Ένα γαστρονομικό οδοιπορικό στη Λήμνο: Παραδοσιακές γεύσεις και προϊόντα που δεν θα βρείτε πουθενά αλλού

Ταβέρνα του Μαντέλλα

Ταβέρνα σύμβολο για την γαστρονομία του νησιού. Στις ήσυχες και ορεινές Σαρδές, πάνω από τρεις δεκαετίες, μια οικογένεια τιμά τα προϊόντα και τη γαστρονομία του νησιού και φουρνίζει σπιτικό ψωμί, κάνει το αγριοκούνελο στιφάδο, το λαγό κοκκινιστό, τα αυτούδια τα μαγειρεύει με μούστο και τον κόκορα το συνοδεύει με τα ντόπια φλωμάρια. Η γιαγιά Κρυστάλω έβαλε γερές βάσεις και άφησε τη σφραγίδα της στην κουζίνα. Ο ένας γιος της Κρυστάλως, με μακρά θητεία στην Νότια Αφρική, χάρισε στο μαγαζί το παρατσούκλι του «Μαντέλλα». Ο έτερος γιος, ο Παλαιολόγος, με τη γυναίκα του Ελένη στο πλευρό του και την τρίτη γενιά, τον Γιάννη, συνεχίζουν μία γερή και στέρεη γαστρονομική παράδοση. Το χειμώνα δίπλα στο τζάκι, και το καλοκαίρι στην αυλή, κάτω από την πλούσια κληματαριά, θα κάνετε μια βόλτα στις γεύσεις αυτού του μοναδικού τόπου.

Στης Μιχαλίτσας

Στο γοητευτικό Ρωμανού, με τα πέτρινα σπίτια και τους σπάνιους υπόγειους ληνούς, στην πλατεία του χωριού, κάτω από τον ίσκιο μιας μουριάς, με γεράνια και αλόες σε αυτοσχέδιες γλάστρες, η Μιχαλίτσα κάνει μικρά θαύματα. Νύφη στο νησί, δυναμική, πανέξυπνη και ταλαντούχα, μαγειρεύει με αγάπη και υλικά από το μποστάνι της. Με δικές της μελωμένες μελιτζάνες και δικά της φλωμάρια, κάνει το θρυλικό ψευτοπετεινό του νησιού. Η φάβα της, αεράτη και πεντανόστιμη και τα πρωτότυπα τουρσιά της, κιβωτοί γεύσης. Τα γλυκόπιοτα λικεράκια της είναι γευστικά ταξίδια, και μαζί με την πάντα προσεγμένη μουσική του μαγαζιού, δημιουργούν μια μαγική ατμόσφαιρα.

Ταβέρνα Καλουδίτσα

Λίγο έξω από τη Μύρινα, στο Πλατύ, η Ταβέρνα της Καλουδίτσας μεταμορφώνεται με τρόπο δημιουργικό. Η Μαρία Καλιγέρη, κόρη της Καλουδίτσας, με θητείες σε δυνατές κουζίνες της Δανίας και της Αθήνας, πήρε στα χέρια της την κλασική οικογενειακή ταβέρνα και βάζει δημιουργικές πινελιές. Πινελιές γεμάτες εκπλήξεις αλλά και σεβασμό στις γευστικές της μνήμες. Διάσημα πλέον τα αλμυρά κατιμέρια της με θυμαρίσιο μέλι, το ντόπιο χταποδάκι με μελιτζάνες και η σαλάτα με ασπρομύτικα φασόλια.

Χρυσάφη Gastrobakery-deli

Όλα τα καλούδια του νησιού, τα διάσημα τυριά του, τα εκλεκτά κρασιά, τα υπέροχα ζυμαρικά, αλλά και χίλιες άλλες νοστιμιές, βρήκαν πλέον τη στέγη τους, στο ολοκαίνουριο και απαστράπτον Gastrobakery-deli στη πρωτεύουσα του νησιού, που έφτιαξε η οικογένεια Χρυσάφη. Η πολύτιμη εμπειρία του Μιχάλη Χρυσάφη σε συνδυασμό με την τόλμη του γιου του, Παναγιώτη, δημιούργησαν ένα πραγματικό γαστρονομικό στέκι στο εμπορικό κέντρο της Μύρινας. Αλμυρές και γλυκές γεύσεις, ολόφρεσκη πίτσα στο ξυλόφουρνο, μυρωδάτοι καφέδες και μια πανέμορφη γωνιά για να καθίσει ο επισκέπτης και να γευτεί και του πουλιού το γάλα.

Τυροκομείο Χρυσάφη

Η καταπράσινη ύπαιθρος του νησιού, αποτελεί μοναδικό βοσκοτόπι για εκατοντάδες αιγοπρόβατα. Με το γάλα αυτών των ζώων που βόσκουν ευτυχισμένα στα νησί, το δυναμικό τυροκομείο της οικογένειας Χρυσάφη, κάνει εδώ και δεκαετίες μικρά τυροκομικά θαύματα. Καταρχήν το διάσημο Καλαθάκι Λήμνου, ένα τυρί ΠΟΠ, που μεταφέρει τα αρώματα από τα βότανα και τα μυρωδικά του νησιού στις κουζίνες όλων των φίλων των τυριών. Η φέτα του τυροκομείου, φέτα Λήμνου ΠΟΠ, βουτυράτη και κρεμώδης, θεωρείται κορυφαία φέτα της χώρας. Το μελίχλωρο ή μελίπαστο, ένα ημίσκληρο τυρί, ιδανικό για σαγανάκι, αποτελεί πλέον βασικό προϊόν της γαστρονομικής κουλτούρας του νησιού. Τέλος το κασκαβάλι, γνωστό για την παραγωγή του κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους από τους κεχαγιάδες της Λήμνου, συμπληρώνει τις δημιουργίες του τυροκομείου.

Όσπρια και Δημητριακά

Γυρνώντας τον χρόνο πίσω, κάνουμε μία στάση στη δεκαετία του `60, τότε που ο άφκος, η λημνιά φάβα, αποτελούσε για το νησί, ένα από τα σημαντικότερα παραγόμενα προϊόντα και μάλιστα με έντονη εξαγωγική δραστηριότητα. Με το πέρασμα των χρόνων, η καλλιέργεια αυτή μειώθηκε σημαντικά, φτάνοντας μάλιστα σε χρόνια που εγκαταλείφθηκε ολοκληρωτικά. Ωστόσο, η συμβολή ενός εμπνευσμένου ανθρώπου, του Χρήστου Σαλαμουσά, βοηθά σημαντικά στην επανέναρξη της καλλιέργειας του αφκού. Σημαντική παράμετρος, το γεγονός ότι στη Μύρινα, λειτουργεί το τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του πανεπιστημίου Αιγαίου, όπου μετά από ανάλυση και σε συνεργασία με το Γεωπονικό Τμήμα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης με έδρα την Ορεστιάδα, έδωσαν τις κατευθύνσεις για τον τρόπο της καλλιέργειας. Ο χρόνος μετράει ήδη αντίστροφα και η αναβίωση της καλλιέργειας έχει ήδη ξεκινήσει. Σταδιακά το προϊόν εντάσσεται ξανά στον κατάλογο των προϊόντων που πρέπει να δοκιμάσει κανείς όταν βρεθεί στο νησί. Ωστόσο η παραγωγή παραμένει μειωμένη, καθώς πρόκειται για ένα προϊόν ιδιαίτερα απαιτητικό στην καλλιέργειά του, που απαιτεί μεν τακτικές βροχοπτώσεις αλλά όχι μεγάλες ποσότητες νερού. Επίσης, μετά την συγκομιδή, το προϊόν περνάει από ξήρανση και καθαρισμό. Ένα ακόμη προϊόν που έρχεται και από το παρελθόν, και κατέκτησε περίοπτη θέση στο λημνιό τραπέζι του σήμερα, είναι το ασπρομύτικο φασόλι, το οποίο είναι μικρότερο από τα μαυρομάτικα, κλασική ποικιλία των νησιών του Αιγαίου και της Βόρειας Ελλάδας. Η καλλιέργεια του ασπρομύτικου γίνεται χειρωνακτικά και τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει ξανά στην κεντρική και την ανατολική Λήμνο, με την Ατσική και το Βάρος να ξεχωρίζουν για την ποιοτική παραγωγή τους.

Σε αυτή την κατεύθυνση, σήμερα η πέμπτη γενιά της οικογένειας, τα δύο αδέρφια, Παναγιώτης και Στέργιος Σαλαμουσάς, διατηρούν την Salamousas Agrifoods, η οποία παίζει καθοριστικό ρόλο στην αναβίωση αυτών των καλλιεργειών, αλλά και στην παραγωγή αλεύρων και οσπρίων, συνεχίζοντας με πίστη το όραμα του πατέρα τους. Ειδικότερα η εταιρεία παράγει και τυποποιεί προϊόντα όπως το αλεύρι από την ποικιλία «Λήμνος», σιτάρι «Μαυραγάνι», Άφκος (φάβα Λήμνου), Ρεβύθι Παναγιάς, Φασολάκι ασπρομύτικο, Κουκί (Φούλι), και Σιτάρι αποφλοιωμένο ‘Λήμνος’.

Μία ακόμη πολύ ενδιαφέρουσα προσπάθεια γίνεται από την εταιρεία Αλεύρι Λήμνου Σταματέρης. Μια ιστορία που ξεκινά το 1910, από Μικρασιάτες πρόσφυγες και αποτέλεσε μια τοπική, παραδοσιακή μονάδα παραγωγής αλεύρου. Ένας παραδοσιακός μύλος έχει πλέον εξελιχθεί σε έναν εκσυγχρονισμένο μύλο της Λήμνου. Ειδικότερα βρίσκουμε το αγνό κίτρινο αλεύρι, που προορίζεται για την παρασκευή ψωμιού, το λευκό για όλες τις χρήσεις και το αλεύρι ολικής. Το 1992, ο Ευάγγελος Σταματέρης ξεκίνησε την παραγωγή χωριάτικου αλευριού σε συσκευασία κιλού, το πρώτο αλέυρι Λήμνου που συσκευάστηκε σε κιλό και πουλήθηκε σε όλη την Ελλάδα. Πρόκειται για ένα αλεύρι αγνό, χωρίς προσθήκες, βελτιωτικά ή συντηρητικά. Από το 2016, η εταιρεία έχει περάσει στην τρίτη γενιά της οικογένειας, τον Νικόλα Σταματέρη ο οποίος με σπουδές στη Γεωπονία και Τεχνολογία Τροφίμων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, συνεχίζει την παράδοση και βάζει τις δικές του γνώσεις στην παραγωγή. Εκλεκτά σιτάρια φτάνουν στο μύλο καθημερινά, μετατρέπονται σε πολύτιμο αλεύρι και φτάνουν στην κουζίνα εκατοντάδων νοικοκυριών.

Με ιστορία που ξεκινάει το μακρινό 1919, η oικογένεια Ποριάζη, ίδρυσε στου Πορτιανού, έναν παραδοσιακό φούρνο, με στόχο να τροφοδοτεί με ψωμί και παξιμάδια τους κατοίκους του χωριού. Σήμερα, έναν αιώνα αργότερα, έχοντας περάσει στην τέταρτη γενιά, ο φούρνος έχει εκσυγχρονιστεί και παράγει μία σειρά από προϊόντα χωρίς προσθήκη συντηρητικών και βελτιωτικών. Παξιμάδια, ψωμιά καθώς και τα παραδοσιακά τοπικά ζυμαρικά, τα φλωμάρια, μαζί με τον περίφημο σταρένιο τραχανά, είναι από τα βασικά καλούδια που θα βρείτε στα ράφια του.

Το μέλι και η θάλασσα

Μελίχρυσος

Ο Μελίχρυσος οφείλει το όνομά του στον παππού Χρυσόστομο, που, ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του, εκπαιδεύτηκε στην τέχνη της μελισσοκομίας και πάντα πίστευε στην σημαντικότητα του μελιού. Εκείνος ήταν που εμφύσησε την αγάπη και τις γνώσεις για το μέλι στην οικογένεια του. Σήμερα, πηγαίνοντας την παραγωγή ένα βήμα παραπέρα, η εταιρεία παράγει και διαθέτει στην αγορά συνδυασμούς, που περιλαμβάνουν όλα τα εκλεκτά και φημισμένα προϊόντα μέλισσας, όπως μέλι, βασιλικό πολτό, γύρη, μαζί με καρπούς, αμύγδαλα, σουσάμι, χαρούπι και σταφίδα.

Λήμνου Θάλασσα

Με τον ιδιόκτητο στόλο της, η Λήμνου Θάλασσα, ταξιδεύει στα νερά του Βορείου Αιγαίου και με σεβασμό στο περιβάλλον, φέρνει στα τραπέζια μας, ποιοτικά και νόστιμα αλιεύματα. Όλα ξεκίνησαν με βάση το όνειρο του πατέρα τους, όπου πριν από σχεδόν 30 χρόνια, ξεκίνησε την ενασχόληση με τη θάλασσα. Σήμερα, τα παιδιά του, ο Κώστας και ο Πέτρος Κουτούκης, συνεχίζουν, νιώθοντας την ίδια κοινή αγάπη και περηφάνια για τη δουλειά τους. Βασική δραστηριότητα το ψάρεμα των χταποδιών και η επεξεργασία τους. Εκτός από τα χταπόδια μία σειρά αλιεύματα δημιουργούν ξεχωριστές νοστιμιές. Γαύρος μαρινάτος φιλέτο, σαρδέλα μελίπαστη, σαρδέλα καπνιστή, λακέρδα φέτα, μύδια καπνιστά, σκουμπρί φιλέτο καπνιστό, λικουρίνο, σουπιές, καλαμάρι, αλλά και φρέσκα ψάρια, με φροντίδα και μεράκι, από τις πλούσιες θάλασσες του νησιού.

Κρασιά

Οι κάτοικοι της Λήμνου διδάχθηκαν την καλλιέργεια της αμπέλου από τον ίδιο το γιο του Διονύσου και της Αριάδνης, τον Θόα. Και μάλλον εδώ ισχύει ότι «μ’ όποιον δάσκαλο θα κάτσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις». Δύο ποικιλίες βασιλεύουν στο νησί, το Λημνιό ή Καλαμπάκι, όπως αποκαλείται στο νησί, που θεωρείται η αρχαιότερη ελληνική ποικιλία, και εμπλούτισε τους αμπελώνες όλης της Βόρειας Ελλάδας, και το Μοσχάτο Αλεξανδρείας, που καλλιεργείται αποκλειστικά στη Λήμνο και δίνει προϊόντα ΠΟΠ. Τα γλυκά κρασιά που παράγονται από υπερώριμα σταφύλια αυτής της ποικιλίας είναι από τα πιο διάσημα γλυκά κρασιά της χώρας.

Limnos Wines

Η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Λήμνου, η μεγάλη οινική δύναμη του νησιού, απορροφά μεγάλο μέρος των πολύτιμων σταφυλιών που παράγονται στο νησί και δημιουργεί μία σειρά με μοναδικά κρασιά. Η νέα σειρά premium των Limnos Wines με τον ποιητικό τίτλο «Θύμησες» αποτελείται από τρία κρασιά, όλα παλαιωμένα σε γαλλικά δρύινα βαρέλια, με κορυφαίο το γλυκό, το οποίο ξεκουράζεται στα βαρέλια πάνω από 6 χρόνια. Ο σπάνιος «Δρύινος» είναι ένα περίτεχνο κρασί από Μοσχάτο Αλεξανδρείας και Ασύρτικο σε μία σπάνια έκφραση αυτού του βορεινού αμπελώνα.

Οινοποιείο Γκαράλη

Στο κέντρο της μεγαλύτερης αμπελουργικής ζώνης του νησιού, στην περιοχή «Κουρούνι» του Αγίου Δημητρίου, το Οινοποιείο Γκαράλη οινοποιεί μία σειρά από εξαιρετικά κρασιά από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας. Εκτός από τις κλασικές ετικέτες με Μοσχάτο Αλεξανδρείας και Λημνιό, οι μερακλήδες άνθρωποι του οινοποιείου, έφτιαξαν μία σπάνια Ρετσίνα από 100% Μοσχάτο Αλεξανδρείας και αρώματα εκλεκτής ρητίνης. Και μαζί μ’ αυτή τόλμησαν τη μοναδική ροζέ ρετσίνα όπου το Λημνιό προσθέτει μια πιο πικάντικη νότα στα αρώματα του Μοσχάτου. Επίσης οινοποιούν και φυσικά κρασιά

Και τα δύο οινοποιεία είναι επισκέψιμα και επιφυλάσσουν στους οινόφιλους μοναδικές οινικές εμπειρίες.

Κτήμα Όλον

Ένας μικρός παράδεισος στον Κοντιά της Λήμνου. Έμπνευση, όραμα, σκληρή δουλειά και αυστηρή τεχνογνωσία. Αυτά είναι τα συστατικά δύο τολμηρών ανθρώπων, του Τάση και της Ρένας Λασκαρίδη, που δημιούργησαν το 2007 στη νοτιοδυτική Λήμνο έναν ονειρεμένο κτήμα. Στην αρχή ήταν ένας μικρός πειραματισμός, για να καταλάβουν αν στο νησί μπορεί να παραχθεί εξαιρετικό ελαιόλαδο. Πλέον το λάδι τους, από τα 1850 ελαιόδεντρα, είναι πολλαπλά βραβευμένο και ταξιδεύει σ’ όλο τον κόσμο. Εκτός από τον βιολογικό ελαιώνα, το μποστάνι και τα καρποφόρα δέντρα, παράγουν μοναδικές νοστιμιές που μπαίνουν σε βαζάκια και κλείνουν μέσα τους τη νοστιμιά της λημνιακής γης.

Ελαιόλαδο Heffisto

Από την καρδιά της Λήμνου, με αγάπη και μεράκι για την καλλιέργεια, ξεκινά το εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο Heffisto. Το πρώτυπο ελαιοτριβείο σε συνδυασμό με την άριστη πρώτη ύλη από τα ιδιόκτητα κτήματα, έχουν ως αποτέλεσμα την παραγωγή δύο σπάνιων λαδιών. Ένα βιολογικό και ένα συμβατικό ελαιόλαδο και τα δύο ψυχρής έκθλιψης, κορυφαίας ποιότητας και υψηλής διατροφικής αξίας, κλείνουν μέσα τους τη δύναμη της ελιάς του νησιού. Οι άνθρωποι της ομάδας του Heffisto, επέλεξαν την ποικιλία Κορωνέικη, η οποία αγάπησε τα ηφαιστειογενή εδάφη του νησιού και χαρίζει το μαγικό της καρπό σ’ αυτή τη μαγική γωνιά του Αιγαίου.

Διαβάστε ακόμα:

Λευκάδα: Τα τοπικά προϊόντα που πρέπει να έχετε στις βαλίτσες σας φεύγοντας

Νάξος: Τα μικρά παντοπωλεία με τις πιο αυθεντικές γεύσεις του νησιού -Πολύχρωμα, παραδοσιακά

Tα κορυφαία ζαχαροπλαστεία του Πόρου -Τα φημισμένα γλυκά τους, η ιδιαίτερη ιστορία τους