Ανήκει στους πλέον προβεβλημένους ορεινούς προορισμούς της χώρας, επομένως για το Ζαγόρι περισσεύουν τα πολλά λόγια και οι συστάσεις. Ο «τόπος πίσω από το βουνό», αυτό που δηλαδή η σλάβικη ονομασία του δηλώνει, έχει μια πραγματικά αυθεντική φυσική ομορφιά που τον ξεχωρίζει και αναπόφευκτα προσελκύει τους επισκέπτες. Ανάμεσα σε ιδιαίτερους ορεινούς όγκους, σπάνιους γεωλογικούς σχηματισμούς και 46 διάσπαρτα χωριά, η περιήγηση στο Ζαγόρι περιλαμβάνει γνήσια εντυπωσιακές εικόνες.
Πολύ περισσότερο αν επιλέξεις ένα αυτοκίνητο κατάλληλο για το βουνό που αναβαθμίζει έμπρακτα την εμπειρία του οδοιπορικού εκεί. Με αυτό το κριτήριο, το δικό μας ταξίδι στο Ζαγόρι συνδυάστηκε με την συμφέρουσα ενοικίαση αυτοκινήτου από την Avis.
Το θεόρατο βουνό που δεσπόζει σε αυτό τον τόπο είναι η -ειλικρινά- σαγηνευτική Τύμφη. Τα Ζαγοροχώρια βρίσκονται σκαρφαλωμένα στις πλαγιές της και έχοντας ως σημείο αναφοράς το ίδιο το βουνό, το Ζαγόρι διακρίνεται στο Δυτικό (δυτικά της Τύμφης), το Κεντρικό (ανάμεσα στην Τύμφη και το απέναντι βουνό, το Μιτσικέλι) και το Ανατολικό. Παρά τη μεγάλη προβολή του Δυτικού Ζαγορίου, εμείς επιλέξαμε σε αυτό το ταξίδι μας να περιηγηθούμε από το Κεντρικό στο λιγότερο προβεβλημένο Ανατολικό, ξεχωρίζοντας σημεία με σπουδαία φυσική και πολιτισμική αξία.
Δείτε το VIDEO
Σαφώς προετοιμασμένοι λοιπόν να διανύσουμε πολλά χιλιόμετρα στο κυρίως οδικό δίκτυο -αλλά και off road- επιλέξαμε αυτοκίνητο για ασφαλή και άνετη οδήγηση με χαμηλή κατανάλωση καυσίμων.
Προς τους Κήπους και το Κουκούλι
Καθοδόν πλέον και με κατεύθυνση βορειοανατολικά των Ιωαννίνων αφήναμε πίσω μας την εικόνα του αστικού τοπίου ενώ σταδιακά προέβαλαν μπροστά οι ορεινοί όγκοι και τα πυκνά δάση, άτυπη δήλωση ότι προσεγγίζαμε το Ζαγόρι. Όμως, το σήμα κατατεθέν, ένα χαρακτηριστικό τοπόσημο και σαφής επιβεβαίωση ότι βρισκόμασταν πλέον στον τόπο του Ζαγορίου, ήταν το πρώτο πέτρινο γεφύρι που ξεπρόβαλε μετά από στροφή και απέναντι από τον δρόμο. Το μονότοξο Γεφύρι του κυρ-Νούτσου ή Κόκκορου θεμελιώθηκε το 1750 και καλοδιατηρημένο ισορροπεί έως σήμερα ανάμεσα σε δύο ευθυτενείς βράχους. Ένα αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα που μαρτυρεί τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων μιας άλλης εποχής οι οποίοι κατόρθωσαν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες του δύσβατου τοπίου με τους πυκνούς ορεινούς όγκους και τα ποτάμια, και να διαμορφώσουν ένα δίκτυο ελεύθερης μετακίνησης.
Τα περισσότερα γεφύρια χτίστηκαν μεταξύ του 18ου και 19ου αιώνα και περίπου 60 σώζονται έως σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση. Έτσι επιδοθήκαμε σε άτυπο κυνήγι ανακάλυψης των υπολοίπων που βρίσκονται στην γύρω περιοχή. Κινούμενοι μεταξύ των γραφικών χωριών Κήποι και Κουκούλι εντοπίσαμε το τρίτοξο Γεφύρι Καλογερικό ή του Πλακίδα και το μονότοξο Γεφύρι του Κοντοδήμου ή Λαζαρίδη. Τα ονόματά τους είναι η απόδειξη της υστεροφημίας των χορηγών που χρηματοδότησαν την κατασκευή των γεφυριών για την σύνδεση των χωριών. Αυτά όμως που σίγουρα θα θαυμάσεις είναι η στιβαρή κατασκευή και η επικράτηση σαφώς του σχιστόλιθου ως διαδεδομένου υλικού δόμησης και στις κατοικίες των παρακείμενων οικισμών. Όλα μαζί συνθέτουν ένα καλαίσθητο αρχιτεκτονικό σύνολο εναρμονισμένο στο τραχύ φυσικό ανάγλυφο.
Η Σκάλα του Βραδέτου
Μια άλλη περίτεχνη κατασκευή που ξεχωρίσαμε είναι η πετρόκτιστη Σκάλα του Βραδέτου με έναν φιδωτό σχηματισμό και περισσότερα από 1.000 σκαλοπάτια που ξεδιπλώνονται πάνω σε απότομη πλαγιά. Χρονολογημένη περίπου στον 18ο αιώνα, η Σκάλα ήταν η αποκλειστική πρόσβαση στο Βραδέτο, το δυσπρόσιτο χωριό χτισμένο στα 1.340 μέτρα, το μεγαλύτερο υψόμετρο μεταξύ των υπολοίπων χωριών του Ζαγορίου. Συνδέει το Βραδέτο με το γειτονικό Καπέσοβο στα νότια και ήταν η μόνη δίοδος έως και τη δεκαετία του 1970. Αυτή η δαιδαλώδης κατασκευή από ξερολιθιές και πέτρες αποτελεί σήμερα ένα αλλιώτικο πεζοπορικό μονοπάτι με συνολική διάρκεια μία ώρα που δίνει τη δυνατότητα στους δεινούς περιπατητές να επιθεωρήσουν από ψηλά τις κατάφυτες πλαγιές της Τύμφης με το σκληρό ανάγλυφο.
Προς το Φαράγγι του Βίκου
Από το Βραδέτο ο δρόμος οδηγεί στη γνωστή Θέση Μπελόη, σημείο θέασης του σπουδαίου Φαραγγιού του Βίκου. Ένα ακόμη σημείο -αυτό που εμείς επιλέξαμε τελικά- είναι η Θέση Οξυά η οποία βρίσκεται εκ διαμέτρου αντίθετα και αρκετά χιλιόμετρα μακριά οδικώς. Η επιλογή να μετακινηθούμε στο αντίθετο σημείο θέασης έγινε τελικά και η ευκαιρία μας να περιηγηθούμε πρώτα στα χωριά Βίτσα και Μονοδένδρι όπου τα καλοδιατηρημένα αρχοντικά σε προκαλούν να θαυμάσεις την αισθητική της πέτρας. Πλησιάζοντας στη Θέση Οξυά αντικρύσαμε ένα ιδιαίτερο γεωλογικό φαινόμενο, γνωστό ως το Πέτρινο Δάσος. Ασβεστολιθικές πλάκες τοποθετημένες η μια πάνω στην άλλη σχηματίζουν βραχώδεις κάθετους όγκους σαν άλλα φυσικά γλυπτά, μέχρι να αντικρύσουμε τη μεγαλοπρέπεια του φαραγγιού.
Ένα σύντομο μονοπάτι οδηγεί από το δρόμο στη Θέση όπου ένα πετρόκτιστο μπαλκόνι σου επιτρέπει να αγναντέψεις το φαράγγι σε όλο του το βάθος ώσπου το βλέμμα να χαθεί σε αυτή την ασύλληπτη ομορφιά των πελώριων και απότομων ορθοπλαγιών στις οποίες σκαρφαλώνει πεισματικά βλάστηση. Στην καρδιά του Εθνικού Δρυμού Βίκου-Αώου, το Φαράγγι του Βίκου έχει τεράστια οικολογική αξία, μα είναι κυρίως γνωστό για τη μοναδικότητά του καθώς έχει χαρακτηριστεί το βαθύτερο φαράγγι του κόσμου σε αναλογία με το πλάτος του. Το κάθετο ανάπτυγμά του είναι 1.250 μέτρα και στο στενότερο σημείο του το άνοιγμα φτάνει τα 200 μέτρα, ενώ το μήκος του είναι 10 χλμ. Διατρέχεται από τον ποταμό Βοϊδομάτη και είναι δυνατή -αν και απαιτητική- η διάσχισή του, ιδανικότερα τους καλοκαιρινούς μήνες.
Η Σαρακατσάνικη Στάνη
Γεμάτοι με τις πρώτες εντυπωσιακές εικόνες φυσικού τοπίου, αφιερώσαμε την επόμενη μέρα του οδοιπορικού στην εξερεύνηση του Ανατολικού Ζαγορίου ξεκινώντας από ένα σημείο με πολιτισμική αξία. Στη θέση Γυφτόκαμπος ανατολικά της Τύμφης εντοπίζεται ένα υπαίθριο Λαογραφικό Μουσείο με ελεύθερη είσοδο, η Σαρακατσάνικη Στάνη. Με πρωτοβουλία της Αδελφότητας Σαρακατσαναίων Ηπείρου διαμορφώθηκε σε μεγάλη δασική έκταση από έλατα και πεύκα μια πρωτότυπη υποδομή που επιχειρεί να αποδώσει τις συνθήκες της ιδιότυπης νομαδικής ζωής των Σαρακατσάνων.
Αυτή η Ελληνική πληθυσμιακή ομάδα ασχολούνταν με την νομαδική κτηνοτροφία και συνεχώς μετακινούμενοι στην ευρύτερη περιοχή της Βόρειας Πίνδου, δεν διατηρούσαν μόνιμες εγκαταστάσεις έως και τα μέσα του 20ού αιώνα. Η αναπαράσταση της Στάνης αποτελείται από αχυρένιες καλύβες τις οποίες έφτιαχναν οι οικογένειες στις προσωρινές εγκαταστάσεις τους. Στο υπόδειγμα του Σαρακατσάνικου οικισμού, ο επισκέπτης βλέπει τα «κονάκια» όπου διέμεναν και λοιπές καλύβες για τις καθημερινές λειτουργίες με τα ανάλογα αντικείμενα χρήσης, τη «στρούγκα» και το «γρέκι», όπου φύλαγαν τα ζώα.
Οι Καταρράκτες Μπάλτα ντι Στρίγκα
Συνεχίζοντας στα λιγότερο προβεβλημένα χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου, συναντήσαμε πρώτα το Ηλιοχώρι χτισμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές της Τύμφης με θέα προς την κοιλάδα του ποταμού Ρασενίτη. Από την κεντρική πλατεία του χωριού ξεκινά ένα κατηφορικό σηματοδοτημένο μονοπάτι μέχρι τους Καταρράκτες Μπάλντα ντι Στρίγκα. Στο σύνολο είναι τρεις αλλά ξεχωρίζει ο μεγαλύτερος με ύψος 25 μέτρα και μια βαθιά -αρκετά- παγωμένη λίμνη στην απόληξη των ορμητικά τρεχούμενων νερών του. Η ονομασία του Καταρράκτη δηλώνει τη «μικρή λίμνη της κραυγής» και έχει Βλάχικη προέλευση. Είναι η άδηλη υπενθύμιση της Βλάχικης παράδοσης των χωριών του Ανατολικού Ζαγορίου, το Ηλιοχώρι, το Βρυσοχώρι, η Λάιστα και η πιο απομακρυσμένη Βοβούσα.
Η Βλάχικη καταγωγή των πρώτων οικιστών των χωριών συσχετίζεται με τη λατινογενή γλώσσα τους και την συνηθέστερη ενασχόληση τους με την κτηνοτροφία. Για λόγους ασφάλειας είχαν επιλέξει να εγκατασταθούν σε απομονωμένες τοποθεσίες. Κι ως τέτοιες παραμένουν έως σήμερα, καθώς δεν έχουν ιδιαίτερη τουριστική κίνηση, έχουν όμως το προνόμιο ενός φυσικού τοπίου ακατέργαστης ομορφιάς μέσα στο Εθνικό Πάρκο της Βόρειας Πίνδου. Η πρόσβαση στην πλέον απομονωμένη Βοβούσα είναι δύσκολη από την πλευρά του Ηλιοχωρίου, καθώς ο δρόμος είναι χωμάτινος και δύσβατος το χειμώνα. Αν επιχειρήσετε να φτάσετε εκεί θα βρείτε έναν αυθεντικά παραδοσιακό οικισμό κρυμμένο σε πυκνό δάσος και ένα επιβλητικό πέτρινο γεφύρι να στεφανώνει τον Αώο ποταμό καθώς αυτός χωρίζει στα δύο το χωριό.
Το Τσεπέλβο και το Φαράγγι Βικάκι
Πίσω στην καρδιά του Κεντρικού Ζαγορίου και το Τσεπέλοβο που ως παλιό διοικητικό κέντρο διατηρεί το μεγάλο του εύρος και συχνή ανθρώπινη παρουσία, χτισμένο κι αυτό αμφιθεατρικά στις νότιες πλαγιές της αφοπλιστικής -τελικά- Τύμφης. Εικόνα πραγματικά κινηματογραφικού σκηνικού, κι αν είστε μάλιστα τυχεροί ίσως να συναντήσετε επί τω έργω συνεργείο για τα γυρίσματα κάποιας ταινίας, όπως συνέβη σε μας. Σε κάθε περίπτωση, η βόλτα στα ανηφορικά πέτρινα σοκάκια του χωριού είναι μάλλον η ευκαιρία να αφομοιώσεις τη μεγαλοπρέπεια ενός οικισμού του Ζαγορίου.
Μετά από τη χαλαρή περιπλάνηση μέσα στον οικισμό, βρεθήκαμε ξανά να οδηγούμε μέχρι τον τελευταίο προορισμό αυτού του οδοιπορικού. Νότια του Τσεπέλοβου ένας χωματόδρομος οδηγεί σε ένα ακόμη Φαράγγι. Στην σκιά του ασυναγώνιστου Φαραγγιού του Βίκου, ένα σαφώς μικρότερο Φαράγγι με το αξιοπρόσεκτο όνομα Βικάκι βρίσκεται κρυμμένο μέσα σε πυκνή βλάστηση. Συναντήσαμε τρία ακόμη πέτρινα γεφύρια και θαυμάσαμε ξανά το ανέγγιχτο φυσικό τοπίο με τις εντυπωσιακές τραχιές κάθετες κατάφυτες πλαγιές. Στιγμή απόλυτης ηρεμίας που σου επιτρέπει να αφουγκραστείς τον τόπο και να νιώσεις τη λυτρωτική του επίδραση στο είναι σου.
Τελικά όταν επιλέγεις το Ζαγόρι, επιλέγεις έναν προορισμό χωρίς την αλλοτριωτική παρέμβαση του ανθρώπου, έναν προορισμό όπου η φύση ως κυρίαρχος δημιουργός επιβάλλεται παντού, έναν τόπο τον οποίο η ανθρώπινη παρουσία σέβεται, συμπληρώνει και ταυτόχρονα απολαμβάνει. Το βίωμα του ταξιδιού μας εκεί γίνεται η άτυπη δέσμευση να εξερευνήσουμε κι άλλα σημεία του «τόπου πίσω από το βουνό» με την ανάλογη οδηγική εμπειρία που απολαύσαμε με την ενοικίαση αυτοκινήτου.
Ένας μικρός γαστρονομικός οδηγός:
Για πραγματικά εκλεκτά παραδοσιακά πιάτα με συνοδεία τοπικού τσίπουρου ή μπύρας, να επιλέξετε το εστιατόριο «Στα Ριζά» στο χωριό Βίτσα (Τηλ. 2653 071550).
Στην κεντρική πλατεία του Τσεπέλοβου, θα βρείτε δύο καλές επιλογές για καφέ και σιροπιαστά γλυκά, το καφενείο/τσιπουράδικο «Τηλέμαχος» (Τηλ. 2653 081395) και το καφέ «Ίρις» (Τηλ. 2653 081031).
Στο Βραδέτο μικρές παραδοσιακές ταβέρνες προσφέρουν καλομαγειρεμένο φαγητό, η «Σκάλα Βραδέτου» (Τηλ. 694 512 7560) και ο «Αυγερινός, κυρά Λένη» (Τηλ. 693 283 9280).
Στο εστιατόριο του Καταφυγίου «Βάλια Κάλντα» στη Βοβούσα θα βρείτε μαγειρευτά ηπειρώτικα πιάτα (Καλό θα ήταν να επικοινωνήσετε πριν φτάσετε εκεί, τηλ. 2656 022200).
Creative Director: Χρήστος Τζούτης
Κείμενο: Ευαγγελία Πέττα
Φωτογραφία/Βίντεο: Κωστής Αγγελόπουλος
Διαβάστε ακόμα:
Νυμφαίο-Πρέσπες: Εξερευνώντας οδικώς ένα μοναδικό χειμωνιάτικο τοπίο
Εξερευνώντας οδικώς το ορεινό τοπίο των Βαρδουσίων
Από τον Βόλο προς το Κεντρικό Πήλιο: Μια οδική εξερεύνηση αντιθετικών εικόνων
