Ο τομέας του τουρισμού παρουσιάζει και φέτος θετικές προοπτικές, παρά τις γεωπολιτικές εντάσεις στην Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή και πρόσφατα την Ερυθρά Θάλασσα και τις πιέσεις στην εξωτερική ζήτηση, εξαιτίας του υψηλού, αν και επιβραδυνόμενου, πληθωρισμού στα ευρωπαϊκά κράτη. Αυτό αναφέρει μεταξύ άλλων για τον τουρισμό, η έκθεση του Διοικητή Γιάννη Στουρνάρα της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα στο πλαίσιο της Ετήσιας Γενικής Συνέλευσης των Μετόχων της Τράπεζας.
Σύμφωνα με την έκθεση, η συμβολή των ταξιδιωτικών εισπράξεων στην ελληνική οικονομία είναι σημαντική, καθώς μεταξύ άλλων ενισχύουν την ιδιωτική κατανάλωση και τις εξαγωγές υπηρεσιών, συγκρατώντας τη διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Οι ευνοϊκοί για την Ελλάδα πρόδρομοι δείκτες τουριστικής δραστηριότητας, όπως ο προγραμματισμός αεροπορικών θέσεων και οι κρατήσεις ξενοδοχείων, επιβεβαιώνουν το θετικό κλίμα στον τουριστικό κλάδο, δημιουργώντας προσδοκίες για μια ακόμη ανοδική χρονιά.
Σε άλλο σημείο της έκθεσης σημειώνεται ότι περαιτέρω αύξηση αναμένεται στο πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών, καθώς οι εισπράξεις από ταξιδιωτικές υπηρεσίες εκτιμάται ότι θα καταγράψουν μικρή άνοδο το 2024, χωρίς να επηρεάζονται σημαντικά από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, κυρίως μέσω της επέκτασης της τουριστικής περιόδου, της αξιοποίησης άλλων μορφών τουρισμού και της ενίσχυσης της κρουαζιέρας.
Εξάλλου, θετικά στο ρυθμό ανάπτυξης θα μπορούσε να επιδράσει μια ενδεχόμενη καλύτερη από την αναμενόμενη επίδοση του τουρισμού. Συγκεκριμένα, η κατανομή των ταξιδιωτικών ροών σε περισσότερες περιφέρειες, η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, η κάλυψη των ελλείψεων ανθρώπινου δυναμικού στις ξενοδοχειακές μονάδες της χώρας και η υλοποίηση νέων έργων υποδομής συνιστούν ορισμένες προκλήσεις, οι οποίες δύνανται να αναβαθμίσουν περαιτέρω το τουριστικό προϊόν της χώρας, ενισχύοντας τις ήδη θετικές προοπτικές.
Η αγορά εργασίας
Γενικότερα, για την αγορά εργασίας και όχι μόνο για τον κλάδο του τουρισμού σημειώνεται ότι η παρατηρούμενη στενότητα απαιτεί πρωτοβουλίες ώστε να μη διαταραχθεί η πορεία ανάκαμψης της οικονομίας. Για την αντιμετώπιση της στενότητας στην αγορά εργασίας, είναι απαραίτητη η περαιτέρω ενίσχυση της τεχνικής εκπαίδευσης των εργαζομένων, η συνεχής ανάπτυξη και χρήση των δεξιοτήτων των εργαζομένων σε όλη τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου, καθώς και η κατάρτιση των μακροχρόνια ανέργων σε νέες δεξιότητες. Η συνέχιση της υλοποίησης αποτελεσματικών προγραμμάτων κατάρτισης του εργατικού δυναμικού και ιδιαίτερα των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων θα συμβάλει στη διατήρηση των θέσεων εργασίας και την ενσωμάτωση των ευάλωτων ομάδων στην αγορά εργασίας.
Για να καλυφθεί το καίριο κενό εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων στην εγχώρια αγορά εργασίας, είναι σημαντική η ενσωμάτωση μεταναστών, καθώς και η θέσπιση κινήτρων για την προσέλκυση εξειδικευμένων μεταναστών. Ωστόσο, πρέπει να οριστεί το θεσμικό πλαίσιο για τις μεταναστευτικές εισροές και να χαραχθούν οι στρατηγικές και οι πολιτικές για τη σταδιακή και επιτυχή ένταξή τους στην κοινωνία. Χρειάζεται επίσης να δημιουργηθούν μηχανισμοί για την αντιστοίχιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο.
Οι επιδόσεις το 2023
Οι υπηρεσίες του τουρισμού το 2023 ξεπέρασαν τις ιστορικά υψηλές επιδόσεις του 2019 σε όρους αφίξεων και εισπράξεων (σε ονομαστικές τιμές), παρά τις αμφιβολίες που υπήρχαν στην αρχή του έτους λόγω κυρίως της αποδυνάμωσης των εισοδημάτων των ευρωπαϊκών νοικοκυριών από τις πληθωριστικές πιέσεις. Επιπλέον, η έναρξη των πολεμικών συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή στις αρχές του δ΄ τριμήνου του 2023 δεν φαίνεται να επηρέασε σημαντικά την πορεία των τουριστικών ροών. Έτσι, το 2023 οι αφίξεις μη κατοίκων διαμορφώθηκαν σε 32,7 εκατ. και οι ταξιδιωτικές εισπράξεις σε ονομαστικούς όρους (συμπεριλαμβανομένης της κρουαζιέρας) σε 20,6 δισ. ευρώ, καταγράφοντας ετήσια αύξηση κατά 17,6% και 16,5% αντίστοιχα, ενώ υπερέβησαν τις αντίστοιχες επιδόσεις του 2019 κατά 4% και 13%. Παράλληλα, την ίδια περίοδο ιδιαίτερα θετική ήταν η εικόνα της επιβατικής κίνησης από το εξωτερικό στο Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών και στα περιφερειακά αεροδρόμια της χώρας, υπερβαίνοντας τις αντίστοιχες επιδόσεις του 2019.
Το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών το 2023 κατέγραψε αύξηση κατά 12,8%, λόγω κυρίως της αύξησης των καθαρών εισπράξεων από ταξιδιωτικές υπηρεσίες και δευτερευόντως της καταγραφής πλεονάσματος έναντι ελλείμματος στο ισοζύγιο λοιπών υπηρεσιών.
Ο παγκόσμιος τουρισμός ανέκτησε το 2023 το 88% του επιπέδου πριν την εμφάνιση της πανδημίας και η περιοχή της λεκάνης της Μεσογείου έχει ήδη υπερβεί σε αφίξεις τα επίπεδα του 2019. Η Ελλάδα παραμένει στην τέταρτη θέση από πλευράς αφίξεων για το πρώτο εννεάμηνο του 2023, με το μεγαλύτερο ποσοστό επισκεπτών κατά τους θερινούς μήνες σε σχέση με τις ανταγωνίστριες χώρες, παρά την πρόσφατη επέκταση της τουριστικής περιόδου.
H μέση δαπάνη ανά ταξίδι το 2023 μειώθηκε κατά 2,7%, παρά την τάση αύξησης που καταγράφεται αναφορικά με τους ταξιδιώτες από χώρες εκτός ΕΕ-27, κυρίως από τις ΗΠΑ. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά τον περιορισμό της μέσης διάρκειας παραμονής, η οποία αντισταθμίστηκε έως ένα βαθμό από την αύξηση της μέσης δαπάνης ανά διανυκτέρευση, στην οποία αντανακλώνται και οι εξελίξεις στον πληθωρισμό
Ειδικότερα, οι αποπληθωρισμένες εισπράξεις για το 2023 προσεγγίζουν σχεδόν το αντίστοιχο επίπεδο του 2019 (99,2% των εισπράξεων του 2019), καθώς ο σταθμισμένος δείκτης τιμών για τον τουρισμό κατέγραψε άνοδο κατά 5,7% το 2023, υψηλότερη από τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (3,5%).
Οι κύριες αγορές προέλευσης ταξιδιωτών, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, συνεχίζουν να εισφέρουν το μεγαλύτερο μέρος των συνολικών εισπράξεων, με αύξηση του μεριδίου τους στο σύνολο. Ταυτόχρονα, οι προσπάθειες για την επέκταση της τουριστικής περιόδου φαίνεται να αποφέρουν κάποια πρώτα θετικά αποτελέσματα, καθώς καταγράφονται αυξημένα ποσοστά έλευσης ταξιδιωτών σε μήνες εκτός της παραδοσιακής τουριστικής περιόδου όπως ο Απρίλιος ή ο Νοέμβριος. Σημαντική άνοδος των εισπράξεων καταγράφηκε και στον τομέα της κρουαζιέρας το 2023 (κατά 69,5% σε σχέση με το 2022), αν και το μερίδιό τους στις συνολικές εισπράξεις παραμένει μικρό (3,5% για το 2023).
Επίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία της περιόδου Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2023 από την Έρευνα Συνόρων, στις νησιωτικές περιφέρειες Νοτίου Αιγαίου (Κυκλάδων και Δωδεκανήσων), Κρήτης και Ιονίων Νήσων, που αποτελούν δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, πραγματοποιήθηκε πλήρης ανάκτηση των εισπράξεων στις περιοχές αυτές σε σχέση με το 2019 (όπως και στο σύνολο της χώρας). Η περιφέρεια Αττικής κατέγραψε αύξηση του μεριδίου της στις συνολικές εισπράξεις κατά 1,3 ποσ. μον. σε σχέση με το αντίστοιχο εννεάμηνο του 2019, ενώ τη μεγαλύτερη αύξηση παρουσίασαν οι περιφέρειες Ιονίων Νήσων και Κρήτης. Σημαντικά αυξημένη ήταν η μέση δαπάνη ανά ταξίδι στις περιφέρειες Βορείου Αιγαίου και Κρήτης, ενώ μείωση κατέγραψε η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Η συμβολή του τουρισμού στα έσοδα από φόρους
Τα έσοδα από φόρους κατέγραψαν αύξηση κατά 11,6%, η οποία προήλθε από όλες τις κύριες επιμέρους κατηγορίες. Έναντι του στόχου σημειώθηκε υπέρβαση κατά 608 εκατ. ευρώ, λόγω υπέρβασης σε όλες τις κύριες κατηγορίες πλην των τακτικών φόρων ακίνητης περιουσίας που παρουσίασαν οριακή υστέρηση.
Τη μεγαλύτερη αύξηση κατέγραψαν τα έσοδα ΦΠΑ λοιπών προϊόντων και υπηρεσιών (12,2%), η οποία οφείλεται στις ανατιμήσεις και στην αύξηση της κατανάλωσης λόγω της καλής πορείας του τουρισμού. Έναντι του στόχου σημειώθηκε υπέρβαση κατά 263 εκατ. ευρώ, που οφείλεται επίσης στην υπέρβαση του ΦΠΑ λοιπών προϊόντων, λόγω της υπεραπόδοσης των τουριστικών εισπράξεων και της αύξησης των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
Μείωση των νέων αδειών για ξενοδοχεία
Το ενδεκάμηνο του 2023 η κατασκευαστική δραστηριότητα για ακίνητα επαγγελματικής χρήσης, σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, ήταν θετική στο σύνολό της, ενώ μικτή εικόνα παρουσίασαν οι επιμέρους κατηγορίες. Οι νέες άδειες για ξενοδοχεία υποχώρησαν κατά 31,1%, ενώ ο αντίστοιχος δομήσιμος όγκος κατά 4%. Η διαφοροποίηση στους ρυθμούς μεταβολής που καταγράφεται στον τομέα των ξενοδοχείων παρατηρείται σε συνέχεια διαδοχι κών ετών ισχυρών ρυθμών αύξησης της αντίστοιχης οικοδομικής δραστηριότητας, ακόμη και σε περιόδους κατά τις οποίες η κατασκευή για τις άλλες επαγγελματικές (αλλά και οικιστικές) χρήσεις βρισκόταν σε ύφεση.
Πώς επηρεάζει η πολεμική σύρραξη στη Γάζα τον ελληνικό τουρισμό
Παρότι το Ισραήλ δεν είναι μία από τις κορυφαίες χώρες προσέλκυσης ταξιδιωτών για την Ελλάδα, η Ελλάδα είναι ένας από τους κύριους προορισμούς που προτιμούν οι κάτοικοι του Ισραήλ. Ο εξερχόμενος τουρισμός από το Ισραήλ παγκοσμίως εκτιμάται σε 3 εκατ. ταξιδιώτες το 2023. Οι πρώτοι σε προτίμηση προορισμοί αυτών των ταξιδιωτών διεθνώς περιλαμβάνουν κατά σειρά την Τουρκία, τις ΗΠΑ, την Ελλάδα και την Αυστρία, ενώ οι πρώτοι κατά σειρά σε προτίμηση προορισμοί στη Μεσόγειο περιλαμβάνουν την Τουρκία, την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ισπανία και την Ιταλία.
Οι αφίξεις ταξιδιωτών από το Ισραήλ στην Ελλάδα και οι αντίστοιχες εισπράξεις ακολούθησαν ανοδική τάση τα τελευταία χρόνια. Ειδικότερα, το μερίδιό τους στο σύνολο των εισερχόμενων ταξιδιωτών προσέγγισε το 2% το 2022 τόσο για τις αφίξεις όσο και για τις εισπράξεις, ξεπερνώντας τα αντίστοιχα επίπεδα του 2019 (1% στις αφίξεις και στις εισπράξεις). Το γεγονός αυτό καταδεικνύει μια δυναμική των τουριστών από το Ισραήλ, αν και αποτελούν μικρό μερίδιο. Η μέση δαπάνη ανά ταξίδι των Ισραηλινών ταξιδιωτών στην Ελλάδα το 2022 ανήλθε σε επίπεδο υψηλότερο του εθνικού μέσου όρου, αν και η μέση διάρκεια παραμονής ήταν λιγότερες ημέρες συγκριτικά με το σύνολο των ταξιδιωτών. Οι εν λόγω δείκτες καταδεικνύουν ότι οι ταξιδιώτες από το Ισραήλ είναι εισοδηματικού επιπέδου υψηλότερου του μέσου, αλλά με συντομότερη διαμονή.
Στο βαθμό που οι πολεμικές συγκρούσεις θα συνεχιστούν στη διάρκεια του 2024, μέρος της απώλειας των εισπράξεων από ταξιδιώτες με προέλευση το Ισραήλ ενδεχομένως θα καλυφθεί από τις αυξημένες προσεγγίσεις κρουαζιερόπλοιων σε ελληνικούς λιμένες λόγω της ακύρωσης των προσεγγίσεων σε ισραηλινούς λιμένες. Μια τέτοια εξέλιξη θα ενισχύσει περαιτέρω την ανάπτυξη της κρουαζιέρας στην Ελλάδα, όπως έχει ήδη καταγραφεί και από τη δημιουργία υποδομών για κρουαζιέρες με αναχώρηση από ελληνικούς λιμένες (home-porting).
Πριν από την έναρξη των πολεμικών συγκρούσεων, είχαν προγραμματιστεί 112,9 χιλιάδες αεροπορικές θέσεις από το Ισραήλ για τον Οκτώβριο του 2023, οι οποίες αντιστοιχούσαν στο 11,8% των συνολικών αεροπορικών θέσεων από το Ισραήλ στο δεκάμηνο του 2023. Όμως, με τα πολεμικά επεισόδια, το Ισραήλ προχώρησε σε ευρεία επιστράτευση, με αποτέλεσμα τα ταξίδια στο εξωτερικό από το Ισραήλ να ελαχιστοποιηθούν, ενώ και διάφορες διεθνείς αεροπορικές εταιρείες (όπως Cathay, Lufthansa και Air France) ανέστειλαν τις πτήσεις τους προς το Ισραήλ.
Έτσι, το τέταρτο τρίμηνο του 2023 οι αεροπορικές αφίξεις επιβατών από το Ισραήλ προς όλα τα αεροδρόμια της χώρας σημείωσαν μείωση κατά 71% έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2022. Κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους τα πολεμικά γεγονότα συνεχίζουν να εκτυλίσσονται, με αποτέλεσμα η έκταση και η διάρκεια του αντίκτυπου της σύρραξης να είναι ακόμη αβέβαιες. O αντίκτυπος φαίνεται να γίνεται αισθητός στον προγραμματισμό των αεροπορικών θέσεων από το Ισραήλ για το 2024. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη θερινή περίοδο Απριλίου-Οκτωβρίου 2024 οι προγραμματισμένες αεροπορικές θέσεις από το Ισραήλ στα αεροδρόμια προορισμού στην Ελλάδα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, Μύκονος, Σαντορίνη κ.ά.) εμφανίζουν πτώση κατά 7,6% στις 856,8 χιλ. θέσεις από 927,1 χιλ. θέσεις την αντίστοιχη περίοδο του 2023.
Διαβάστε ακόμα:
Eντυπωσιακές επιδόσεις για τον τουρισμό σε Ελλάδα, Ισπανία και Τουρκία
Πόσο κοστίζει κατά μέσο όρο η διαμονή σε δημοφιλείς πόλεις της Ευρώπης τον Απρίλιο
Έγκριση περιβαλλοντικών όρων για μεγάλη τουριστική επένδυση στο Μαρούσι
