Οι πλατείες αποτελούσαν πάντοτε σημεία αναφοράς του αστικού περιβάλλοντος, μικρές οάσεις δημόσιου χώρου όπου μπορούμε να σταθούμε, να υπάρξουμε μαζί με άλλους και να πάρουμε μια ανάσα λίγο πιο ήσυχα, προτού παραδοθούμε και πάλι στους χαρακτηριστικά φρενήρης ρυθμούς των μεγαλουπόλεων. Η πιο κομψή, προσεγμένη και μοντέρνα πλατεία που είδαμε τελευταία βρίσκεται πλέον στην καρδιά της Λευκωσίας.
Ο λόγος για την πλατεία Ελευθερίας που πρόσφατα αναβαθμίστηκε. Την εντυπωσιακή ανάπλαση ανέλαβε το παγκοσμίου φήμης αρχιτεκτονικό γραφείο Zaha Hadid Architects. Η νέα πλατεία Ελευθερίας αποτελεί ένα υπέροχο έργο από άποψη αρχιτεκτονικής και ταυτόχρονα ένα λαμπρό παράδειγμα για το πώς μπορούν οι μεγαλουπόλεις να δώσουν νέα πνοή στους υφιστάμενους δημόσιους χώρους τους με εκπληκτικούς νέους τρόπους.
Η πλατεία Ελευθερίας βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της Λευκωσίας, δίπλα στα Ενετικά Τείχη και την ξηρά τάφρο που περιβάλλει την πόλη, τα οποία κατασκευάστηκαν κατά τον Μεσαίωνα και ανακατασκευάστηκαν εκτενώς από τους Βενετούς τον 16ο αιώνα.
Σήμερα τείχη αυτά καθορίζουν το όριο του παλαιότερου τμήματος της πρωτεύουσας, διαχωρίζοντας την αρχαία πόλη από τις νέες συνοικίες εκτός των τειχών, ενώ η Πράσινη Γραμμή της πόλης χωρίζει την πρωτεύουσα σε δύο διαφορετικές κοινότητες. Το αρχιτεκτονικό γραφείο οραματίστηκε την Πλατεία Ελευθερίας ως το πρώτο στάδιο μιας μεγαλύτερης πολεοδομικής ανάπλασης που θα μπορούσε να αποτελέσει καταλύτη για την επανένωση της πρωτεύουσας.
Ο καινοτόμος σχεδιασμός της πλατείας εξασφαλίζει ανεμπόδιστη θέα στα Ενετικά Τείχη, τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας της πόλης.
Παράλληλα, οι προηγουμένως δυσπρόσιτες και ανεκμετάλλευτες περιοχές της τάφρου μεταμορφώθηκαν πλήρως, φιλοξενώντας κήπους, περιπάτους με φοίνικες, υδάτινα στοιχεία και καμπυλωτούς πολυεπίπεδους χώρους, ιδανικούς για skateboard και – πάνω απ’ όλα- προσβάσιμους σε άτομα που χρησιμοποιούν αμαξίδια.
Οι ρευστές γεωμετρίες της τάφρου γεννήθηκαν μέσω της διαδικασίας τριγωνισμού των ακανόνιστων μορφών των αρχαίων οχυρώσεων, προκειμένου να δημιουργηθούν σημεία “έντασης” που ορίζουν χώρους ανάπαυσης, παρτέρια ή υδάτινα τμήματα στο νέο πάρκο. Το γρανιτένιο πλακόστρωτο της τάφρου αποπνέει μια διαχρονική στιβαρότητα, ενώ οι ανοιχτοί αρμοί μεταξύ των γρανιτένιων πλίνθων δημιουργούν ένα παθητικό σύστημα αποστράγγισης των όμβριων υδάτων που επιτρέπει στα νέα δέντρα που φυτεύτηκαν στην τάφρο να εξισορροπούν με φυσικό τρόπο τα επίπεδα των υπόγειων υδάτων και να μειώνουν τη διάβρωση των θεμελίων των μεσαιωνικών τειχών.
Ολόκληρη η πλατεία Ελευθερίας είναι ανοιχτή στο κοινό, ενώ ορισμένα τμήματά της είναι σχεδιασμένα για να μπορούν φιλοξενούν φεστιβάλ και άλλες μεγάλες εκδηλώσεις. Τέλος, το αρχιτεκτονικό γραφείο Zaha Hadid Architects έχει ήδη προτείνει περαιτέρω επέκταση των νέων χώρων της τάφρου ώστε να ακολουθήσουν τα αρχαία τείχη της πόλης και να περικυκλώσουν τη Λευκωσία, επανασυνδέοντας τις κοινότητες αυτής της διαιρεμένης πρωτεύουσας.
Η ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας περιέλαβε εκτεταμένες αρχαιολογικές ανασκαφές, καθώς και εργασίες για την επισκευή και προστασία των ιστορικών ενετικών τειχών. Πρόκειται για ένα έργο που αγκαλιάζει την πλούσια ιστορία της Λευκωσίας και ταυτόχρονα εκφράζει ακλόνητη αισιοδοξία για το μέλλον.
