Έχοντας την τύχη να βρεθούμε στο φεστιβάλ των Οenomads στην Ήπειρο και στα εγκαίνια του Zitsa Wine Pavillion ανακαλύψαμε όχι μόνο τις χαρές του οινοτουρισμού αλλά κυρίως τις άγνωστες ιστορίες των ανθρώπων της Ηπείρου με όραμα και αγάπη για τον τόπο.
Με το που φθάνεις στην Ήπειρο νιώθεις την υγρασία του τόπου να ποτίζει κάθε αίσθηση και κάθε γεύση, το ζείδωρο αεράκι και την ομίχλη που έχει θρέψει τόσους θρύλους, τον επικό συνδυασμό που διαμορφώνουν τα βουνά με τα ποτάμια και αντιλαμβάνεσαι γιατί το κρασί είναι εδώ αλλιώς: είναι ποτισμένο στις ιστορίες των ανθρώπων, όπως και οι ποικιλίες τους -πόσο αλήθεια μοιάζει το κεχριμπαρένιο πορτοκαλί της Ντεμπίνα με τα χρώματα των αμπελώνων και της περιοχής και με τα όμορφα ηλιοβασιλέματα; Στιβαρά και γήινα όπως το χρώμα της ηπείρου, δωρικά και περήφανα τα αμπέλια της Ηπείρου μοιάζουν να έχουν την αρμονία και τα χρώματα που παραπέμπουν άμεσα σε πίνακες ζωγραφικής.
Δεν είναι τυχαίο ότι από εδώ εμπνεύστηκε ο λόρδος Μπάιρον τα ποιήματά του, όπως και τόσοι συγγραφείς που βρήκαν στην Ήπειρο μόνιμη πηγή έμπνευσης. Ο Αμερικανός ανθρωπολόγος Κρίστοφερ Κινγκ -μόνιμος κάτοικος πλέον της περιοχής- γράφει στο «Ηπειρωτικό Μοιρολόι» (εκδόσεις Δώμα) ότι η «Ήπειρος είναι ένα ρολόι που το κουρδίζουν οι πάντες, κάθε χωρικός είναι μέρος της παλλόμενης κίνησης, της μετάδοσης της ζωτικής πνοής» και ότι οι γεύσεις εδώ, όπως η γεύση του τσίπουρου μοιάζει «σαν τα θεϊκά υγρά που παράγει η συνεύρεση δυο αγγέλων». Όλοι αυτοί, άγγελοι, θεοί και άνθρωποι, συναντιούνται με έναν παράδοξο τρόπο πάνω από τραπέζια και στα πανηγύρια ανταλλάσσουν εμπειρίες θυμίζοντας ότι κατάγονται από πολύ παλιά χρόνια, «από αρχαία φύτρα», όπως λέει ο Κινγκ.
Δεν είναι τυχαίο ότι η ιστορία της αμπελώνων της περιοχής φθάνει μέχρι την αρχαιότητα ενώ η τελετουργία του κρασιού, του λεγόμενου αφρώδους έχει ρίζες τα παλιά χρόνια όπου οι αμπελότοποι κυριαρχούσαν στην περιοχή της Ζίτσας αλλά οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες στην πορεία ανάγκασε τους ντόπιους να τα ξεριζώνουν και να αφιερωθούν αποκλειστικά στα μάρμαρα και την πέτρα. Τα τελευταία χρόνια όμως γίνεται προσπάθεια να αναβιώσουν οι γηγενείς ποικιλίες αλλά και να καταγραφούν στα διάφορα ερευνητικά προγράμματα που οργανώνει το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με ακρίβεια άλλες χαμένες ποικιλίες στο πέρας του χρόνου. Όμως, αυτό που προέχει εδώ δεν είναι μόνο τα αμπέλια, είναι οι άνθρωποι που έχουν πιστέψει στο οινικό όραμα που βρέθηκαν να επιμένουν, παρά τις δύσκολες συνθήκες, να φτιάχνουν το δικό τους βασίλειο όπως ο ίδιος ο Ευάγγελος Αβέρωφ που φύτεψε πρώτη φορά στο Μέτσοβο κλήματα Cabernet Sauvignon βάζοντας την οινική σφραγίδα του κτήματος ή ο Γκλίναβος, μια από τις πιο ιστορικές μορφές στην ιστορία της οινολογίας στην Ελλάδα που οραματίστηκε να μετατρέψει την Ήπειρο σε σύγχρονο Μπορντό.
Πραγματικά, πηγαίνουμε στο οινοποιείο του Γκλίναβου και νομίζουμε ότι βρισκόμαστε σε ένα περίτεχνο chateau στον γαλλικό Νότο. Στο κέντρο του οινικού σύμπαντος της Ηπείρου δεσπόζει φυσικά η Ζίτσα με το δικό της ξεχωριστό terroir, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται η «Zoinos Winery» που δίνει το στίγμα στην περιοχή, αποτέλεσμα μιας συλλογικής συνεργασίας ομάδας αμπελοκαλλιεργητών οι οποίοι ανέλαβαν με την καθοδήγηση ενός γεωπόνου τη φυτοπροστασία και την αμπελουργία ολόκληρης της ζώνης. Εκτός, όμως, από τους ανθρώπους που συνεργάζονται στη Zoinos βγάζοντας εδώ και πενήντα χρόνια την κλασική πορτοκαλί Ντεμπίνα και τους αφρώδεις οίνους αναπόδραστα συνδεδεμένους με την περιοχή, η Ήπειρος είναι η ιστορία των ανθρώπων της που πιστεύουν στη δύναμη του τόπου, της γης και των αμπελώνων της.
Έλσα Εξάρχου: η ήρεμη δύναμη
Μια απόδειξη των ανθρώπων που εμπνέονται και επιμένουν στη δύναμη του κρασιού και της περιοχής είναι η Έλσα Εξάρχου, ιδιοκτήτρια του Micro Papigo 1700 και λάτρης της Ηπείρου, η οποία έχει αναλάβει να ενώσει τις δυνάμεις και τους ανθρώπους διοργανώνοντας events που προωθεί μέσα από τις δράσεις της Epirus365 και του Branding Greece ενορχηστρώνοντας το πρότζεκτ των οινοποιείου Μαρκατσέλη, που στόχο έχουν να φέρουν μαζί τους οινοποιούς και τους επιχειρηματίες, τους ανθρώπους του τουρισμού και όλους όσοι αγκαλιάζουν με αγάπη το κρασί της περιοχής και τις άπειρες δυνατότητες που προσφέρει στον τουρισμό και στον τόπο.
Η Έλσα συγκέντρωσε όλους μαζί τους οινοπαραγωγούς σε ένα όμορφο event που έμοιαζε σαν σκηνικό από ταινία: τα σύννεφα φαίνονταν να βγαίνουν από πίνακα, η θέα από τον υπέροχο αμπελώνα, όπου συγκεντρώθηκαν όλοι μοναδική, ενώ μπροστά μας ξεπρόβαλλαν το Σακελλαρικό, δεξιά η Τύμφη, μπροστά ο Κασιδιάρης και το αεράκι που μας χτυπούσε το πρόσωπο να εξηγεί γιατί το κρασί εδώ είναι ξεχωριστό και έχει το δικό του χαρακτήρα. Δοκιμάζοντας ωραία κρασιά σε ξύλινα σκάφη με ντόπιες ποικιλίες, τρώγοντας υπέροχα εδέσματα που ετοίμασε ο βραβευμένος σεφ Ανδρέας Γεωργούλης, μανιτάρια και δοκιμάζοντας μονοποικιλιακά κρασιά αλλά και μπλεντ, από ασπρούδι μεχρι βλάχικο και από βερτζαμί μέχρι μπεκάρι, μείναμε να ακούμε τις ιστορίες των ανθρώπων που τα κατάφεραν μόνοι τους, ξεπερνώντας απίστευτα εμπόδια και αφήνοντας πίσω τους καριέρες για να φτιάξουν τα μοναδικά τους, εκλεκτά κρασιά.
Άνθρωποι με οινικό πάθος: από τον οδοντίατρο Μαρκατσέλη στον χημικό Τζίμα
Είναι σπάνιο να βλέπεις όλους μαζί τους οινοποιούς ενωμένους να ανταλλάσσουν απόψεις για το μέλλον του οίνου στην περιοχή: από τον Στέφανο Σιουμάλα και τον Πάνο Τζίμα που καλλιεργεί μια υπέροχη Ντεμπίνα, σημείο αναφοράς για όλη την περιοχή, ο οποίος μας εξηγεί το όραμα του. Μαζί με τη γυναίκα του -εκείνος ως ειδικός χημικός οινολόγος και η σύζυγός του παιδίατρος- δημιούργησαν με μεράκι και βαθιά γνώση ένα εκλεκτό μπουτίκ οινοποιείο με ωραίες εμπνευσμένες από τα γαλλικά μπιστρό ετικέτες όπως η «Miss De Bina» αλλά και ροζέ κρασιά, όπως το «Liberte» που παραπέμπει στα μοδάτα ανοιχτόχρωμα ροζέ Προβηγκίας με εκλεκτό Merlot. Ο ίδιος πιστεύει στον χαρακτήρα της περιοχής γι’ αυτό και έχει επενδύσει σε αμπελώνες στις εκβολές του Άραχθου, λίγο πιο εκεί από τον Αμβρακικό κόλπο με έδαφος αργιροπηλώδες με υψηλά ποσοστά ασβεστίου. Δεν σταματάει να ταξιδεύει ως ειδικός σε όλο τον κόσμο, να διδάσκει τους οινόφιλους και διαμορφώνει μια διαφορετική νοοτροπία γύρω από το κρασί με σταθερότητα και γνώση.
Είναι σημαντικό που μορφωμένοι και νέοι άνθρωποι που γνωρίζουν πολύ καλά το κρασί, επιστήμονες με κύρος, επιστρέφουν για να πάρουν τη σκυτάλη από τους παλιότερους και να συνεχίζουν την παράδοση χρόνων. Μας κάνει εντύπωση η ιστορία του Αλέξανδρου Μαρκατσέλη, ο οποίος έχοντας σπουδάσει οινολογία και αμπελουργία στην πανέμορφη Φλωρεντία στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και έχοντας μάθει τα μυστικά του κρασιού από πρώτο χέρι και σε μια περιοχή που φημίζεται για την οινική ιστορία της όπως η Τοσκάνη επέστρεψε στην Ήπειρο για να αναλάβει το τιμόνι του ντελικάτου οινοποιείου Μαρκατσέλη σε έναν αμπελώνα 35 στρεμμάτων με σταφύλια που καλλιεργεί η οικογένεια με μακρά ιστορία. Εντύπωση μας κάνει πως το όραμα του οινοποιείου το είχε ο πατέρας, οδοντίατρος στο επάγγελμα, Σπύρος Μαρκατσέλης, ο οποίος προσπάθησε να αναβιώσει τον παλιό αμπελώνα του παππού του, μια αγάπη που μετέδωσε αυτούσια στο γιο.
Ως εκ τούτου και ως φόρος τιμής ξεχωρίζει το κρασί του οίκου «Δυο γενιές» με έναν συνδυασμό Chardonnay και Malvasia Aromatica αλλά και το πορτοκαλί κρασί με το ίδιο όνομα με μια μείξη από Ασύρτικο και Μοσχάτο Αλεξανδρείας. Επειδή, όμως, τα πάντα εδώ έχουν παλιές ιστορίες που φθάνουν μέχρι την αρχαιότητα και μπλέκουν νύφες, μύθους θρύλους και εξωτικά, δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε την ιστορία του οινοποιείου Ζέρβας που βρίσκεται στην κοιλάδα του αρχαίου ποταμού Θύαμις (από το θύω που στα αρχαία σημαίνει εφορμώ, επιτίθεται με οργή), σημερινό Καλαμά, σε έναν υδροβιότοπο συγκλονιστικής ομορφιάς. Ανάμεσα σε ωραία παρόχθια δάση με διάφορες ιτιές, πλατάνια και οστρυές, ανάμεσα σε ερωδιούς και σπάνιους γελαδάρηδες θα βρει κανείς τους ξεχωριστούς αμπελώνες της οικογένειας Ζέρβα -του Γιώργου και της Κικής– που με τη ζεστασιά τους και το μεράκι τους σε κάνουν να πιστεύεις ότι θέλουν να φτιάξουν κάτι παραπάνω από κρασί-είναι μάλλον οι Ιντιάνα Τζόουνς των παλιών ξεχασμένων ποικιλιών.
Μας λένε και πως φτιάχνουν κρασί υπό την επίδραση της βαρύτητας και πως τα λίγα κρασιά τους είναι φτιαγμένα για να σου πουν τις δικές τους ιστορίες από αυτές που αφθονούν στην Ήπειρο. Υπέροχο το αρωματικό τους «Thiamis Asproudi» αλλά και το ροζέ «Philoxenos» από Βερτζαμί και Syrah. Πάντοτε θα ακούσεις εδώ να σου εξηγούν για το πως τα ποτάμια είναι αυτά που περιβάλλουν τις οινικές ιστορίες του τόπου, όπως αυτές του ποταμού Άραχθου που δείχνει να είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένος με την ιστορία του οινοποιείου «Bizas Winery & Distillery» του Γεωπόνου ΑΠΘ Δημήτρη Μπίζα που μας χαρίζει το κόκκινο «Άρτιο» από Αγιωργίτικο αλλά και τη λευκή εκδοχή του από αρωματικό Μοσχάτο και Ροδίτη. Εννοείται πως ένας Ηπειρώτης με κούτελο θα έχει και δικό του τσίπουρο: ο Μπίζας βγάζει τη δική του «Αγλαΐτσα», όπως αποκαλεί το ξεχωριστό τσίπουρό του.
Κτήμα Αβέρωφ: από τον Ευάγγελο στον εγγονό Αλέξανδρο Ιωάννου
Σίγουρα το Κτήμα Αβέρωφ δεν χρειάζεται συστάσεις με την ιστορία του να ξεκινάει από τη δεκαετία του 50 όταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ έφερε τα κλήματα Cabernet από τη Γαλλία, τα φύτεψε και έφτιαξε το περίφημο «Κατώγι» -σήμα κατατεθέν του κτήματος μέχρι σήμερα. Το συγκινητικό είναι ότι οι απόγονοι του ξεχωριστού αυτού οινοποιείου -ο υπεύθυνος Αλέξανδρος Ιωάννου είναι εγγονός του Αβέρωφ και γιος της συγγραφέως Τατιάνας Αβέρωφ- εξακολουθούν να εξελίσσουν όχι μόνο τα κρασιά αλλά και το κτήμα που προσφέρει πια μια ολοκληρωμένη εμπειρία στον επισκέπτη. Δραστήρια και αεικίνητη η υπεύθυνη Marketing της εταιρείας -και οινοχόος η ίδια- η Μαρία Δήμου μπορεί να σου αφηγηθεί αμέτρητες ιστορίες για τους αμπελώνες αλλά και για τις αρκούδες της περιοχής που τρελαίνονται να δοκιμάζουν πρώτες τα Traminer και να ορμάνε στα σταφύλια. Ξεχωρίζει εκτός φυσικά από το σήμα κατατεθέν «Κτήμα Αβέρωφ» η υπέροχη σειρά Inima με την ερυθρή εκδοχή του ξινόμαυρου αλλά και η λευκή του sauvignon blanc. Προσωπικά μιλώντας ξεχωρίσαμε το απίστευτο ηπειρωτικό τους απόσταγμα Rossiu di Munte.
Η ξεχωριστή περίπτωση του κτήματος Γκλίναβος: από το Μπορντό στην Ήπειρο
Αυτό, ωστόσο, που μας κάνει εντύπωση είναι το παλιό, υπέροχο chateau στο Κτήμα Γκλίναβος που σου δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε κάποιον πύργο του Bordeux: δεν είναι τυχαίο ότι εκεί γαλουχήθηκε οινικά και πνευματικά ο Λευτέρης Γκλίναβος, μια από τις σπουδαιότερες και ιστορικότερες προσωπικότητες στον χώρο του κρασιού σπουδάζοντας οινολογία στη Γαλλία και όντας από τους πρώτους οινολόγους που δραστηριοποιήθηκαν στον χώρο της οινοποιίας στην Ελλάδα. Μεταφέροντας τις γνώσεις και το όραμα του ήρθε στη χώρα μας και δημιούργησε στα τέλη της δεκαετίας του 70 αυτό το υπέροχο οινοποιείο, τον αμπελώνα με τα εντυπωσιακά κελάρια όπου μπορεί κανείς να δει από κοντά τα 400 αυθεντικά γαλλικά βαρέλια και να πάρει μια γεύση για το πως είναι τα αντίστοιχα στη Γαλλία.
Τη σκυτάλη του οινοποιείου πήρε από τον πατέρα του Λευτέρη, ο γιος του Θωμάς Γκλίναβος, ο οποίος έχοντας σπουδάσει οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης επένδυσε στον εκσυγχρονισμό του οινοποιείου. Σήμερα, εκτός από ωραία κρασιά -προσωπικά αγαπημένα -του οινοποιείου στο Κτήμα μπορεί, για παράδειγμα, κανείς να δει ένα σύγχρονο αποσταγματοποιείο όπου βγαίνουν τσίπουρα διπλής απόσταξης, το κλασικό και το παλαιωμένο (όποιος έχει δοκιμάσει τη «Χρυσή Βίδρα» καταλαβαίνει). Ξεχωρίζει η ντελικάτη τους Ντεμπίνα «Zitsa-Wild Ferment», το ερυθρό «Βλάχικο» αλλά και ο υπέροχος αφρώδης brut οίνος «Lefteris Glinabos» που ακολουθεί την παραδοσιακή μέθοδο της σαμπάνιας που έμαθε ο Λευτέρης Γκλίναβος στη Γαλλία -δεν είναι τυχαίο που φέρει το όνομά του. Ξεχωρίζει και το ροζέ ημιαφρώδες, ημίγλυκο «Παλιοκαιρίσιο» από ποικιλίες Ντεμπίνα και Βλάχικο.
Το όμορφο, μίνιμαλ περίπτερο της Ζίτσα
Συγκεντρώνοντας όλες αυτές τις ξεχωριστές αφηγήσεις των ανθρώπων της περιοχής και του κρασιού, το Zitsa Wine Pavillon, στο πανέμορφο χωριό της Ζίτσας και στην καρδιά αυτού του ηπειρώτικου κόσμου, είναι ένα περίτεχνο αρχιτεκτόνημα όπου μπορεί κανείς να έχει μια ολοκληρωμένη οπτικοακουστική εμπειρία που ξεδιπλώνει όλες τις πτυχές της οινικής ιστορίας της Ηπείρου. Είχαμε την τύχη ακολουθώντας τις διαδρομές του Διονύσου, που λέγεται ότι τριγυρνούσε μαζί με τις Δωδωνίδες Νύμφες στα αμπέλια της περιοχής δίνοντας τις δικές του ευλογίες, να βρεθούμε στα εγκαίνια του περιπτέρου, μαζί με φίλους, με ένα ολόγιομο φεγγάρι και με τη βροχή να έχει ποτίσει το χώμα που έχει απελευθερώσει όλες τις μυρωδιές του. Με τη θαλάσσια αύρα να έρχεται από δυτικά και τα βουνά να μαγεύουν ακόμα και τον λόρδο Βύρωνα, δεν είναι να απορείς γιατί αυτά τα κρασιά έχουν αυτόν τον χαρακτήρα. Είναι, άλλωστε, χαραγμένα στις μνήμες σαν τα χαρακτικά του Μαλάμου, κορυφαίου εκπροσώπου της γενιάς του 30, που έργα του είδαμε στην πινακοθήκη της Ζίτσας, λίγο πιο πέρα από το περίπτερο.
Μάλιστα, σε μια εξαίσια συνάντηση του παλιού με το νέο, του παραδοσιακού με το μοντέρνο που συνομιλούν μοναδικά εδώ, κορυφαίοι mixologists, όπως από το βραβευμένο Bar Blue Gin των Ιωαννίνων μας έφτιαξαν ωραία κοκτέιλ που συνόδευσαν τη μοναδική βραδιά μαζί με γεύσεις, εμπνευσμένες από την περιοχή που ετοίμασαν νέοι σεφ από το ΙΕΚ Δέλτα με επικεφαλής τον σεφ κ. Αδάμο. Φεύγοντας από τη Ζίτσα και κατηφορίζοντας προς τα μαγικά Ιωάννινα με την αστραφτερή τους λίμνη και το αξεπέραστο κάστρο, νομίζαμε ότι βλέπαμε τον γυμνό Ερμή, βγαλμένο από τον πίνακα του Μαλάμου, να ίπταται μαγικά πάνω από τα σπίτια. Δεν είναι το κρασί είναι η αίσθηση ότι σε αυτόν τον τόπο όλα τα μαγικά μπορούν κάποια στιγμή να γίνουν πραγματικότητα. Είναι, άλλωστε, εμπειρικά διαπιστωμένο.
Διαβάστε ακόμα:
Η εμφάνιση των oenomads στα βουνά της Ηπείρου
