Η Παναγιώτα Τσιρώνη γεννήθηκε στον Αυλότοπο, ένα από τα χωριά που απαρτίζουν την κοινότητα Σουλίου, και μένει στο Σούλι. Είναι κτηνοτρόφος μαζί με τον Θανάση Παπαϊωάννου –τον σύζυγό της– ενώ παράλληλα δουλεύει και στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι». Είναι έξυπνη, ικανή και όμορφη, έχει δύο μεγάλα αγόρια και μαγειρεύει υπέροχα.
Συναντηθήκαμε, τελείωσε με τις συνταγές σε χρόνο-ρεκόρ, φωτογραφήθηκε, μας μίλησε και δεν την ξαναείδαμε όλη την υπόλοιπη μέρα που μείναμε στο Σούλι. Πήγε στις δουλειές της, οι οποίες δεν σταματούν ποτέ.
Δεν είναι πολύ κουραστική η δουλειά του κτηνοτρόφου για μια γυναίκα;
«Είναι. Ό,τι κάνει ο άνδρας μου, το κάνω κι εγώ. Ταΐζω, αρμέγω, έχω ανέβει και στο βουνό για να βοσκήσω τα ζώα όταν χρειάστηκε. Και τυροκομώ. Φτιάχνω γιαούρτι και όλα τα τυριά μας. Γαλοτύρι, φέτα, ξερή μυζήθρα αλατισμένη και φρέσκια ανάλατη (γκίζα)».
Ξέρατε να μαγειρεύετε από μικρή ή μάθατε μετά;
«Παντρεύτηκα όταν ήμουν 16 χρονών και τα πιο πολλά τα ήξερα από τη μάνα μου. Βεβαίως, ως παντρεμένη και με τα παιδιά, έμαθα περισσότερα».
Σας αρέσει να μαγειρεύετε;
«Ναι, παρ’ όλο που έχω τόσα πράγματα να κάνω. Φτιάχνω πολλά φαγητά τη μέρα. Είμαστε και επτά άτομα μαζί με τα πεθερικά μου, τη νύφη μου και τους γιούς μου».
Η κα. Τσιρώνη μας λέει πως της αρέσει που μένει εδώ. «Και αλλού να πήγαινα, όμως, θα μου άρεσε», προσθέτει. «Και στην κορυφή του βουνού θα μου άρεσε. Οι τόποι δεν με ενοχλούν. Οι άνθρωποι είναι το πρόβλημα. Στις πόλεις οι άνθρωποι είναι πιο πολλοί και υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να με ενοχλήσουν. Στο χωριό είναι λίγοι, τα έχουμε βρει, μια χαρά είμαι. Αυτό που θέλω είναι να πάω κάπου σαν άνθρωπος, να είμαι ξέγνοιαστη. Θα μου άρεσε να πάω στα Γιάννενα, που είναι ευχάριστη και η διαδρομή, αλλά δεν προλαβαίνω. Έχω συνέχεια τον νου μου στις δουλειές».
Δεν θα έμενε πάντως με τίποτα στην Αθήνα ή στη Θεσσαλονίκη: «Απρόσωπα μέρη, μακριά από τη φύση. Μεγάλη η σπατάλη χρόνου στη μετακίνηση, τρελή κίνηση, στρίμωγμα φοβερό. Πάω στα ζώα και δεν νιώθω βρώμικη. Αλλά στην Αθήνα νιώθω βρώμικη, όλα έχουν μικρόβια. Ό,τι και να πιάσεις είναι βρώμικο». Η μεγάλη της επιθυμία είναι να πετάξει με αεροπλάνο. «Οπουδήποτε θα πήγαινα με το αεροπλάνο», λέει. «Δεν με νοιάζει πού. Το όνειρό μου είναι να πετάξω, αλλά δεν μπορώ. Η κτηνοτροφία είναι δουλειά που κρατάει 365 μέρες τον χρόνο».
Όσο για την παραδοσιακή κουζίνα του Σουλίου; Έχει ως εξής, όπως μας την περιγράφει: «Είναι η παραδοσιακή κουζίνα της ορεινής Ηπείρου. Πίτες, αρνί και κατσίκι στη σούβλα ή στον ξυλόφουρνο. Στα ορεινά οι οικογένειες δεν είχαν χοιρινά, γιατί δεν περίσσευε τίποτα για να τα ταΐσουν. Τα βόδια ήταν ζώα δουλειάς και γενικά μοσχάρι δεν έτρωγαν. Είχαν λίγες κότες που δεν τρέφονταν καλά, ήταν και οι αλεπούδες, οπότε δεν είχαν ούτε αυγά».
Έτρωγαν λοιπόν τα μανιτάρια του δάσους και τα άγρια χόρτα από τους αγρούς (στέντα, ψωρίλι, ζοχούδι), καθώς και λαχανικά από τους κήπους τους: σκόρδα, κρεμμύδια, σπανάκια, μπαζάνια (είδος σέσκουλου), μακεδονήσι (άγριος μαϊντανός) και συνηθισμένο μαϊντανό. Τα μπρόκολα, τα κουνουπίδια, το λάχανο, ούτε που τα ήξεραν. Τα καλοκαιρινά κηπευτικά –ντομάτες, κολοκυθάκια, μελιτζάνες– δεν υπήρχαν, γιατί δεν είχαν νερό το καλοκαίρι.
Κροθόπιτα
«Η κροθόπιτα είναι μια μοναδική πίτα», μας λέει η κα. Τσιρώνη, «η οποία φτιάχνεται από όσο ξέρω μόνο στην περιοχή μας. Είναι χορταστική, χωρίς κανένα αρωματικό χόρτο. Αναδεικνύει τη νοστιμιά του κρέατος που είναι και το βασικό της συστατικό και που είναι επίσης και χαρακτηριστικό της εξαιρετικής ποιότητας των κρεάτων της περιοχής μας –μιας περιοχής αμιγώς κτηνοτροφικής, μέχρι πολύ πρόσφατα.
Υλικά (για 4 άτομα)
1 κιλό γίδα, πλάτη και πόδι (με το κόκκαλο), κομμένο σε μερίδες
200 γρ. ρύζι
250 ml ελαιόλαδο
1 μεγάλο ξερό κρεμμύδι
Αλάτι
Μαύρο πιπέρι (τριμμένο)
για το φύλλο
100 ml ελαιόλαδο
250 ml νερό
400 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις
1 κουταλιά γλυκού αλάτι
Αν δεν ξέρετε να ανοίγετε φύλλο, αγοράστε το έτοιμο (να είναι χωριάτικο) και αφήστε το να ξεπαγώσει σύμφωνα με τις οδηγίες της συσκευασίας. Δεν θα γίνει βέβαια όπως αυτό της συνταγής, αλλά και πάλι θα έχετε μια εντυπωσιακή, πολύ νόστιμη πίτα.
Εκτέλεση
Βράζουμε τη γίδα σε δύο λίτρα νερό, μαζί με δύο κοφτές κουταλιές της σούπας αλάτι και το κρεμμύδι για 2 ώρες ή μέχρι να πέφτει το κρέας από το κόκκαλο. Σουρώνουμε και κρατάμε τον ζωμό χωριστά.
Αν ανοίξουμε το δικό μας φύλλο, ανακατεύουμε όλα τα υλικά και ζυμώνουμε για 3-5 λεπτά. Ανοίγουμε δύο στρογγυλά φύλλα, καθένα με διάμετρο 15 εκ. μεγαλύτερη από τη διάμετρο του ταψιού. Λαδώνουμε και αλευρώνουμε το τελευταίο. Στρώνουμε τα φύλλα λαδώνοντας ανάμεσα και τα αφήνουμε να πέφτουν έξω από το ταψί.
Ανακατεύουμε το ρύζι με το ελαιόλαδο και 1 κουταλιά γλυκού πιπέρι και το απλώνουμε πάνω στα φύλλα. Πάνω στο ρύζι τοποθετούμε τα κομμάτια του κρέατος σε κύκλο, κοντά στις άκρες του ταψιού, εκτός από δύο, τα οποία βάζουμε στη μέση. Γυρίζουμε τα φύλλα προς τα μέσα στρίβοντάς τα (πάντα προς την ίδια φορά) και τραβώντας τα προς λίγο προς το εσωτερικό, ώστε να καλύψουν τη μισή επιφάνεια του κρέατος. Αυτό είναι ο «κόθρος», που δίνει το όνομά του στην πίτα.
Τέλος, προσθέτουμε τον ζωμό που έχουμε φυλάξει και ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο (αντιστάσεις, στους 200 βαθμούς) για 1 ώρα.
Κατσίκι με άγρια χόρτα στον ξυλόφουρνο
«Το φαγητό αυτό βασίζεται στα δύο υλικά που έχουμε άφθονα στο Σούλι, το κατσίκι και τα άγρια χόρτα», μας λέει η Παναγιώτα Τσιρώνη. «Πατάτες δεν είχαν παλιά εδώ. Πού να τις βρουν και ποιος να έρθει να τις φέρει… Είχαμε βέβαια ρύζι, που χρησιμοποιήσαμε στην κροθόπιτα. Διότι ο κάμπος του Φαναρίου (η αποξηραμένη λίμνη Αχερουσία), ο οποίος διασχίζεται από τον Αχέροντα και περιβάλλεται από τα όρη της Παραμυθιάς, ήταν βάλτος. Κι εκεί καλλιεργούσαν ρύζι».
Εφόσον δεν διαθέτετε ξυλόφουρνο, μπορείτε να φτιάξετε το φαγητό στον φούρνο της ηλεκτρικής κουζίνας, χρησιμοποιώντας ταψί ή γάστρα με καπάκι.
Υλικά (για 4 άτομα)
2 κιλά κατσίκι, όποιο κομμάτι θέλετε
3 κιλά χόρτα: το περισσότερο να είναι σπανάκι, φρέσκα κρεμμυδάκια, σκόρδο φρέσκο (αλλιώς περισσότερα κρεμμυδάκια), ξερό σκόρδο, μαϊντανός, μακεδονήσι ή άνηθος
200 ml ελαιόλαδο
Αλάτι
Μαύρο πιπέρι (τριμμένο)
Εκτέλεση
Καθαρίζουμε, πλένουμε και χοντροκόβουμε τα χόρτα. Τα αφήνουμε στην άκρη.
Αλατοπιπερώνουμε το κρέας και το τοποθετούμε στο ταψί. Το περιχύνουμε με το ελαιόλαδο και ψήνουμε για μισή ώρα σε προθερμασμένο φούρνο (αντιστάσεις, στους 200 βαθμούς). Βγάζουμε το κατσίκι και το στραγγίζουμε.
Στρώνουμε τα χόρτα στο ταψί και τοποθετούμε πάνω τους το κρέας. Αφήνουμε άλλη 1 ώρα για να ολοκληρωθεί το ψήσιμο, πάντα στην ίδια θερμοκρασία. Το φαγητό είναι έτοιμο όταν το κατσίκι ροδίσει και ξεκολλάει εύκολα το κόκκαλό του.
Διαβάστε ακόμα:
H ξεχωριστή μαγείρισσα της Αράχωβας και δύο συνταγές για αυθεντικά πιάτα
Οι «βακισμένοι» κεφτέδες της Λίνας: Δύο συνταγές-όνειρο από την ευρυτανική κουζίνα
