Η διάσημη γραβιέρα Νάξου (ΠΟΠ) και άλλα φοβερά τυριά, πατάτες Νάξου (ΠΟΠ), πεντανόστιμα κρεατικά, το μοναδικό ποτό Κίτρο Νάξου (ΠΟΠ) και υπέροχο φαγητό.
Η Νάξος είναι το πιο μεγάλο και το πιο εύφορο νησί των Κυκλάδων και είναι σχεδόν αυτοδύναμο διατροφικά εφόσον παράγει πληθώρα λαχανικών, κηπευτικών και φρούτων, έχει σοβαρή κτηνοτροφία, ανεπτυγμένη τυροκομία και σημαντικό αλιευτικό στόλο που προμηθεύει με φρέσκα ψάρια όχι μόνο το νησί αλλά και τα διπλανά νησιά ακόμα και την Αθήνα.
Παρά την πληθώρα των εκλεκτών τοπικών προϊόντων, η τοπική κουζίνα του νησιού υπήρξε πάντα απλή και λιτή. Αυτή την απλότητα ακολούθησαν και οι ταβέρνες του νησιού μέχρι πρόσφατα, αφού η Νάξος διατήρησε για πολύ καιρό ήπιο τουριστικό προφίλ. Τα 4 -5 τελευταία χρόνια όμως, το νησί έχει περάσει σε φάση δυναμικής τουριστικής ανάπτυξης και η γαστρονομική σκηνή ακολουθεί. Αρκετές ταβέρνες και εστιατόρια εμφανίζουν νεωτερικό πρόσημο πάντα όμως με υπόβαθρο τα εξαιρετικά τοπικά προϊόντα που εμπνέουν και υποστηρίζουν σε σημαντικό βαθμό αυτήν την αλλαγή.
Από τα πιο γνωστά προϊόντα της Νάξου με αναγνωρισμένη τη μοναδικότητά τους είναι τα τυροκομικά. Πρώτο τη τάξει, η γραβιέρα Νάξου που παράγεται κυρίως από αγελαδινό γάλα και έχει λεπτό άρωμα και ήπια γεύση που αποκτά ένταση με την παλαίωση -μπορεί να παλαιωθεί μέχρι και 24 μήνες. Το αιγοπρόβειο τυρί Αρσενικό (ΠΟΠ) είναι ένα θαυμάσιο κεφαλοτύρι με έντονη γεύση και αλμυρότητα. Οι Ναξιώτες του δίνουν αυτό το όνομα, σε αντίστιξη με το «θηλυκό», δηλαδή ήπιας γεύσης ανθότυρο ή «Θηλυκοτύρι».
Το Αρσενικό είναι ίσως το πιο παλιό τυρί του νησιού και επιδέχεται παλαίωση έως και 16 μηνών. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το Λαδοτύρι, ένα Αρσενικό που έχει βυθιστεί σε ελαιόλαδο για 3 μήνες πριν καταναλωθεί ενώ το Κρασοτύρι είναι Αρσενικό που έχει ωριμάσει μέσα σε κρασί ή οινολάσπες. Ο Κομός, είναι σκληρό λευκό αιγοπρόβειο τυρί με ελαστική υφή κατάλληλο για σαγανάκι. Από μυζήθρες παράγεται η γλυκιά μυζήθρα, ο Ανθότυρος ή «Θηλυκοτύρι», η ξερή μυζήθρα, η ξινομυζήθρα (το καλοκαίρι) και το τουλουμίσιο τυρί όπου κομμάτια Αρσενικού και μυζήθρας μπαίνουν εναλλάξ μέσα σε τουλούμι (τουλούμι είναι το δέρμα της κατσίκας ραμμένο σαν ασκός) και ωριμάζουν.
Από τα γεωργικά προϊόντα, το πιο γνωστό είναι οι γευστικότατες πατάτες Νάξου (ΠΟΠ) ενώ σχεδόν εντελώς άγνωστο παραμένει το μοναδικό και αφάνταστα αρωματικό εσπεριδοειδές, «παπιλώνα», κάτι ανάμεσα σε περγαμόντο και νεράντζι.
Η κτηνοτροφία του νησιού παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη με βοοειδή εξαιρετικής νοστιμιάς αλλά και αγριοκάτσικο, τα «βαγιάρικα» όπως τα λένε στη ναξιώτικη ντοπιολαλιά. Το νησί διαθέτει περίπου 100.000 πρόβατα και κατσίκια και 4.000 αγελάδες. Τοπικό αλλαντικό από χοιρινό κρέας είναι το «ζαμπόνι» αρκετά σκληρό και αλατισμένο και πολύ νόστιμο που σερβίρεται σε λεπτές φέτες -δεν πωλείται ακόμα συσκευασμένο αλλά παρασκευάζεται από λίγα εστιατόρια και στα σπίτια. Εξαιρετικά είναι και τα χοιρινά λουκάνικα αρτυμένα με θρούμπι, ρίγανη και σκόρδο, που πωλούνται στα χασάπικα.
Χαρακτηριστικά εδέσματα του νησιού και μάλιστα από το ορεινό πανέμορφο χωριό Απείρανθος είναι το ρόστο, δηλαδή κοκκινιστό χοιρινό που σερβίρεται με χοντρά μακαρόνια, τα κοιλιαδάκια και τα γαλάντερα και τα δυο με βάση τα αρνίσια εντεράκια και τη συκωταριά. Άλλα τοπικά εδέσματα είναι το κατσικάκι γεμιστό με «πάτουδα» (δηλαδή με αρωματικά χόρτα, σέσκουλα και ρύζι), η γλυκάλμυρη σεφουκλωτή (πίτα με «σέφουκλα» δηλαδή σέσκουλα, ρύζι και σταφίδες), η κολοκυθοπαστίτσα, μια τηγανητή πίτα χωρίς φύλλο με κόκκινη κολοκύθα και κρεμμύδια, το σαλατούρι, (σαλάτα με βραστό σαλάχι κρεμμύδι και μαϊντανό), παστός μπακαλιάρος λεμονάτος με προβάτσες (ένα άγριο χόρτο) και άλλα αρωματικά χόρτα, τα «μπουλέρια»,δηλαδή αυγά ποσέ σε νερό και φρέσκο βούτυρο, η κακαβιά, οι πατάτες πενταράτες, δηλαδή πατάτες με τη φλούδα σε ροδέλες τηγανισμένες μαζί με κρεμμύδια σε ροδέλες, οι ρεγγοτηγανίτες, τα παστά μπαρμπούνια, οι γούνες (λιόκαφτα σκουμπριά). Πιάτο πολύ διαδεδομένο στο νησί που διεκδικεί τον τίτλο παραδοσιακού εδέσματος είναι και ο «καλόγερος»: μοσχαράκι κοκκινιστό με μελιτζάνα, γραβιέρα και γιαούρτι.
Όσον αφορά στα γλυκά, εκτός από τα κλασικά κουλούρια, τη μουσταλευριά και τα σιροποιαστά, υπάρχει το ρολό από ζύμη γεμιστό με μαρμελάδα, τα αυγοκαλάμαρα, τηγανητά κομματάκια ζύμης αρωματισμένης με πορτοκάλι, τα «μαστιχάκια», μικρά γλυκά με φύλλο γεμιστό με αμύγδαλα και αρωματισμένα με ανθόνερο και μαστίχα, τα αμυγδαλωτά πασπαλισμένα με άχνη ζάχαρη και μια ατελείωτη σειρά από γλυκά του κουταλιού.
Οινική Ταυτότητα
Παρά τη μακραίωνη παράδοση του νησιού στην αμπελοκαλλιέργεια και στην παραγωγή κρασιού και στην σχετικά εκτεταμένη καλλιέργεια αμπέλου που υπάρχει ακόμα και σήμερα, η Νάξος δεν θεωρείται αμπελουργική ζώνη. Τα τελευταία χρόνια όμως έχουν κάνει την εμφάνισή τους οινοποιεία που παράγουν και διακινούν εμφιαλωμένους οίνους. Σε αντίθεση με το κρασί, η ποτοποιία εξακολουθεί να διαπρέπει και το εξαιρετικό ηδύποτο Κίτρο Νάξου (ΠΟΠ) που στέκεται επάξια δίπλα στην γκράπα, παράγεται συστηματικά από τα δύο ιστορικά αποστακτήρια του νησιού.
Διαβάστε ακόμα:
11 πιάτα που δοκιμάσαμε και ξεχωρίσαμε στη Νάξο
Νάξος: Στην εύφορη Γη των Κυκλάδων
Ανακαλύπτοντας τον εμβληματικό Πύργο Μπαζαίου και το Φεστιβάλ Νάξου
