Στο τέλος του 1979 πήγα στο Παρίσι για να κάνω μεταπτυχιακές σπουδές. Δεν ήταν η πρώτη φορά που το έβλεπα ―το είχα επισκεφτεί πολλές φορές στο παρελθόν.
Το Παρίσι έχει σίγουρα αλλάξει από το 1979: δεν θα μπορούσε να μην έχει αλλάξει. Όμως, καθώς έχω παρακολουθήσει την πόλη στο πέρασμα του χρόνου, δεν με ξαφνιάζουν οι αλλαγές. Νομίζω ότι η πιο εντυπωσιακή αλλαγή, που αφορά όλες τις πόλεις, είναι η ψηφιακή τεχνολογία που έχει διαμορφώσει την καινούργια τους φυσιογνωμία. Το Παρίσι παραμένει «λαϊκή» μεγαλούπολη: ένα μεγάλο μέρος της κατοικείται ακόμα από εργαζομένους με χαμηλά εισοδήματα, παρότι τα ακίνητα είναι πάρα πολύ ακριβά. Το αναφέρω επειδή η Νέα Υόρκη, μια πόλη στην οποία επίσης έχω ζήσει, έχει μεταμορφωθεί με τρόπο που την έχει κάνει αγνώριστη. Ιδιαίτερα το Μανχάτταν είναι πια τόσο glamorous ώστε δεν έχει θέση για μας τους λιγότερο glamorous. Αυτό δεν ισχύει για το Παρίσι: το Παρίσι είναι μια σειρά από χωριά· υπάρχουν γειτονιές όπως η La Butte aux Cailles που διατηρούν ακόμα την ατμόσφαιρα του χωριού.
Μένω στον έκτο όροφο και σε ύψωμα της πόλης. Από τα παράθυρά μου έχω θέα 180 μοιρών τουλάχιστον. Βλέπω πολλά από τα ορόσημα του Παρισιού: τον ουρανοξύστη του Μονπαρνάς, το μουσείο Pompidou, τον πύργο του Άιφελ, τη Notre Dame. Και τον φούρνο απέναντι.
Το Παρίσι δεν είναι εκτεταμένη πόλη· ο δήμος έχει σαφή όρια που μοιάζουν με τάφρο ―πέρα από αυτά, το genius loci είναι πολύ διαφορετικό. Μπορεί κανείς να διασχίσει το Παρίσι περπατώντας από τον βορρά στον νότο ―από τη Μονμάρτρη ας πούμε μέχρι το πάρκο Μοnsouris― μέσα σε δύο ώρες. Από τα βορειοανατολικά προς τα νοτιοδυτικά ―από το πάρκο Buttes-Chaumont στο δάσος της Βουλόνης― μέσα σε τρεις ώρες. Αν ακολουθήσουμε τον Σηκουάνα, από το νοτιοδυτικό άκρο της πόλης μέχρι το νοτιοανατολικό ―το ποτάμι διαγράφει μια καμπύλη― νομίζω ότι θα είναι μια καλή βόλτα.
Κάτι που συζητώ συχνά με φίλους είναι το εξής: αυξάνονται άραγε οι ζητιάνοι; Αυξάνονται οι άστεγοι; Στην πραγματικότητα όχι· οι αριθμοί παραμένουν περίπου ίδιοι ―κι όμως, μού φαίνονται όλο και περισσότερο ορατοί. Αναρωτιέμαι ποια είναι η ιστορία τους, πώς τα πράγματα έφτασαν εκεί. Η Γαλλία είναι χώρα με κοινωνικό κράτος, αν ζητήσεις βοήθεια θα σου δοθεί. Aλλά, προφανώς, μερικοί άνθρωποι στο Παρίσι έχουν βρεθεί σε τόσο άσχημη κατάσταση που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να ζητήσουν βοήθεια. Τα τελευταία χρόνια έχει οξυνθεί η κρίση του κρακ: ακούγεται κάπως ρετρό· το κρακ ήταν πρόβλημα σε πολλές μεγαλουπόλεις στη δεκαετία του 1980 ―στο Παρίσι το πρόβλημα τώρα είναι σοβαρότερο από ποτέ.
Πηγαίνω σε ροκ συναυλίες στα στάδια, στο Olympia, σε αίθουσες όπως το Bataclan. Και βέβαια, σε μουσεία, σε εκθέσεις τέχνης. Θα κόψω τελείως το θέατρο γιατί έχω δει διαδοχικά πολύ βαρετές παραστάσεις και νομίζω ότι δεν θα ξαναπάω ούτε σε παραστάσεις χορού διότι αποφάσισα ότι εντέλει δεν με ενδιαφέρει ο χορός. Επίσης, έχω πάψει να πηγαίνω στην όπερα: παραείναι ακριβή για να μην μου πετύχει η βραδιά.
Διαβάζω και γράφω μόνο στο σπίτι. Αλλά πηγαίνω σε τρεις βιβλιοθήκες: σε δύο της γειτονιάς μου και στην αμερικανική βιβλιοθήκη που βρίσκεται κοντά στη ρωσική εκκλησία. Κατά καιρούς δανείζομαι βιβλία κι από άλλες δημοτικές βιβλιοθήκες: πηγαίνω δηλαδή όπου υπάρχουν συγκεκριμένα βιβλία που με ενδιαφέρουν. Αλλά δεν μένω εκεί να διαβάσω, παίρνω τα βιβλία στο σπίτι. Στο Παρίσι υπάρχει δημοτική βιβλιοθήκη κάθε 500 -1.000 μέτρα και είναι δωρεάν για όλους τους κατοίκους.
Το μουσείο Οrsay είναι σπουδαίο τόσο σαν κτίριο όσο και σαν περιεχόμενο: εκτός από τη μόνιμη έκθεση έχει πολύ ενδιαφέρουσες εποχικές εκθέσεις. Μια ωραία ιδέα είναι να επισκεφτεί κανείς τις γοτθικές και μπαρόκ εκκλησίες, όπως ο Άγιος Ευστάθιος, ο Άγιος Σουλπίκιος, η Αγία Γενεβιέβη, ο Άγιος Παύλος, ο Άγιος Αυγουστίνος. Ένα αξιοθέατο είναι το Παρίσι από ψηλά: να ανεβεί στον λόφο της Μονμάρτρης και να αγναντέψει την πόλη, ή να βρει μια ταράτσα.
Στο Παρίσι υπάρχουν τόσα πολλά, πανέμορφα έργα τέχνης που θα μπορούσε να απαντήσω γράφοντας σελίδες. Θα μπορούσα να απαντήσω γράφοντας σελίδες. Υπάρχουν πίνακες του Canaletto στο μικρό μουσείο Jacquemart-André, του Raoul Dufy στο Musée d’Art Moderne de la ville de Paris, του Gustave Caillebotte στο Orsay, του Οtto Dix στο Centre Pompidou. Αριστουργήματα υπάρχουν και στο μουσείο Marmottan: υπέροχα δείγματα του ιμπρεσιονισμού.
Οι μυρωδιές και οι ήχοι με τους οποίους έχω συνδέσει το Παρίσι: Στο παλιό μου σπίτι, οι Πορτογάλοι μαγείρευαν μπακαλιάρο κάθε Παρασκευή. Μύριζε όλη η πολυκατοικία. Όσο για ήχους, είναι αρκετά και ποικιλοτρόπως θορυβώδες, αλλά ο χαρακτηριστικός του ήχος είναι το κροτάλισμα του μετρό.
Αυτό που λείπει από το Παρίσι είναι ο καθαρός αέρας. Όταν δεν φυσάει, όταν κάνει κουφόβραση ―κάτι που συμβαίνει συχνά― η ατμόσφαιρα είναι πολύ βαριά. Γενικά, ο βαθμός ρύπανσης είναι υψηλότερος από όσο θα περίμενε κανείς.
Λένε ότι το Παρίσι είναι ρομαντικό κι ότι οι Γάλλοι είναι ερωτομανείς. L’amour, toujours l’amour! Είναι το μεγαλύτερο στερεότυπο που έχω ακούσει για το Παρίσι. Νομίζω ότι αυτό ταιριάζει περισσότερο στη Ρώμη. Έχω ακούσει να λένε επίσης ότι οι Παριζιάνοι είναι αφιλόξενοι και σνομπ. Αλλά οι «Παριζιάνοι» είναι πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους, υπάρχουν κάθε λογής άνθρωποι στο Παρίσι.
Το Παρίσι, ίσως, δεν είναι η πιο συναρπαστική πόλη στον κόσμο, είναι όμως η ωραιότερη, νομίζω. Η Νέα Υόρκη δεν είναι «ωραία», είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα· το Λονδίνο δεν είναι «ωραίο», είναι χαριτωμένο και δυναμικό· η Ρώμη είναι όντως «ωραία», σαν μουσείο· η Βαρκελώνη είναι νεανική και γλεντζέδικη, αλλά, παρά τα καταπληκτικά κτήρια του Gaudí, δεν μπορεί να συναγωνιστεί το Παρίσι. Και πάει λέγοντας.
Διαβάστε ακόμα:
Η Ιλίνα Πομάσκα μας ξεναγεί στους κρυμμένους θησαυρούς της Βουλγαρίας
Η Κοπεγχάγη του Έλληνα pastry chef Νικόλα Στράγγα
Ελισσάβετ Κυρίτση: Η δημοσιογράφος που έγινε ερωτική μετανάστρια μιλάει για τη ζωή στη Ν. Κορέα
