Το ελληνικό τμήμα της Ηπείρου εκτείνεται από τα βουνά άγριας φυσικής ομορφιάς, της ελληνοαλβανικής μεθορίου, έως τις εκβολές του Αράχθου στον μοναδικό υδροβιότοπο του Αμβρακικού κόλπου, που από το 2008 έχει θεσμοθετηθεί ως Εθνικό Πάρκο.
Οι νομοί της Θεσπρωτίας, της Πρέβεζας και της Άρτας, στα δυτικά, βρέχονται από τη θάλασσα ενώ στο εσωτερικό ο νομός των Ιωαννίνων ξεκινά από υψόμετρο 350 μέτρων για να ξεπεράσει τα 2000 μέτρα. Στην αρχαιότητα η Ήπειρος λειτούργησε ως ομόσπονδο κράτος, το «Κοινό των Ηπειρωτών» ενώ στα Βυζαντινά χρόνια αποτέλεσε σημαντική πολιτική οντότητα ως «Δεσποτάτο της Ηπείρου» με πρωτεύουσα την Άρτα.
Οι Ηπειρώτες συνέβαλαν ουσιαστικά στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, ενδεικτικό είναι ότι δυο από τα τρία μέλη της φιλικής εταιρίας ήταν Ηπειρώτες, ο Νικόλαος Σκουφάς και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ. Τα Γιάννενα με δορυφόρους το Μέτσοβο και το Ζαγόρι συγκέντρωσαν σημαντική οικονομική επιρροή και ανέδειξαν πλήθος προσωπικοτήτων που συνέβαλαν με τα ευεργετήματά τους στην οικονομική και πνευματική ανάκαμψη της Ελλάδας. Στα βουνά της γράφτηκε το Έπος του ‘40 που ανέδειξε το σθένος και την αποφασιστικότητα του ελληνικού έθνους.
Τοπογραφία και αμπελοτόπια
Η Ήπειρος στη συντριπτική της πλειοψηφία είναι ορεινή, και τα λιγοστά πεδινά τμήματα βρίσκονται στο δυτικό, παραθαλάσσιο τμήμα. Η αύρα του Ιονίου Πελάγους ανακουφίζει τα δυτικά παράλια από τη ζέστη του καλοκαιριού και οι χειμώνες εκεί είναι σχετικά ήπιοι. Όσο απομακρυνόμαστε από τη θάλασσα, στα Ιωάννινα και στο ορεινό τμήμα της Άρτας, το κλίμα μετατρέπεται σε ηπειρωτικό και οι χειμώνες είναι άγριοι με πολλές βροχές και χιονοπτώσεις έως την άνοιξη.
Παραδοσιακά, η αμπελουργία αναπτύχθηκε στη περιοχή της Ζίτσας και αρκετά αργότερα στη περιοχή του Μετσόβου. Στη Ζίτσα οι αμπελώνες βρίσκονται σε υψόμετρο από 600 έως 700 μέτρα και οι κύριες ποικιλίες είναι η λευκή Ντεμπίνα και οι ερυθρές Βλάχικο και Μπεκάρι. Η Ζίτσα είναι γνωστή για τη παραγωγή αφρωδών κρασιών. Στη περιοχή του Μετσόβου, σε υψόμετρο που πλησιάζει τα 1000 μέτρα, καλλιεργούνται με επιτυχία οι διεθνείς ποικιλίες Cabernet Sauvignon, Traminer και η γηγενής Βλάχικο.
Τα Τζουμέρκα, που μοιράζονται μεταξύ Ιωαννίνων και Άρτας, προσφέρονται για ορεινή αμπελουργία και οινοποιεία παράγουν κρασιά από ποικιλίες όπως Cabernet Sauvignon, Merlot, Syrah, Ντεμπίνα και Μαλαγουζιά. Στις πλαγιές της Θεσπρωτίας οι θαλασσινές αύρες και η έντονη ηλιοφάνεια δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για τη καλλιέργεια των Syrah, Cabernet Sauvignon, Βερτζαμί, Chardonnay, Ροδίτη, Ντεμπίνας και της τοπικής Ασπρούδας.
Στον Αμβρακικό κόλπο και στις εκβολές του Αράχθου, στον νομό της Άρτας, σε μια περιοχή με ιδιαίτερη γεωλογική προϊστορία και γεωθερμικό ενδιαφέρον καλλιεργούνται με επιτυχία οι ερυθρές ποικιλίες Cabernet Franc, Merlot και πρόσφατα το Βερτζαμί. Επίσης, η Ήπειρος φημίζεται για τη παραγωγή υψηλής ποιότητας τσίπουρου. Το ηπειρώτικο τσίπουρο δεν περιέχει γλυκάνισο και εκείνο που προέρχεται από τη γηγενή ποικιλία Ντεμπίνα θεωρείται εξαιρετικό.
Στην Ήπειρο έχει θεσμοθετηθεί η ζώνη ΠΟΠ Ζίτσα για κρασιά λευκά ξηρά και αφρώδη ξηρά και ημίξηρα από τη ποικιλία Ντεμπίνα. Επίσης, υπάρχουν τα ΠΓΕ Μετσόβου, Ιωαννίνων και Ηπείρου.
Γαστρονομία και τουρισμός
Στην Ήπειρο η κτηνοτροφία, η καλλιέργεια της γης και το ψάρεμα συνυπάρχουν από την αρχαιότητα δίνοντας προϊόντα υψηλής γαστρονομίας. Τα ορεινά της Ηπείρου φημίζονται για τα πρόβειο κρέας με σπεσιαλιτέ το πρόβατα της φυλής «καλαρρύτικο». Στην περιφέρεια, υπάρχουν διάσπαρτα πολλά τυροκομεία που παράγουν εξαιρετικής ποιότητας λευκά τυριά τύπου φέτας και κίτρινα όπως γραβιέρα και κεφαλογραβιέρα. Ιδιαίτερο προϊόν είναι το γαλοτύρι που δίνει εξαιρετικούς συνδυασμούς με φαγητά της τοπικής κουζίνας όπως είναι οι ζαγορίσιες λαχανόπιτες και αλευρόπιτες και το αρνάκι γάστρας. Επίσης, στους νομούς των Ιωαννίνων και της Άρτας παράγονται κοτόπουλα που φημίζονται πανελλαδικά για την υψηλή τους ποιότητα.
Οι περιοχές της Σαγιάδας και της Πλαταριάς στην Θεσπρωτία είναι σημεία αναφοράς για φρέσκο ψάρι Ιονίου ενώ η Πρέβεζα φημίζεται για τη σαρδέλα που καταναλώνεται κυρίως ψητή στη φωτιά, πασπαλισμένη με χοντρό αλάτι Μεσολογγίου. Σπεσιαλιτέ της Άρτας είναι η γαρίδα και οι σουπιές του Αμβρακικού, ενώ τοπικές επιχειρήσεις παράγουν ανώτερης ποιότητας καπνιστά χέλια και από αυγά αυθεντικού οξύρρυγχου, το διάσημο χαβιάρι.
Η Περιφέρεια της Ηπείρου με την ιδιαίτερη και πλούσια γαστρονομία είναι ένας προορισμός για όλες τις εποχές του χρόνου. Η πόλη των Ιωαννίνων, το ορεινό Μέτσοβο με το χιονοδρομικό κέντρο, τα γραφικά Ζαγοροχώρια και τα καταπράσινα Τζουμέρκα αγγίζουν το απόλυτο σε πληρότητα ειδικά τους χειμερινούς μήνες. Τα γραφικά δυτικά παράλια, με σημεία αναφοράς τα Σύβοτα, την Πάργα, και την Πρέβεζα γεμίζουν τους καλοκαιρινούς μήνες. Τέλος, η Άρτα με το Εθνικό Πάρκο του Αμβρακικού κόλπου και τις αμέτρητες βυζαντινές εκκλησίες προσεγγίζει αρκετούς λάτρεις της φύσης και της ιστορίας.
Οινοποιείο «Κτήμα Γκλίναβος»
Το οινοποιείο «Κτήμα Γκλίναβος» ιδρύθηκε το 1978 από τον Λευτέρη Γκλίναβο. Ο Λευτέρης Γκλίναβος, ένας από τους πρώτους Έλληνες οινολόγους με σπουδές στο Μπορντό εφάρμοσε πρωτοποριακές τεχνικές για εκείνη την εποχή και συνέβαλε ουσιαστικά όχι μόνο στην ανάδειξη της αμπελουργικής ζώνης της Ζίτσας αλλά και ολόκληρης της χώρας. Σήμερα, το τιμόνι έχει αναλάβει ο γιος του Λευτέρη, Θωμάς. Το κτήμα του οινοποιείου φθάνει τα 145 στρέμματα και εκεί καλλιεργούνται η Ντεμπίνα, το Βλάχικο, το Μπεκάρι, η Μαλαγουζιά και άλλες διεθνείς ποικιλίες. Από τις ετικέτες του κτήματος ξεχωρίζουν το λευκό «ZITSA-WILD FERMENT» από τη ποικιλία Ντεμπίνα, το ερυθρό «ΒΛΑΧΙΚΟ» από τις ποικιλίες Βλάχικο και Μπεκάρι και το ροζέ ημιαφρώδες, ημίγλυκο «ΠΑΛΙΟΚΑΙΡΙΣΙΟ» από τις ποικιλίες Ντεμπίνα και Βλάχικο.
Το οινοποιείο λειτουργεί ως επισκέψιμο από Δευτέρα έως Παρασκευή, 10:00-14:00, κατόπιν ραντεβού. Η επικοινωνία μπορεί να γίνει στα Ελληνικά και στα Αγγλικά.
Διεύθυνση: Ζίτσα Ιωαννίνων, Τ.Κ. 44 003
Τηλ: +30 26580 22212
email: admin@glinavos.gr
website: www.glinavos.gr
Οινοποιείο «Zoinos winery»
Το οινοποιείο ιδρύθηκε το 1974 και ο συνεταιριστικός του χαρακτήρας συνέβαλε ουσιαστικά στη διατήρηση και ανάπτυξη της αμπελουργικής ζώνης της Ζίτσας. Το 2006, μετονομάστηκε σε «ΖOINOS WINERY». Από την λευκή Ντεμπίνα, που προσφέρει οίνους ΠΟΠ Ζίτσα, παράγεται ο αφρώδης οίνος «ZOINOS» καθώς και η «DEBINA BIΟ» που προέρχεται από επιλεγμένα αμπελοτόπια βιολογικής καλλιέργειας, ενώ από την ερυθρή Βλάχικο παράγεται ο ομώνυμος ερυθρός οίνος.
Το οινοποιείο λειτουργεί ως επισκέψιμο από Δευτέρα έως Παρασκευή, 09:00-14:00, ενώ για τα Σαββατοκύριακα απαιτείται ραντεβού. Στις εγκαταστάσεις δεν λειτουργεί εστιατόριο αλλά κατόπιν συνεννόησης μπορεί να προσφερθεί γεύμα. Η επικοινωνία μπορεί να γίνει στα Ελληνικά και στα Αγγλικά. Υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης για ΑΜΕΑ.
Διεύθυνση: Ζίτσα Ιωαννίνων, Τ.Κ. 44 003
Τηλ: +30 26580 22297 και +30 26510 66055
email: info@zoinos.gr και winetourism@zoinos.gr
website: www.zoinos.gr
Οινοποιείο «Κατώγι Αβέρωφ»
Το «Κατώγι Αβέρωφ» καλλιεργεί τους πιο ορεινούς αμπελώνες στην Ελλάδα παράγοντας κρασιά για περισσότερο από μισό αιώνα. Εκεί, στις αρχές του 1960, φυτεύτηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα η ποικιλία Cabernet Sauvignon από τον Ευάγγελο Αβέρωφ. Σήμερα, τη διαχείριση του οινοποιείου και του ξενοδοχείου δεκαπέντε δωματίων, που βρίσκεται δίπλα σε αυτό και απολαμβάνει τη θέα του γραφικού Μετσόβου, έχει αναλάβει ο εγγονός του Ευάγγελου Αβέρωφ, Αλέξανδρος Ιωάννου. Από τις ετικέτες του κτήματος ξεχωρίζουν το ερυθρό «Κατώγι Αβέρωφ» από τις ποικιλίες Cabernet Sauvignon, Merlot και Αγιωργίτικο, το λευκό «Lucky Squirrel» από την αρωματική ποικιλία Malvasia Aromatica και το τσίπουρο «Κατώγι Αβέρωφ».
Το οινοποιείο δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο οινοτουριστικό του πρόγραμμα και λειτουργεί ως επισκέψιμο καθημερινά από τις 10:00 με την τελευταία ξενάγηση να ξεκινά στις 15:00. Στο ξενοδοχείο λειτουργεί εστιατόριο και η κράτηση είναι απαραίτητη, τον Αύγουστο ανοίγει το wine bar στο χώρο της αυλής. Η επικοινωνία μπορεί να γίνει στα Ελληνικά και στα Αγγλικά.
Διεύθυνση: Μέτσοβο, Τ.Κ. 44 200
Τηλ: +30 26560 31490 (οινοποιείο) και +30 26560 42505 (ξενοδοχείο).
email: winery@katogiaveroff.gr και hotel@katogiaveroff.gr
website: www.katogiaveroff.gr
Οινοποιείο «Imperator winery»
Στην περιοχή του Μετσόβου, πέριξ της Ιεράς Μονής Αγίου Νικολάου, και στο ανατολικό Ζαγόρι, στην Μονή Βουτσά, βρίσκονται οι αμπελώνες του μοναστηριακού οινοποιείου. Η Μονή Βουτσά ιδρύθηκε από τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνο τον Δ’, εξ ου και η ονομασία του οινοποιείου «Imperator». Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται είναι οι Cabernet Sauvignon, Merlot, Gewürztraminer, Βλάχικο και η σπάνια Βλαχαβόνα. Από τις ετικέτες του οινοποιείου ξεχωρίζουν το αρωματικό λευκό «LACRIMA» από Gewürztraminer, το ροζέ «RUBINI» από Βλάχικο και το ερυθρό «VALIA CALDA» από Cabernet Sauvignon. Το οινοποιείο προς το παρόν δεν είναι επισκέψιμο.
Οινοποιείο «Κτήματα Ευδοξία»
Στα Τζουμέρκα, το οικογενειακό οινοποιείο «Κτήματα Ευδοξία» ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2004 ενώ το έτος 2014 προστέθηκε η δραστηριότητα του αποστακτηρίου. Το οινοποιείο συνεχίζει μια οικογενειακή παράδοση που χάνεται στο παρελθόν καθώς ο προπάππους της οικογένειας διατηρούσε εκεί οινοποιείο έως το 1904. Σήμερα, τα κτήματα φθάνουν τα 45 στρέμματα και καλλιεργούνται τόσο ελληνικές όσο και διεθνείς ποικιλίες. Από τις ετικέτες του κτήματος ξεχωρίζουν το ερυθρό «Μονότοξο», το τσίπουρο «Κτήματα Ευδοξία» και το παλαιωμένο τσίπουρο «Raging River».
Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο και η επιχείρηση διαθέτει τουριστικό κατάλυμα. Οι επισκέψεις γίνονται κατόπιν ραντεβού και οι γλώσσες επικοινωνίας είναι τα Ελληνικά, τα Αγγλικά και τα Ιταλικά.
Διεύθυνση: Πλατανούσα, Τζουμέρκα Ιωαννίνων Τ.Κ. 45 222
Τηλ: +30 6978776610 (Κώστας) και +30 6978776611 (Παναγιώτα).
email: info@ktimata-evdoksia.gr
website: www.ktimata-evdoksia.gr
Οινοποιείο «Jima winery & vineyards»
Στις εκβολές του Αράχθου, λίγα χιλιόμετρα μακριά από τον Αμβρακικό κόλπο, ο Χημικός Οινολόγος και DipWSET Πάνος Τζίμας μαζί με τη σύζυγο του, Παιδίατρο Κρίστη Καραγιαννίδου ίδρυσαν το boutique οινοποιείο «Jima». Σε έδαφος αργιλοπηλώδες με υψηλά ποσοστά ασβεστίου, που δημιουργήθηκε από σειρά έντονων γεωλογικών φαινομένων, καλλιεργούνται 21 στρέμματα Cabernet Franc, Merlot και Βερτζαμί. Από τις ετικέτες του κτήματος, που είναι one-off, ξεχωρίζουν το ροζέ τύπου Προβηγκίας «Liberté» από Merlot και το ερυθρό χαρμάνι από Merlot και Cabernet Franc εσοδείας 2020 «Âge d’Or». Από τη συνεργασία με μικρούς αμπελουργούς προκύπτουν τα κρασιά «Les Vignerons» και εκεί ανήκει η λευκή ετικέτα «Miss De Bina» από Ντεμπίνα.
Το οινοποιείο και οι αμπελώνες είναι επισκέψιμα κατόπιν ραντεβού. Στο οινοποιείο δεν λειτουργεί εστιατόριο αλλά κατόπιν συνεννοήσεως μπορεί να οργανωθεί γεύμα. Η επικοινωνία γίνεται στα Ελληνικά και στα Αγγλικά.
Διεύθυνση: Καλομόδια Άρτας Τ.Κ. 47 100
Τηλ: +30 26810 98029 και +30 6948002255
email: info@jimawinery.com
website: www.jimawinery.com
Οινοποιείο «Bizas winery & distillery»
Το οινοποιείο «Bizas Winery & Distillery» είναι δημιούργημα του Γεωπόνου ΑΠΘ Δημήτρη Μπίζα και αποτελεί την πλέον πρόσφατη προσθήκη στο νομό της Άρτας, με έτος ίδρυσης το 2021. Σε κοντινή απόσταση από το οινοποιείο περνά ο ποταμός Άραχθος για να καταλήξει στον Αμβρακικό κόλπο, που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα. Στους ιδιόκτητους αμπελώνες καλλιεργούνται οι ποικιλίες Merlot και Ροδίτης ενώ από τις ετικέτες ξεχωρίζουν η ερυθρή «Άρτιος» από Αγιωργίτικο και η ομώνυμη λευκή από το αρωματικό Μοσχάτο και Ροδίτη. Τέλος, από το αποστακτήριο του Δημήτρη κυκλοφορεί το τσίπουρο «Αγλαϊτσα» σε διάφορα μεγέθη φιάλης.
Το οινοποιείο μπορεί να υποδεχτεί οινόφιλους μόνο κατόπιν ραντεβού και η επικοινωνία μπορεί να γίνει στα Ελληνικά και στα Αγγλικά.
Διεύθυνση: Ανθότοπος Άρτας Τ.Κ. 47 100
Τηλ: +30 26810 70064 και +30 6947894738
email: info@bizas.com.gr
website: www.bizas.com.gr
Οινοποιείο «Λαμπράκης»
Στα Τζουμέρκα της ορεινής Άρτας βρίσκεται το οινοποιείο της οικογένειας Λαμπράκη. Το οινοποιείο στεγάζεται στο γραφικό χωριό της Ράμιας σε ένα πέτρινο διώροφο κτίσμα, παραδοσιακό της περιοχής. Οι ιδιόκτητοι αμπελώνες είναι ξηρικοί, σε αργιλοπηλώδη εδάφη και καλλιεργούνται οι ποικιλίες Μαλαγουζιά, Merlot, Syrah, Cabernet Sauvignon και οι τοπικές Ασπρούδες και Μαυρούδες.
Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο κατόπιν ραντεβού και η επικοινωνία μπορεί να γίνει στα Ελληνικά.
Διεύθυνση : Ράμια, Κεντρικά Τζουμέρκα, Άρτας Τ.Κ. 47 043
Τηλ: +30 6977537493
Οινοποιείο «Μαρκατσέλη»
Το οινοποιείο Μαρκατσέλη δημιουργήθηκε το 2006 από τον οδοντίατρο Σπύρο Μαρκατσέλη, ο οποίος είχε ξεκινήσει την προσπάθεια αναβίωσης του γέρικου αμπελώνα του συνονόματου παππού του, το 1992. Σήμερα, ο αμπελώνας έχει έκταση 35 στρέμματα και καλλιεργούνται οι λευκές ποικιλίες Μοσχάτο Αλεξανδρείας, Ντεμπίνα, Chardonnay, Malvasia Aromatica και οι ερυθρές Αγιωργίτικο, Cabernet Sauvignon, Merlot, Syrah, Grenache Rouge. Από το 2020 το τιμόνι έχει αναλάβει ο γιος του Σπύρου, Αλέξανδρος με σπουδές οινολογίας και αμπελουργίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας. Όλα τα προϊόντα που παράγονται προέρχονται από σταφύλια που καλλιεργεί η οικογένεια. Από τις ετικέτες του κτήματος ξεχωρίζουν ο «Ερυθρός Ποιμένας» από Αγιωργίτικο και Cabernet Sauvignon, τo λευκό «Δυο Γενιές» από Chardonnay και Malvasia Aromatica και το συνονόματο πορτοκαλί κρασί (orange wine) από Ασύρτικο και Μοσχάτο Αλεξανδρείας.
Το οινοποιείο λειτουργεί ως επισκέψιμο από Τρίτη έως Σάββατο, 09:00-15:00. Η επικοινωνία μπορεί να γίνει στα Ελληνικά, Αγγλικά και Ιταλικά.
Διεύθυνση: Δάφνη Φιλιατών, Θεσπρωτία Τ.Κ. 46 100
Τηλ: +30 6944158974
email: markatselis@hotmail.com
website: www.markatseliswinery.gr
Οινοποιείο «Zervas winery»
Το οικογενειακό οινοποιείο «Zervas winery» βρίσκεται στην κοιλάδα του αρχαίου ποταμού Θύαμις (Thiamis), τον σημερινό Καλαμά. Η οικογένεια Ζέρβα καλλιεργεί στους αμπελώνες της το τοπικό Ασπρούδι και τα ερυθρά Bερτζαμί και Syrah. Πιλοτικά, σε μια προσπάθεια να διασωθούν, καλλιεργούνται και άλλες τοπικές άγνωστες ως τώρα ποικιλίες αμπέλου. Το οινοποιείο χαρακτηρίζεται ως βαρυτικό καθώς η κυκλοφορία του χυμού και του κρασιού γίνεται με την επίδραση της βαρύτητας. Εκεί ο Γιώργος και Κική δημιουργούν με μεράκι ετικέτες περιορισμένης παραγωγής. Από τις ετικέτες του οινοποιείου ξεχωρίζουν το αρωματικό λευκό «Thiamis Asproudi», το ροζέ «Philoxenos» από Βερτζαμί και Syrah και το ερυθρό «Yades» από Syrah.
Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο κατόπιν ραντεβού και παρέχονται πλήρες πακέτα περιήγησης και γευσιγνωσίας στα Ελληνικά, Αγγλικά και Γερμανικά. Υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης για ΑΜΕΑ.
Διεύθυνση: Παραπόταμος Θεσπρωτίας Τ.Κ. 46 100
Τηλ: +30 6972772467
email: zervaswinery@gmail.com
website: www.zervaswinery.gr
Επιμέλεια κειμένου Πάνος Τζίμας DipWSET
Διαβάστε ακόμα:
Η Ελλάδα του Κρασιού -Ζάκυνθος: Το Κλίμα, τα Οινοποιεία, οι Ποικιλίες, οι Ετικέτες
Η Ελλάδα του Κρασιού -Λευκάδα: Το Κλίμα, τα Οινοποιεία, οι Ποικιλίες, οι Ετικέτες
Η Ελλάδα του Κρασιού -Κεφαλονιά: Το Κλίμα, τα Οινοποιεία, οι Ποικιλίες, οι Ετικέτες