Περνώντας τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα στον Προμαχώνα, ο δρόμος δεξιά -πριν από την πόλη Σαντάνσκι- οδηγεί στο γραφικό Μελένικο, Melnik για τους Βούλγαρους, τo οποίο εντυπωσιάζει για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του αλλά και για τις ψηλές αμμώδεις ασβεστολιθικές «πυραμίδες» που το περιβάλλουν.
Η πόλη είναι κτισμένη σε μια απόμακρη βαθύσκιωτη χαράδρα, δεν είναι τυχαίο πως την εποχή του Βυζαντίου στέλνονταν εκεί εξορία οι ανεπιθύμητοι πρίγκιπες και ευγενείς του παλατιού, και έως σήμερα φημίζεται για το εκλεκτό κόκκινο κρασί που παράγεται από τους εύφορους αμπελώνες της περιοχής. Κρασί που απολάμβαναν οι αυτοκράτορες στην Κωνσταντινούπολη αλλά και ο «πατέρας» της νίκης -κατά τον Β΄ Π.Π.- Ουίνστον Τσώρτσιλ.
Τα όμορφα αρχοντικά, χτισμένα με τη ντόπια μακεδονίτικη αρχιτεκτονική, απλώνονται στις όχθες του χειμάρρου που διασχίζει το Μελένικο και αποτελούν ουσιαστικά τις δύο γειτονιές του. Παλαιότερα που ο χείμαρρος πλημμύριζε τον χειμώνα, η επικοινωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές γινόταν με ξύλινες γέφυρες που ανεβαινοκατέβαιναν.
Στα υπόγεια των επιβλητικών αρχοντικών, και σκαμμένα μέσα στον ασβεστολιθικό βράχο, εκτείνονται τα δαιδαλώδη κελάρια που έως τις μέρες μας «ωριμάζει» και διατηρείται το ξακουστό κρασί της πόλης. Η θερμοκρασία μέσα στις «τρυπητές», όπως ονομάζονται οι υπόγειες στοές, είναι σταθερή στους 9-15 βαθμούς, χειμώνα-καλοκαίρι.
Με βυζαντινό χρώμα
Το Μελένικο έως το 1913, οπότε και επιδικάστηκε στη Βουλγαρία μετά το τέλος του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου και την υπογραφή της «Συνθήκης του Βουκουρεστίου», υπήρξε το σημαντικότερο ελληνικό κέντρο της περιοχής, με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Τα παλαιά αρχοντικά, οι πολλές εκκλησίες και τα ερείπια των μοναστηριών -που συνεχίζουν να αποπνέουν βυζαντινό χρώμα- αποτελούν μάρτυρες της ελληνικής παρουσίας στην πόλη, που αποτέλεσε για αιώνες σημείο αναφοράς στο εμπόριο και στα γράμματα.
Ολόκληρο το Μελένικο είναι ένα ανοιχτό μουσείο· περιδιαβαίνοντας τα στενά σοκάκια με τα πέτρινα καλντερίμια, θα έχετε την αίσθηση πως ταξιδεύετε πίσω στο χρόνο. Τα διατηρημένα ελληνικά αρχοντικά των αρχών του 20ου αιώνα, από πέτρα και ξύλο με τα χαρακτηριστικά χαγιάτια τους, έχουν μετατραπεί σε μικρούς ξενώνες και ζεστές ταβέρνες που το εσωτερικό τους θυμίζει βαυαρέζικες μπυραρίες.
Η μικρή έκταση της πόλης, σας επιτρέπει να τη γυρίσετε σχετικά γρήγορα. Μεταξύ άλλων θα δείτε:
• Την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, τρίκλιτη Βασιλική του 1750, που έως το 1913 ήταν η έδρα του Έλληνα μητροπολίτη και μέρος των αγιογραφιών της εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο της Σόφιας.
• Το περίτεχνο οθωμανικό διοικητήριο, γνωστό και ως «Κονάκ».
• Τα ερείπια του αρχοντικού Μπάμπουρα ή Φλάμπουρα (12ο αιώνας), που σήμερα οι ντόπιοι αποκαλούν «βυζαντινό σπίτι». Γύρω από αυτό διασώζονται ακόμη τα τείχη της βυζαντινής ακρόπολης.
• Την εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1756) στην κορυφή ακριβώς μιας από των φυσικών «πυραμίδων» που περιβάλλουν την πόλη.
• Την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, μονόκλιτη Βασιλική του 1846, που είναι η μοναδική αφιερωμένη στον συγκεκριμένο Άγιο, σε όλη την Βουλγαρία.
• Τον αδριάντα του κομιτατζή Γιάνε Σαντάνσκι, εθνικού ήρωα της Βουλγαρίας, που δολοφονήθηκε το 1915 βόρεια του Μελενίκου.
• Το ανακαινισμένο οθωμανικό λουτρό, που απολάμβαναν το μπάνιο τους οι εύποροι Μελενίκιοι και οι Τούρκοι μπέηδες της περιοχής.
Στο ψηλότερο σημείο της πόλης δεσπόζει το φημισμένο αρχοντικό του Κορδόπουλου που σήμερα είναι ιδιωτικό μουσείο. Το τεσσάρων ορόφων αρχοντικό, με τα υπόγεια κελάρια που είναι σαν λαβύρινθος, ανήκε στον πλούσιο Έλληνα Μανώλη Κορδόπουλο, ο οποίος ήταν παραγωγός και έμπορος εκλεκτών κρασιών στην Ευρώπη στα τέλη του 19ου αιώνα.
Στο αρχοντικό, ξεχωρίζουν οι δύο σειρές παραθύρων. Η πάνω σειρά σε τυπικό βαλκανικό ρυθμό και η κάτω σε βενετσιάνικο και οριεντάλ. Στα υπόγεια κελάρια μήκους 200 μ., με σταθερή θερμοκρασία 9-12 βαθμούς, ωριμάζουν και διατηρούνται δεκάδες βαρέλια με κρασί. Δίπλα από το αρχοντικό διασώζονται τα ερείπια της οικογενειακής εκκλησίας, που ήταν αφιερωμένη στην Αγία Βαρβάρα.
Στο μεσαιωνικό μοναστήρι του Ροζηνού/Ρόζεν
Περίπου 7 χλμ Β.Α. του Μελένικου βρίσκεται το βυζαντινό Μοναστήρι του Ροζηνού (Ρόζεν), που χρονολογείται από τον 13ο αιώνα και έως το 1921 αποτελούσε μετόχι της Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους.
Το μοναστήρι είναι κτισμένο κοντά στο μικρό γραφικό χωριό Ρόζεν, με έντονο παραδοσιακό χρώμα, και με πληθυσμό που μετριέται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Μπορείτε ν΄ αφήσετε εκεί το αυτοκίνητό σας και ν΄ ανηφορίσετε προς το μοναστήρι με τα πόδια, ακολουθώντας το δρόμο ή το παρακείμενο μονοπάτι (απόσταση 1 χλμ).
Λίγο πριν φτάσετε στην πύλη του μοναστηριού, θα περάσετε μπροστά από την εκκλησία των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου που κτίσθηκε το 1914 από τον κομιτατζή Γιάνε Σαντάνσκι, που μετά τη δολοφονία του (1915) ετάφη στο σημείο.
Το μοναστήρι του Ροζηνού/Ρόζεν είναι ένα από τα μεγαλύτερα μοναστηριακά μεσαιωνικά συγκροτήματα στη Βουλγαρία, το οποίο αποτελείται από καθολικό, κοιμητηριακό ναό με οστεοφυλάκιο, πτέρυγες κελιών και βοηθητικά κτίσματα. Το καθολικό, τρίκλιτη Βασιλική χωρίς τρούλο, είναι αφιερωμένο στην Παναγία και χρονολογείται από τον 16ο αιώνα.
Στο παρακείμενο παρεκκλήσιο των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού υπάρχει το κτητορικό πορτραίτο της μοναχής Μελανίας (1732). Σημαντικές είναι οι τοιχογραφίες, οι παλαιότερες από τον 16ο αιώνα, οι δεσποτικές εικόνες αλλά και το ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Στο φαράγγι με τις «πυραμίδες»
Η γραφική πόλη του Μελενίκου είναι «περικυκλωμένη» από τις φημισμένες φυσικές ασβεστολιθικές «πυραμίδες» ή «οβελίσκους» που έχουν ανακηρυχθεί «μνημείο της φύσης» και συμπεριλαμβάνονται στη λίστα με τα 100 TOP αξιοθέατα της Βουλγαρίας.
Τα πετρώματα των περίεργων «οβελίσκων» αλλάζουν συνεχώς σχήμα εξαιτίας της συνδυασμένης διαβρωτικής δράσης του νερού, του άνεμου, της ζέστης και του κρύου. Ο ήλιος και η ζέστη πάνω στις αμμώδεις «πυραμίδες» αφήνουν ένα αχνό μαγευτικό λαμπύρισμα στους κώνους, τα κάστρα, τα κύπελλα ύψους 7-8 μέτρων και όλα τα σχήματα που οι άνθρωποι με περισσότερη φαντασία διακρίνουν.
Υπάρχουν επίσης τυπικές «πυραμίδες» που σχηματίζονται από βράχια. Το ύψος ορισμένων σχηματισμών αγγίζουν τα 100 μέτρα. Η περιοχή είναι ενταγμένη στο δίκτυο «NATURA 2000» και είναι εξαιρετικά σημαντική για 32 είδη πουλιών που έχουν καταγραφεί, ανάμεσά τους και πολλά αρπακτικά όπως η Χαλκοκουρούνα. βλάστηση (λιβάδια, θάμνους, δάση) είναι επηρεασμένη από το μεσογειακό κλίμα και δε συναντάται πουθενά σε ολόκληρη τη Βουλγαρία.
Οι «πυραμίδες» προσελκύουν κάθε χρόνο φυσιολάτρες απ’ όλο τον κόσμο. Υπάρχει οργανωμένο μονοπάτι που ξεκινάει από το Μελένικο και καταλήγει στο μοναστήρι του Ροζηνού/Ρόζεν και αντίστροφα. Η διαδρομή είναι σχετικά βατή, αλλά έχει μικρή δυσκολία στην ανάβαση/κατάβαση προς το φαράγγι. Σίγουρα θα πρέπει να είστε σε καλή φυσική κατάσταση, κατάλληλα εξοπλισμένοι, φορώντας πάντα ορειβατικό αδιάβροχο μποτάκι. (Μήκος: 4 χλμ/ 60’-90’ διάρκεια)
Το «Κοινόν του Μελενίκου»
Έως το 1913 στο Μελένικο αναπτύχθηκε το εξαιρετικό σύστημα αυτοδιοίκησης, που ονομαζόταν το «Κοινόν του Μελενίκου». Αυτό σήμαινε την κατάργηση των κοινωνικών τάξεων και την ισοτιμία των πολιτών, οι οποίοι από κοινού συμμετείχαν στην αυτοδιοίκηση του τόπου, με τα πέντε σχολεία, τις 70 εκκλησίες και τα υπέροχα αρχοντικά, υπό τον όρο βέβαια να ήταν ικανοί και άξιοι.
Από το Μελένικο καταγόταν ο δικαστικός -και πολιτικός στη συνέχεια- Αναστάσιος Πολυζωίδης, ο οποίος έλαβε μέρος στην Επανάσταση του 1821 κατά των Τούρκων και το 1832 αρνήθηκε να υπογράψει την απόφαση καταδίκης σε θάνατο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Από το Μελένικο καταγόταν επίσης και η ονομαστή οικογένεια των Χρηστομάνων με προσωπικότητες λαμπρές στο χώρο των τεχνών και των γραμμάτων. Ο πιο γνωστός είναι ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος (1867-1911), ο ιδρυτής της «Νέας Σκηνής» στην Αθήνα το 1901.
Τον Αύγουστο του 1913 το Μελένικο επιδικάστηκε στη Βουλγαρία και οι Έλληνες κάτοικοί του, πήραν το δρόμο της προσφυγιάς νότια προς το Σιδηρόκαστρο, τις Σέρρες και στη Θεσσαλονίκη. Τότε είχε 500 αρχοντικά και 20.000 κατοίκους. Σήμερα έχει 90 αρχοντικά και 220 κατοίκους.
To Μελένικο στον χάρτη
Σήμερα το Μελένικο, αποτελεί τη μικρότερη σε πληθυσμό πόλη της Βουλγαρίας και συμπεριλαμβάνεται στη λίστα με τα κορυφαία 100 σημεία–μνημεία της χώρας και σημαντικός τουριστικός προορισμός στην επαρχία του Μπλαγκόεβγκραντ, στο Β.Δ. τμήμα της χώρας.
Το Μελένικο απέχει από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και τον μεθοριακο σταθμό του Προμαχώνα 32 χλμ. Στην πόλη θα βρείτε πολλά ξενοδοχεία, ξενώνες και ταβέρνες με την κλασσική βουλγαρική κουζίνα. Κάντε μια μικρή έρευνα πριν αποφασίσετε να αγοράσετε το φημισμένο κρασί. Εκτός από επισκέψιμα κελάρια υπάρχουν και πολλά επισκέψιμα οινοποιεία στην γύρω περιοχή.
Πληροφορίες:
• www.bulgariatravel.org/melnik
• www.meleniko.gr
• www.agkistroaction.gr
