O Στέφανος Ψημένος, χαρτογράφος και συγγραφέας ταξιδιωτικών οδηγών, στην ομιλία του στο μεγάλο συνέδριο του Travel.gr την Παρασκευή 29 Νοεμβρίου ανέλυσε την σημασία της σωστής χαρτογράφησης των μονοπατιών της Ελλάδας και την σύνδεση αυτής με την αύξηση του εισερχόμενου τουρισμού.
«Πριν λίγες μέρες στο Λονδίνο ολοκληρώθηκε η World Travel Market, η μεγαλύτερη τουριστική έκθεση στον κόσμο. Εκτός από τις 184 χώρες και τα 3.875 περίπτερα εκθετών, ήταν εκεί και μια εταιρία ερευνών που διεξήγαγε μια έρευνα για λογαριασμό της European Travel Committee, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τουρισμού. Αν μπορεί να συνοψίσει κανείς σε δύο λέξεις τα συμπεράσματα αυτής της έρευνας, είναι αυτές οι δύο: Hidden gems. Κρυμμένα πετράδια.
Πλέον, ο κόσμος που ταξιδεύει, αναζητά κρυμμένα πετράδια. Που θα πει, προορισμούς που δεν είναι γνωστοί στο ευρύ κοινό, που δεν έχει αλλοιωθεί ο αυθεντικός χαρακτήρας τους, δεν έχουν καταστραφεί από την υπερδόμηση και την υπερεκμετάλλευση, τόποι όπου ο ταξιδιώτης μπορεί να βρει τοπικά προϊόντα, να έρθει σε επαφή με τη φύση, να γνωρίσει κατοίκους της περιοχής και όχι μόνο ξένους εποχικούς εργαζόμενους.
Τα νούμερα είναι εντυπωσιακά. Σύμφωνα με την έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τουρισμού:
– Το 73% των Ευρωπαίων έχει ήδη προγραμματίσει κάποιο χειμερινό ταξίδι, έως και τον Μάρτιο του 2025. Αυτό αντιπροσωπεύει αύξηση 6% σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρυσι.
– Στην ηλικιακή ομάδα 25 με 34, το ποσοστό αυτό είναι 75%, αυξημένο κατά 9% σε σχέση με πέρυσι.
– Στην ηλικιακή ομάδα 35 με 44, το ποσοστό είναι 78%, αυξημένο κατά 7% σε σχέση με πέρυσι.
– Το 45% όλων των ερωτηθέντων δήλωσε ότι αναζητά προορισμούς πλούσιους σε πολιτιστική κληρονομιά και με υποδομές για δραστηριότητες στη φύση. Το 51% όλων των ερωτηθέντων δήλωσε ότι αναζητά λιγότερο γνωστούς προορισμούς χωρίς συνωστισμό.
Να ‘μαι λοιπόν κι εγώ, εδώ, την ώρα της δουλειάς μου, χαρτογραφώντας μονοπάτια, σε έναν τέτοιο προορισμό. Και σε έναν άλλο, και σε έναν άλλο. Μπορώ να σας δείξω χιλιάδες φωτογραφίες μου σε τέτοιους τόπους, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Σε όλες τις φωτογραφίες, είμαι μόνος. Μήπως δεν έχουμε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς; Μήπως δεν έχουμε όμορφα φυσικά τοπία; Γιατί λοιπόν είμαι μόνος; Πού είναι όλοι οι άλλοι; Και ξέρετε για πόσους άλλους μιλάμε; Μιλάμε για περίπου 80 εκατομμύρια Ευρωπαίους πεζοπόρους και για άλλα 15 εκατομμύρια Ευρωπαίους ορειβάτες. Γιατί, έστω και λίγοι από αυτούς, δεν είναι εδώ, στα ελληνικά μονοπάτια, κάθε άνοιξη και κάθε φθινόπωρο; Γιατί όλοι οι Ευρωπαίοι πεζοπόροι και ορειβάτες συνωστίζονται για πεζοπορία ή ορειβασία στα βουνά της Ιταλίας, της Αυστρίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας; Τι έχουν αυτές οι περιοχές που δεν το έχουμε εμείς;
Η απάντηση είναι πολυσύνθετη. Στον τομέα όμως που γνωρίζω καλά, ξέρω ότι αυτό που λείπει από τη χώρα μας είναι ένα σωστά σχεδιασμένο και σωστά σηματοδοτημένο εθνικό δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών. Τονίζω το σωστά. Διότι, μέσα στο 2025, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, μέσω του ΟΦΥΠΕΚΑ (του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής), θα διαθέσει σχεδόν 40 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης για να υλοποιηθούν περί τις 140 Μελέτες σηματοδότησης μονοπατιών, σε όλη την Ελλάδα. Αν γίνει σωστά αυτό το έργο, η Ελλάδα θα αποκτήσει ένα Εθνικό Δίκτυο Μονοπατιών μήκους δεκάδων χιλιάδων χιλιομέτρων, θα επεκταθεί η τουριστική περίοδος, θα τονωθεί σημαντικά η τοπική οικονομία απομακρυσμένων ορεινών περιοχών και μικρών νησιών όπου σήμερα οι λιγοστοί κάτοικοι αγωνίζονται για να επιβιώσουν, θα αυξηθούν τα δημόσια έσοδα, θα μειωθεί η ανεργία.
Η Ελλάδα μπορεί μέχρι και να διπλασιάσει τον εισερχόμενο τουρισμό της, χωρίς να χρειαστεί να διπλασιάσει τις υποδομές διαμονής και εστίασης. Αν όμως δεν γίνει σωστά αυτό το έργο, μια μεγάλη ευκαιρία θα χαθεί για τη χώρα μας. Δυστυχώς, το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο και η Υπουργική Απόφαση 151344 του 2017 που ορίζει τις προδιαγραφές σήμανσης μονοπατιών, δεν διασφαλίζει ότι θα έχουμε ένα καλό αποτέλεσμα. Το καλό αποτέλεσμα επαφίεται αποκλειστικά στο φιλότιμο, στην όποια τεχνογνωσία και στην καλή θέληση του κάθε εργολάβου στον οποίο θα ανατεθεί μέσω της διαδικασίας των μειοδοτικών διαγωνισμών το κάθε έργο.
Δυστυχώς, το Υπουργείο Περιβάλλοντος δεν προλαβαίνει να αλλάξει την προβληματική υπουργική απόφαση του 2017. Μπορεί όμως, μέσω του ΟΦΥΠΕΚΑ, να εκδώσει μια ερμηνευτική εγκύκλιο και να θέσει με σαφήνεια και αυστηρότητα τις προδιαγραφές. Η καλή πρακτική, όταν θέλουμε να υποδείξουμε την κατεύθυνση σε μια διασταύρωση μονοπατιών, είναι να πακτώνουμε έναν πάσσαλο γερά και βαθιά στο έδαφος και να βιδώνουμε εκεί πάνω τα σήματά μας. Αν τα καρφώνουμε έτσι, είναι καταστροφή.
Ο νόμος επιτρέπει τη βραχοσήμανση στα μονοπάτια, αλλά χωρίς να ορίζει τεχνικές προδιαγραφές. Αυτό είναι μια καλή βραχοσήμανση. Αλλά αυτό είναι βανδαλισμός, και δεν το απαγορεύει ο νόμος. Ο νόμος δεν υποχρεώνει τον εργολάβο, όταν καθαρίζει ένα μονοπάτι από τη βλάστηση, να απομακρύνει τα κλαδέματα μακριά από το οπτικό πεδίο του πεζοπόρου. Κι έτσι, απλώς τα πετάει δίπλα στο μονοπάτι όπου θα παραμείνουν για πολλά χρόνια. Αυτό το χάλι δεν θα το δείτε σε κανένα μονοπάτι στις άλλες χώρες της Ευρώπης. Ο νόμος λέει ότι όταν βάζουμε κορμοσκαλοπάτια σε ένα κατηφορικό μονοπάτι, τα στηρίζουμε με μπετόβεργες. Αυτό που βλέπετε είναι στο πιο διάσημο μονοπάτι της Ελλάδας, το μονοπάτι που ανεβαίνει στην κορυφή του Ολύμπου. Παγίδα θανάτου, με τη βούλα του νόμου.
Υπάρχει ελπίδα; Υπάρχει κάποιο θετικό παράδειγμα; Ναι, υπάρχει. Είναι ένα μικρό χωριό στην καρδιά του Πάρνωνα, στην Πελοπόννησο, οι Καρυές Λακωνίας. Γύρω από το χωριό υπάρχει ένα πυκνό δάσος βελανιδιάς με πανέμορφα μονοπάτια που τα ήξεραν μόνο οι λιγοστοί ντόπιοι. Πριν από τέσσερα χρόνια, οι κάτοικοι του χωριού, αξιοποιώντας μια δωρεά ενός ξενιτεμένου συγχωριανού τους, ανέθεσαν σε μια εξειδικευμένη εταιρία να τους σχεδιάσει και να σηματοδοτήσει ένα δίκτυο 50 χιλιομέτρων πεζοπορικών διαδρομών στο δάσος γύρω από το χωριό. Η δουλειά έγινε σωστά, προβλήθηκε σωστά, και χάρη σε αυτό το δίκτυο, το Caryatides Trails, το μικρό αυτό χωριό γεμίζει με δεκάδες πεζοπόρους όλα τα Σαββατοκύριακα του φθινόπωρου και της άνοιξης.
Η Ελλάδα, με αυτό το μεγάλο κονδύλι από το Ταμείο Ανάκαμψης, έχει μια μοναδική ευκαιρία να αναδειχτεί σε δημοφιλή πεζοπορικό προορισμό για τους Ευρωπαίους φυσιολάτρες, να επεκτείνει την τουριστική της περίοδο τουλάχιστον κατά τέσσερις μήνες, να αναδειχτεί στο πιο ελκυστικό Hidden Gem της Ευρώπης. Αρκεί να διασφαλιστεί, με μια υπουργική Απόφαση ή έστω με μια ερμηνευτική εγκύκλιο, ότι τα μονοπάτια μας θα σηματοδοτηθούν σωστά.»
