στο χρόνο.
Ο Πάρνωνας φυσικά δεν είναι μόνο τα παραπάνω, είναι τα δεκάδες χωριουδάκια του όπως ο Πραστός, η παλιά πρωτεύουσα της Τσακωνιάς με τα πέτρινα πυργόσπιτα και τα όμορφα εκκλησάκια του, ο Άγιος Πέτρος, κεφαλοχώρι της περιοχής, οι όμορφες Καρυές, το Γεράκι με τη βυζαντινή νεκρόπολη και πολλά ακόμα και φυσικά η συγκλονιστική φύση του. Το μοναδικό δάσος από δενδρόκεδρους στην Ευρώπη, ενταγμένο στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000 – το προσεγγίζετε από τη Μονή της Μαλεβής- το δρυόδασος της Σίταινας, οι καταρράκτες στο φαράγγι του Λούλουγκα κοντά στη Σίταινα αλλά και ο μικρότερος καταρράκτης στην είσοδο του χωριού Πλάτανος, τα φαράγγια της Κουτουπούς και της Ζαρμπάνιτσας και η λίστα φυσικά δεν σταματά εδώ.
Διαμονή
Ξενώνας Βαμβακού: δωμάτια όμορφα με λιτή αλλά πολύ προσεγμένη διακόσμηση, μερικά εκ των οποίων μπορούν να φιλοξενήσουν έως 6 άτομα. Διαθέτει και καφενείο-ταβέρνα (Βαμβακού, 2731021900).
Ξενώνας Αντωνίου: φροντισμένος παραδοσιακός ξενώνας που διαθέτει και ταβέρνα (Καστάνιτσα, 2755052255).
Πρυτανείο: παραδοσιακός ξενώνας με όμορφη διακόσμηση και δωμάτια που έχουν θέα στο βουνό (Τσίντζινα, 2731026982).
Ουρανογείτων: πέτρινος ξενώνας με πολύ ατμοσφαιρικούς χώρους και άνετα δωμάτια (Κοσμάς, 2757031490).
Φαγητό
Βουρέικο: στην πλατεία του χωριού σερβίρει καλοφτιαγμένα ελληνικά πιάτα (2731027964)
Λιάκουρης: παραδοσιακή ταβέρνα που βασίζεται στα ντόπια υλικά και τις παραδοσιακές γεύσεις (2755052293).
Ταβέρνα Κουκουνάρι: παραδοσιακές γεύσεις με μαγειρευτά, πιτούλες και της ώρας (6944474767).
Κέδρος: ταβέρνα με όμορφη αυλή, καλή θέα και τίμιες ελληνικές γεύσεις (6978876592).
